To nie Marysia, to prof. Hilberg powiedział

 "Zagłada Żydów europejskich" Raula Hilberga to Biblia badań nad Holokaustem - mówi Jerzy Giebułtowski, tłumacz książki, w rozmowie z PAP. Pierwszy polski przekład dzieła Hilberga ukazuje się właśnie w pół wieku po pierwszym anglojęzycznym wydaniu książki.

PAP:Hilberg badał niemieckie archiwa przewiezione po wojnie do Centrum Dokumentacji Wojennej w Aleksandrii, na obrzeżach Waszyngtonu przez 20 lat, jako student a potem doktorant Uniwersytetu Vermont. Na początku lat 60. praca była gotowa. Nikt jednak nie chciał jej wydać. Dlaczego?

Jerzy Giebułtowski: O atmosferze, jaka towarzyszyła badaniom nad Holokaustem w latach 50. świadczy reakcja promotora pracy doktorskiej Hilberga, która była pierwszym zarysem „Zagłady Żydów Europejskich”. Franz Neumann zgodził się na temat, ale powiedział młodemu badaczowi: +To będzie twój pogrzeb+. Co miał na myśli promotor, Hilberg zrozumiał kilka lat później, gdy ukończył pracę nad swoim trzytomowym dziełem. Zabiegał o jego wydanie przez sześć lat zwracając się do kilku wydawców. Wreszcie książka ukazała się, przy dofinansowaniu prywatnych sponsorów i ściągnęła na głowę autora burzę.

Hilberg naruszył wszystkie możliwe tabu, jakie wówczas obowiązywały w dyskursie o Zagładzie. Opisał ją przedstawiając punkt widzenia sprawców, a nie ofiar, co dla wielu czytelników było szokujące. Niemal zupełnie pominął żydowski ruch oporu, co ściągnęło na jego głowę oskarżenia, że przedstawia Żydów jako bezwolne ofiary. Poza tym jako pierwszy opisał, jak instytucje żydowskie, Judenraty, współuczestniczyły w organizacji Holokaustu. To wszystko sprawiło, że książka i Hilberg zostali poddani miażdżącej krytyce.

Dołożyła też do pieca prof. Hannah Arendt:

"Jedna z najsłynniejszych żydowskich myślicielek XX wieku Hannah Arendt w 1963 roku wystąpiła w książce Eichmann w Jerozolimie z dramatycznym oskarżeniem przeciw Judenratom. Twierdziła, że bez ich udziału w rejestracji Żydów, koncentracji ich w gettach, a potem aktywnej pomocy w skierowaniu do obozów zagłady zginęłoby dużo mniej Żydów, ponieważ Niemcy mieliby więcej kłopotów z ich spisaniem i wyszukiwaniem. W okupowanej Europie naziści zlecali funkcjonariuszom żydowskim sporządzenie imiennych wykazów wraz z informacjami o majątku. Zapewniali oni także pomoc żydowskiej policji w chwytaniu i ładowaniu Żydów do pociągów transportujących do obozów koncentracyjnych.