Od początku inwazji na Ukrainę nakładane są na Rosję sankcje. W życie wchodzi już 17 pakiet, ale wszystko wskazuje na to, że nie jest zbyt skuteczny. Rosja nadal zarabia krocie na eksporcie surowców do Unii Europejskiej.
Unijna mapa odchodzenia od rosyjskich paliw
Mapa odchodzenia od rosyjskich paliw obrazuje proponowany harmonogram odejścia od rosyjskiej ropy i gazu do końca 2027 r. oraz ograniczenie zależności UE od importu rosyjskiego uranu. Publikacja mapy przez Komisję Europejską w dniu 6 maja 2025 r. była wynikiem długiego procesu wypracowywania kompromisu wśród państw członkowskich. Początkowo publikacja dokumentu była przewidziana na luty 2025 r., ale termin był kilkukrotnie przesuwany ze względu na opór importujących rosyjskie paliwa kopalne państw członkowskich, w tym przede wszystkim Węgier i Słowacji. Na mapie widać zapowiedzi bardziej zdecydowanych działań, które zostaną opublikowane w osobnym planie w czerwcu 2025 r.
Choć wartość importu rosyjskiego gazu, ropy naftowej, paliw i uranu była w 2024 r. o 25 proc. niższa niż w 2023 r., 6-krotnie niższa niż w 2022 r. i 4-krotnie niższa niż w 2021 r., to na eksporcie tych towarów do UE Rosja wciąż zarabiała 61 mln EUR dziennie. W 2024 r. wartość eksportu rosyjskiego gazu do UE była ponad 2-krotnie wyższa niż ropy naftowej i paliw oraz 20-krotnie wyższa niż rosyjski eksport uranu do UE, dlatego odchodzenie od rosyjskiego gazu ma znaczenie priorytetowe dla KE.
Gaz priorytetem. Koniec krótkoterminowych kontraktów z Rosją
Do końca 2025 r. ma wejść w życie zakaz nabywania rosyjskiego gazu w krótkoterminowych kontaktach spotowych, odpowiadających za około 33 proc. rosyjskiego eksportu. Do końca 2025 r. państwa członkowskie mają przedłożyć krajowe plany wygaszania importu rosyjskiego gazu, przedstawiające także harmonogram rezygnacji z kontraktów długoterminowych, które mają zostać rozwiązane do 2027 r.
Uszczelnione mają też zostać sankcje na rosyjską ropę naftową i produkty ropopochodne. Trudniejsza może być rezygnacja z rosyjskich dostaw wzbogaconego uranu, konieczna z powodu ograniczonych możliwości produkcji w UE wynikających z wieloletnich zaniedbań. Choć wartość importu uranu z Rosji wynosi tylko około 700 mln EUR rocznie, produkt ten ma istotne znaczenie strategiczne – aż 24 proc. wzbogaconego uranu wykorzystywanego w UE pochodziło z Rosji Działania UE w zakresie odchodzenia od importu rosyjskiego eksportu ropy, gazu i paliw to nie jedyne trudności, z którymi mierzy się Rosja. Spadające ceny ropy naftowej skłoniły Moskwę do nowelizacji ustawy budżetowej.
Spadają dochody Rosji z eksportu ropy i gazu
Zmiany w budżecie, wywołane globalnym spadkiem cen ropy nawet do poziomu 50 USD/b, mogą spowodować, że deficyt budżetowy osiągnie poziom rekordowy od czasu pandemii. Dochody z eksportu ropy, gazu i produktów ropopochodnych w 2025 r. miały stanowić 27 proc. wpływów do rosyjskiego budżetu. Jednak już w I kwartale były o 8 proc. niższe niż w analogicznym okresie 2024 r.
Według szacunków rosyjskiego Ministerstwa Finansów, w całym 2025 r. wpływy te mają być niższe rok do roku o 24 proc., co będzie oznaczać, że całkowite dochody do rosyjskiego budżetu spadną o 6,5 proc. Jak wskazuje rosyjskie Ministerstwo Finansów, może to oznaczać konieczność znaczącej korekty planowanych wydatków budżetowych. Spowalnia także rosyjski wzrost gospodarczy: dane Rosstat dotyczące produkcji przemysłowej wskazują, że impet traci zarówno produkcja w sektorach związanych z energetyką, jak i w innych sektorach niemilitarnych. W efekcie nawet oficjalne prognozy Rosyjskiego Banku Centralnego i rosyjskiego Ministerstwa Rozwoju Gospodarczego zakładają istotne spowolnienie tempa wzrostu, które ma wynieść 1-2,5 proc. w 2025 r.
Z artykułu dowiesz się:
- Do końca 2025 r. wejdzie w życie zakaz kupowania rosyjskiego gazu na rynku spotowym, który odpowiada za 33 proc. eksportu tego surowca do UE
- Państwa członkowskie muszą do końca 2025 r. przedstawić plany odejścia od rosyjskiego gazu, w tym harmonogramy rezygnacji z kontraktów długoterminowych obowiązujących do 2027 r.
- Choć wartość importu rosyjskiego uranu jest relatywnie niska (700 mln euro rocznie), aż 24 proc. wykorzystywanego w UE wzbogaconego uranu pochodzi z Rosji, co czyni odejście od niego szczególnie trudnym
- Spadek cen ropy i niższe wpływy z eksportu paliw mogą zwiększyć deficyt budżetowy Rosji do poziomu najwyższego od czasów pandemii, a dochody z surowców w 2025 r. mają spaść aż o 24 proc. rok do roku
Fot. Władimir Putin/PAP/EPA
Tomasz Wypych
Inne tematy w dziale Polityka
