Skarby narodu są różne: przedmioty, budowle, zwyczaje. Mnie najbardziej interesują te ukryte w przekazywanych powiedzeniach, sentencjach, hasłach.
Jednym z najbardziej powszechnych, a więc zaakceptowanym przez wiele pokoleń jest - Bóg – Honor- Ojczyzna. Jaki jest cel takiego uporządkowania? Dlaczego Bóg pierwszy, Honor centralnie, a na końcu Ojczyzna.
Czy pierwszeństwo Boga wynika z ważności. Mam przekonanie o niezwykłości ludzkiego mózgu i jeśli przez wieki przechowywane jest polecenie w nim zawarte w takiej kolejności to musi wynikać z jakiegoś porządku/. inaczej byłoby modyfikowane, uzupełniane, a w końcu zapomniane/.
Więc jeśli Bógpierwszy, to być może chodzi o pierwszeństwo zapamiętanych uczuć i myśli tych związanych z Bogiem. Życiorysy świętych wskazują , że uczucia religijne bywają uświadomione już w wieku kilku lat i są obecne wśród dziesięciolatków. A więc pierwotne doświadczania mocy odległej i tajemnej. Jest to pragnienie bezinteresowne, które wyprowadza poza potrzeby i zmysły. Pragnienie nieskończoności, które rozbija wszelkie próby totalizacji życia ludzkiego, zamykania go w pojęciach i teoriach dążących do zbudowania całości, bądź w praktyce życia społecznego do budowania konstrukcji społecznych całkowicie determinujących człowieka: „Pośród kultu wymiernego zysku, sprawdzonego postępu i przydatności wyraźnie zanika szacunek dla tajemnicy, a wraz z nim pokorny szacunek dla tego, co ukryte i czego nigdy nie poznamy, nie wspominając o zdenerwowaniu kwestią wieczności i nieskończoności, które do niedawna wyznaczały horyzonty naszych działań- pisał Havel. Małość i pospolitość – tkwi w działaniu mającym na względzie jedynie to co doraźne, natychmiastowe; wielką więc szlachetnością, odznacza się energia uwolniona od ucisku teraźniejszości.
Honorto wartość która obejmuje relacje z innymi ludźmi. – nie uznaje bilansu zysków i strat bo chodzi o coś jeszcze - o taką odległość która pozwala zachować swoje zdanie, przerwać rozmowę, wstać i wyjść. Na dalej nie ma zgody. Człowiek honoru ma poczucie niezależność i poczucie swojej odpowiedzialności. W relacji opartej na honorze inny człowiek jest wolny, wymyka się mojemu panowaniu, nawet jeśli nim dysponuję. W tej relacji każdy z nas jest wolny, nie tworzymy całości, ciągle w relacji jest miejsce na nie poznane, inne, które nie daje się wchłonąć. W relacji opierającej się na władzy występuje dążenie do ogólności, zredukowania człowieka do jednostki pewnego rodzaju. „Człowiek posługujący się przemocą nie wychodzi poza siebie. Bierze, posiada ... Przemoc to samoistność, lecz i samotność – pisał Levinas.
Ojczyzna to wartość najbardziej odległa i trudna. Zawiera w sobie nie tylko pragnienie czegoś lepszego ale i również trud budowania wspólnoty pomiędzy wolnymi ludźmi, gdzie nie ma miejsca na przemoc – dążenie do zredukowania jednostki do jakieś kategorii, scalania jest natomiast miejsce na szacunek dla nie-poznanego , innego, różnicy - czasem odległej od mojego świata. Świat wspólny, podzielany i równocześnie różny i odmienny.
Jesteśmy krajem permanentnego ryzyka i tylko przyjęcie tego założenia może nas ukierunkować na właściwe działania. Hasło Bóg – Honor – Ojczyzna- to nasz kulturowy fundament. Mądrości wymaga uznanie tego faktu:: „Dlatego, że wielu Polaków ma w głowach postkolonialny mąt i woli oddać władzę reżimowi, który reklamuje się jako liberalny, niż zaryzykować. Całkowicie niepodległe polskie istnienie wydaje się im czymś ryzykownym, bo nie wiadomo, co z niego wyniknie. I nawet mają trochę racji, bo wolność to jest coś wspaniale ryzykownego” mówił Jarosław Marek Rymkiewicz.
Polska ciągle będzie wyzwaniem, dlatego wymaga czegoś więcej niż skuteczności, zysku orientacji na tu i teraz. Stąd genialny Polak zawsze jest zapowiedzią przestrojenia strun universum.
