UWAGA: teksty pisane kursywą to prawie zawsze cytaty. Ostrzegam, bo już dwie osoby miały z tym problem...
Tematem powracającym co jakiś czas w mediach głównonurtowych jest patriotyzm, a dokładniej jego reforma. Niektórzy (w domyśle: panowie z PiS i okolic) propagują patriotyzm walki i męczęństwa, podczas gdy dziś potrzebujemy patriotyzmu pracy i porozumienia. Patriotyzm walki i męczeństwa był może dobry w XIX wieku (swoją drogą, można by napisać dłuuuugi i pouczający elaborat nt. "XIX wiek w wyobrażeniach historycznych nieuków") i epoce wojen światowych, dzisiaj w Europie są inne trendy. Tak się mniej więcej pisze. Kto mnie czytuje, ten wie lub może się domyślić, że nie jestem narodowcem, tym bardziej z tych wściekłych, a np. mesjanizm ma u mnie raczej kiepską prasę.
Lecz przecież nie mogę nie wystąpić ostro przeciwko tego typu hasełkom. Nie może być tak, że nazwę jakiejś rzeczy z wczoraj (słonia powiedzmy) przenosimy dzisiaj na coś innego, dajmy na to agrafkę. Będziemy nazywać agrafkę, przepraszam - słonia, tzn. wczorajszą agrafkę - słoniem? Absurd. Jeżeli pojęcie patriotyzmu (podobnie jak pojęcie prawdy, uczciwości czy np. średniej statystycznej) ma mieć jakiś sens, to treść tego pojęcia musi być stała. W drugą stronę idziemy w ku patriotyzmowi porannemu, wieczornemu (wieczorowemu?) i jego specjalnej odmianie dla kobiet w ciąży. Ale naprawdę funkcjonalny może być taki ważny dla wieku X, XIV, XVII i XXIV, uniwersalnie zrozumiały.
Oczywiście takiego postulatu nie są w stanie spełnić proste nakazy, których wypełnienie ma być patriotyczne: złóż życie na ołtarzu ojczyzny, szanuj godło i flagę, wspieraj eurointegrację (tu zależnie od opcji politycznej).Tak mniej więcej też definiują podręczniki szkolne i inne przekazy dla mas. Jak się z patriotyzmem przesadza, to najpierw mamy nacjonalizm, a tak "na maksa" to już będzie faszyzm i szowinizm.
Bodaj u Lema znalazłem niegdyś takie przedstawienie dwóch rodzajów definicji. Możemy komuś, kto nigdy nie widział na oczy radia, opisać jego wygląd. Może więc delikwent napotkać radio o raczej owalnym kształcie, z widocznym głośnikiem i pokrętłami, albo sześcienne z dwoma głośnikami i z pilotem, czarne, srebrne lub różowe - jak widać, taka opisowa definicja się do niczego nie nadaje, bo musielibyśmy chyba wymienić wszystkie możliwe modele radioodbiorników na świecie, wraz z opisem obudowy... Ale można też podać ogólny schemat techniczny, który realizuje każde radio odbierające fale i przetwarzające je na dźwięk. Jeżeli tego schematu nie realizuje, po prostu nie jest radiem i na tym sprawę można zakończyć.
Nie można powiedzieć, że patriotyzm to miłość ojczyzny, bowiem miłość wymyka się umysłowi i, będąc uczuciem, jest złym drogowskazem w polityce. Patriotyzm to pewna postawa wcielana w życie. Patriota działa dla dobra swojego państwa i wykazuje wobec niego lojalność, objawiającą się np. w przestrzeganiu prawa, płaceniu podatków, nieudzielaniu innym podmiotom usług mogących zaszkodzić ojczyźnie. Jeżeli te dwa elementy, a więc troska o dobro i lojalność, kolidują ze sobą, pierwszeństwo otrzymuje troska o dobro. Wyobraźmy sobie Polaka w roku 1950, w czasach Bieruta - czy na pierwszym miejscu powinien postawić posłuszeństwo dla władzy państwowej, czy raczej chęć naprawienia stosunków w tymże państwie, gdzie systematycznie wdrażano szaleństwo? Odpowiedź jest chyba oczywista.
Definicja jest na tyle ogólna, że dopuszcza pewien zakres interpretacji, jakie obowiązki nakładają na nas te dwa nakazy w konkretnej sytuacji międzypaństwowej i wewnętrznej. Myślę, że w niczym to nie przeszkadza, bo nie mam ambicji tworzenia totalnej doktryny. Pozostaje pytanie, co rozumieć przez dobro państwa. Zakres pojęcia jest dosyć szeroki: chodzi przede wszystkim o zachowanie samego jego bytu, dalej o umocnienie suwerenności, gospodarki, techniki, nauki, kultury. To jest uniwersalnie ważna esencja patriotyzmu, odporna na ząb czasu i nie ma tu potrzeby wprowadzania żadnym reform i "unowocześnień".
