W bieżącą sytuację polityczną w Polsce włączają się władze na Kremlu wbijając w stosownych momentach klin między dwie główne partie – to była główna teza mojego komentarza „Moskwa dzieli Polskę” związanego jeszcze z publikacją raportu MAK odnośnie katastrofy smoleńskiej. Wracam do niej, aby przenieść ją na szersze, europejskie pole. Dzieją się tam rzeczy pokazujące, jak Rosja wykorzystuje w polityce zagranicznej swoje bogactwo surowcowe.
Do bardzo ciekawego zdarzenia doszło kilka dni temu. Kontrolerzy Komisji Europejskiej weszli do spółek oraz kontrahentów Gazpromu w Europie Środkowej. Dotyczy to 20 spółek w 10 krajach. Inspektorzy sprawdzają, czy rosyjski koncern nie łamie przepisów antymonopolowych. W grę wchodzi np. utrudnianie konkurencji dostępu do gazociągów, blokowanie dywersyfikacji dostaw gazu i narzucanie zawyżonych cen.
Takie inspekcje to normalna procedura i moglibyśmy powiedzieć, „ustawowy obowiązek” KE. W minionych latach kontrolowane były np. firmy w Europie Zachodniej. Warto jednak podkreślić, że nigdy dotąd Bruksela na taką skalę nie zajęła się rosyjskim gigantem. Kontrola dotyczy również polskich firm takich jak Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo, Gaz-System oraz EuRoPol Gaz (w 48 proc. należy do Gazpromu i jest właścicielem gazociągu tranzytowego do Niemiec).
Nieoficjalnie mówi się, że decyzję o inspekcji podjęła Dyrekcja KE ds. konkurencji po wcześniejszej konsultacji w Polsce z Urzędem Ochrony Konkurencji i Konsumentów. To jest nasza mała polska zasługa. Powiedzmy jasno, że nasze państwo musi walczyć w dziedzinie bezpieczeństwa energetycznego, bo jest też znacznie poszkodowane.
W 2011 roku KE informowała, że hurtowe ceny gazu w Polsce są wyższe niż w Niemczech. A przecież Polska leży bliżej Rosji. Rok wcześniej komisarz UE ds. energii Günther Oettinger powiedział, że także państwa nadbałtyckie za gaz z Rosji płacą drożej niż Niemcy.
Zwróćmy też uwagę w jaki sposób na inspekcję zareagowała strona rosyjska. Reakcje pokażą, że Gazprom służy władzom na Kremlu nie tylko do osiągania interesów ekonomicznych, ale również interesów politycznych. Często się w Polsce o tym mówi, rzadziej podając konkretne argumenty.
Gazprom w stylu znanym z prezentacji raportu MAK oficjalnie oświadczył, że „jako pionier liberalizacji rynków Europy zawsze byliśmy i pozostajemy zwolennikiem konkurencji”. Właściwą sobie dyplomację zastosował też komentując tę sprawę premier Władimir Putin. Zapowiedział, że rząd Rosji będzie się uważnie przyglądać sytuacji wokół Gazpromu w Europie. Putin podkreślił jednocześnie, że koncern powinien być maksymalnie otwarty na współpracę z władzami tych krajów UE, w których prowadzi interesy.
Inspekcje KE w spółkach Gazpromu mają duże znaczenia dla polskich władz, niezależnie od opcji politycznej. Płynie z nich podobna lekcja, jak z katastrofy smoleńskiej. Trzeba szukać możliwości partnerskich rozmów z Rosją, ale nie miejmy w tej sprawie złudzeń. Kreml widzi nad Wisłą swoją strefę wpływów, dlatego powinniśmy wykorzystywać możliwości, jakie daje nam członkostwo w UE. W tym przypadku udało się to bardzo dobrze.
Broniąc się przed agresywną polityką energetyczną Rosji jeszcze częściej powinniśmy udawać się po pomoc do Europy (co nie oznacza oczywiście, że Polska nie powinna sama działać, rozwijając np. dywersyfikację energii). Europa nam pomoże z prostego powodu: sama jest zagrożona.
Do końca roku rosyjski gaz popłynie do Niemiec nową rurą Nord Stream, która przez Bałtyk omija Europę Środkową. Dwa tygodnie temu Gazprom podpisał z koncernami z Europy Zachodniej umowę o budowie przez Morze Czarne rury South Stream, która od południa zamknie wnyki monopolu rosyjskiego gazu w Europie Środkowej.
