Dzisiaj tylko króciutko opowiem o pewnej ciekawostce, związanej z dość już odległymi czasami.
Jako że często czytam zagraniczne teksty, języków trochę liznąłem, zdarza mi się czytać krytycznie tłumaczenia dokonywane
przez zawodowych tłumaczy. Nawet Ci, którzy zowią się przysięgli, często popełniają błędy powodujące niekiedy bardzo poważne konsekwencje. Zwykle wynika to z nieświadomości kontekstu, w którym występuje słowo, które może mieć różne znaczenia w różnych sytuacjach. Nie jest to zdecydowanie sytuacja nowa, podobne pomyłki zdarzały się praktycznie od zawsze, wszak niezrozumienie mowy obcych jest prawdopodobnie jedną z głównych przyczyn międzynarodowych rozrób (stąd np. Niemcy, jak zwani byli przez Słowian praktycznie wszyscy, którzy po słowiańsku nie mówili, czyli w praktyce nie można ich było nazywać „mówiącymi” w ogóle :D).
Dzisiejszy wpisie jednak dotyczyć będzie sprawy dużo poważniejszej – mianowicie kwestii dogmatu nieomylności Pisma. Dla zaostrzenia apetytu zdjęcie obok – czy cóś dziwnego na tym obrazku przykuwa Waszą uwagę?
Kiedy sekta chrześcijan stawiała swoje pierwsze kroki, przenosząc swoją ideę po całym rzymskim imperium (i poza jego granice), poważnym problemem stało się znalezienie rozwiązania,
w jaki sposób członkowie sekty, nie będący Żydami, mieliby by móc zachowywać prawa określane przez jej przywódców. Innymi słowy – czy ktoś, kto chciałby zostać chrześcijaninem, powinien najpierw stać się Żydem, czy też możliwa jest taka konwersja bez przejścia na Judaizm jako taki. Ostatecznie na Soborze Jerozolimskim apostołowie zdecydowali, że pogan nawracanych na nową wiarę obowiązywać będą tylko niektóre z praw Izraela (min. odpuszczono im obrzezanie). Tym niemniej problemem było objaśnienie nowym wyznawcom, z czego właściwie wynikają niektóre ograniczenia, tradycje, zwyczaje pierwotnych chrześcijan – będące niczym innym niż prawami Izraela przestrzeganymi przez tych z wyznawców, którzy byli Żydami. Prawa te były zapisane w Świętej Księdze, do której jednak poganie nie mieli dostępu. To co znamy jako Nowy Testament było zrozumiałe – pisane w normalnym języku (greka czy łacina posiadające status języków światowych były
zrozumiałe dla większości populacji imperium). Gorzej było z tym co obecnie nazywamy na nasze potrzeby Starym Testamentem – w owym czasie dostępne były jedynie strzępki tłumaczeń, dokonywanych przez różnego rodzaju fascynatów. Pierwszym tłumaczeniem, które obejmowało całe Pismo, była Septuaginta, czyli grecki przekład. Dostępne były też łacińskie tłumaczenia (Afra, Itala), ale były tak słabe, że praktycznie uniemożliwiały zrozumienie, o co w tym wszystkim właściwie chodzi. Septuaginta powstawała przez kilkaset lat – tłumaczenie powstało już przed Chrystusem, dzięki czemu pochodzące ze Starego Testamentu fragmenty Pisma, używane przez Apostołów w swoich tekstach mogły już
zawierać jej fragmenty. Tym niemniej jednak w miarę rozrastania się sekty Chrześcijańskiej w granicach imperium rzymskiego brak tłumaczenia łacińskiego stawał się coraz bardziej dotkliwy. Kiedy Chrześcijaństwo na dobre zadomowiło się w Rzymie, papież Damazy I (który także ogłosił w 380r. religię chrześcijańską – rzymską religią państwową) zlecił swojemu bliskiemu przyjacielowi – św. Hieronimowi – opracowanie łacińskiego przekładu Starego Testamentu, który powinien być dokonany bezpośrednio z hebrajskiego oryginału. Praca była tytaniczna – pamiętajmy, że poprzednie pełne tłumaczenie (greckie oczywiście) – Septuaginta – była dokonywana przez kilkudziesięciu ludzi przez kilkaset lat (stąd zresztą jej nazwa, znacząca „70”, co miało oznaczać liczbę uczonych zaangażowanych w ten projekt). Św. Hieronim podjął się tłumaczenia, które zaowocowało w latach 382-406 powstaniem jednolitego tekstu, który nazywamy Wulgatą. Sam tekst, który w porównaniu do wcześniejszych przekładów powstał w znacznym pośpiechu, posiadał dość dużo błędów i przekłamań, co było dodatkowo potęgowane przez technologię kopiowania (skryba klasztorny, często niepiśmienny, przepisujący żmudnie tekst przy świetle łojowego kaganka
nie jest najlepszym narzędziem do zachowania oryginalnej formy :D). Tym niemniej Wulgata weszła do powszechnego użycia, i przez ponad tysiąc lat uznawana była za źródło słów Pana. Ten stan dodatkowo podkreślił synod trydencki w 1546 r., gdzie uznano ją za przekład oficjalny – nieomylny:
[Dz 785] Ponadto tenże święty Sobór, uważając, że niemało korzyści może wyniknąć dla Kościoła Bożego, jeśli ze wszystkich używanych wydań łacińskich Świętych Ksiąg wskaże, które należy uważać za autentyczne, postanawia i wyjaśnia, że starożytne wydanie Wulgaty, które zdobyło uznanie przez długie
używanie w ciągu tak wielu wieków w Kościele, jest uważane za autentyczne w publicznym nauczaniu, debatach, kazaniach i wykładach, i żeby nikt nie odważył się ani nie śmiał odrzucić go pod jakimkolwiekpretekstem.
Przejdźmy więc do sedna naszej ciekawostki. Napisał otóż św. Hieronim w swoim tłumaczeniu (podaję za naszą wersją, Wujkową) -
„A gdy schodził Mojżesz z góry Synaj, trzymał dwie tablice świadectwa, a nie wiedział, że twarz jego była rogata z społeczności mowy Pańskiej.".Pomijając lekkoniezrozumiałą „społeczność mowy Pańskiej” (co również generalnie należałoby przetłumaczyć inaczej, ale nie o tym wpis jest :D) zostaje nam tutaj kwestia rogatej twarzy Mojżesza. Całe pokolenia artystów – rzeźbiarzy, malarzy, witrażystów, pisarzy, filozofów – mając do czynienia z tekstem Wulgaty, i oczywiście traktując jej zapisy z całkowitą dosłownością, jak należy –
przedstawiały w swoich dziełach fizys Mojżesza jako obdarzoną rogami różnego kształtu i wielkości. Zdjęcie na początku tego tekstu przedstawia rzeźbę Michała Anioła, który również przyjął ten fakt do wiadomości. Tymczasem cała sprawa jest po prostu nieporozumieniem. 
Otóż tak się ciekawie złożyło, że w języku hebrajskim to samo słowo umieszczone w różnych kontekstach może oznaczać zarówno promień, jak i róg. I autor Wulgaty, jako że czasu na naukę hebrajskiego miał niewiele, przetłumaczył tekst oryginalny tak a nie inaczej. Żeby było ciekawiej, wcześniejszy tekst – Septuaginta, podawał właściwe tłumaczenie. Co światlejsi autorzy, będący w stanie porównać oficjalną wersję z innymi tekstami próbowali kombinować – a to dodając Mojżeszowi rogi, ale zrobione ze światła, a to układając mu włosy w rogate fryzury, a to w ogóle rezygnując z rogów na rzecz poświaty. Jednak obowiązująca oficjalnie wersja była jasna – Mojżesz po zejściu do narodu wybranego z tablicami posiadał rogi. Kropka. Tradycja przedstawiania Mojżesza z rogami przetrwała dłużej niż językowa pomyłka. Ta ostatnia została poprawiona w praktycznie wszystkich późniejszych przekładach. Wizerunki rogatego Mojżesza ciągle są tworzone, trafiają na cokoły i w ramy na całym świecie.
W końcu nie wszystko co rogate, z założenia złe być musi :D, szczególnie jeżeli jest rzeźbą Michała Anioła.
