Inaczej do kwestii Europy Środkowej podchodził związany z piłsudczykami Aleksander Wojtecki.
Zaproponował on konsolidację naszej części Europy, jako obszaru polskiej dominacji politycznej i kulturowej. Uważając, że Europa Środkowa była terminem geograficznym, wskazywał na jej odrębność w stosunku do zachodniej części Europy, opartej o półwyspy i wyspy oraz wschodniej masy kontynentalnej, łączącej Europę z Azją. Jego zdaniem, Europa Środkowa zajmowała masyw lądu między morzami: Adriatyckim, Bałtyckim i Czarnym. Teren ten składał się z wzajemnie uzupełniających się i grupujących elementów. Omawiana „przyrodzona twierdza” ograniczona była Bałkanami, Karpatami, Sudetami i Alpami.
Ściśle wyznaczoną przez Wojteckiego granicą Europy Środkowej była „linia, na której występują największe nasilenia zatargów z imperializmami obcymi, dążącymi do zniszczenia narodowych państw środkowo – europejskich. Od strony zachodniej granice te przebiegają doliną średniej Łaby; szczytami Lasu Czeskiego i Alp Wschodnich do morza Adriatyckiego; od południa szczytami Olimpu i Rodope do Konstantynopola; od wschodu morzem Czarnym, doliną Dniepru do morza Bałtyckiego; od północy morzem Bałtyckim. Schematyczna granica fizyczna, wypada mniej więcej na 12 – tym i 34 –tym południku długości geograficznej od Greenwich oraz na 40 – tym i 58 – ym równoleżniku szerokości północnej”.
.
O odrębności Europy Środkowej decydowało kilka czynników: „zwarty obszar geograficzny między trzema morzami, ludność”, z jej odrębną psychiką oraz siłą biologiczną i wreszcie bogactwa naturalne. Na tej podstawie, jako wytwór aktywności człowieka, pojawiła się „oryginalna kultura duchowa i materialna.” Dlatego Europa Środkowa jako termin geograficzny nie dawała się sprowadzić w badaniach naukowych wyłącznie do analizy problemów geograficznych czy geopolitycznych, lecz trzeba w nich ujmować „całokształt cywilizacji tego regionu.”
Był więc przekonany, że obszar ten znajduje się na pograniczu dwóch wielkich cywilizacji: zachodnioeuropejskiej i wschodnioeurazjatyckiej.. Jego istotne znaczenie wynikało nie tylko z wielkości (ok. 1/4 obszaru Europy) czy liczby ludności (ok. 100 mln), lecz z posiadania wyraźnej indywidualności geograficznej. Nie miał więc cech pogranicza, lecz stanowił obszar centralny. Krzyżowały się na nim drogi komunikacyjne i wpływy całego kontynentu europejskiego.
Wojtecki, analizując czynniki kulturowe, doszedł do wniosku, że „narody środkowo – europejskie posiadają samodzielność psychiczną”. Dlatego ich zadaniem było zachowanie własnego oblicza oraz obrona przed obcymi wpływami. Głównie dotyczyło to utrzymania na odpowiednim poziomie swojej twórczości duchowej oraz materialnej. Tylko wtedy narody te mogły aspirować do równoprawnej pozycji z innymi narodami europejskimi. Tym bardziej, że „to centralne położenie geograficzne i cywilizacyjne stawia Środkowej Europie trudne zadania, albowiem w tym skrzyżowaniu obcych wpływów musi ona zachować własne swoje oblicze, panować nad napierającymi prądami, jeśli nie chce stać się obiektem cudzej woli i myśli.”
Od obserwacji dotyczących przesłanek geograficznych tożsamości Europy Środkowej czy Międzymorza, przechodził Wojtecki do analiz geopolitycznych. Obliczał, iż na tym obszarze funkcjonowało u schyłku lat 30-tych 10 państw: Estonia, Łotwa, Litwa, Polska, Czechy, Słowacja, Węgry, Rumunia, Bułgaria oraz Jugosławia. Powstały one lub uległy reorganizacji wskutek dążeń narodowych, stąd muszą mocno pracować nad ugruntowaniem swojej tożsamości kulturalnej oraz suwerenności politycznej. Tym bardziej, że ośrodki siły, które mogą oddziaływać na tę strefę to Niemcy, Włochy i Rosja (ZSRS), czyli mocarstwa zainteresowane obaleniem ładu wersalskiego.
Przy czym uważał interesy Włoch i państw środkowoeuropejskich za zbieżne w wielu punktach. Stąd zadanie państw, leżących w Europie Środkowej „sprowadza się głównie do trwałego uniezależnienia z zachodu od Niemiec, a od wschodu od Rosji. Oba te państwa przedstawiają odrębne ośrodki ustrojowe i kulturalne, różne od krajów środkowoeuropejskich.”
Zdaniem Wojteckiego, liczne spory graniczne między państwami środkowoeuropejskimi posiadały dla nich znaczenie drugorzędne. Znaczenie zasadnicze miały konflikty graniczne z wymienionymi wyżej państwami zewnętrznymi, bowiem decydowały o bycie państw środkowoeuropejskich. Państwa zewnętrzne zwykle reprezentowały idee imperialistyczne, podczas gdy środkowoeuropejskie przede wszystkim dążyły do federacji.
Osią geopolitycznego zorganizowania Europy Środkowej było zacieśnianie wzajemnej współpracy państw regionu, choćby dlatego, że ościenne mocarstwa zainteresowane były podtrzymywaniem konfliktów i sporów między państwami, żeby tym silniej na nie oddziaływać. Przekonywał, iż „zamieszkujące ją narody dążą do wzmocnienia swej potęgi politycznej i wojskowej przez tworzenie coraz większych związków prawno-politycznych.”
Przejawem tego dążenia do współpracy było przymierze polsko-rumuńskie, które „chroni wschodnią ścianę Europy Środkowej i wiąże Morze Bałtyckie z Morzem Czarnym”. Drugi filar tego systemu to blok bułgarsko-jugosłowiański, który tworzył południową ścianę Europy Środkowej, łącząc Morze Czarne z Adriatykiem. Na północy zaś państwa bałtyckie, zagrożone przez ZSRR, dążyły do współpracy ze wspomnianym systemem sojuszy, a konkretnie z najsilniejszą na tym obszarze Polską.
W warunkach ścisłego współdziałania państw regionu będzie możliwe odgrywanie przezeń samodzielnej roli w kształtowaniu polityki europejskiej, a nie tylko jako pola do gry dla wielkich mocarstw. Wojtecki przekonywał, że w przypadku skutecznego zorganizowania się państw środkowoeuropejskich konkurencyjna niemiecka koncepcja Mitteleuropy traciła swoją dynamikę. Tym bardziej, że w jego ocenie w końcu lat 30-tych ekspansja na wschód i południe miała dla Niemiec znaczenie drugorzędne, a zasadniczy spór geopolityczny po zajęciu przez III Rzeszę Austrii i rozbiciu Czechosłowacji przesunął się na Zachód, ku konfliktowi z Anglią i Francją.
W okresie międzywojennym polska geopolityki pełniła funkcję służebną wobec idei powstania i siły państwa polskiego, którą próbowała na różne sposoby uzasadniać przestrzennie. Z tego powodu położenie ziem polskich w Europie, na styku Wschodu i Zachodu, wpływało na scenariusze dotyczące polityki państwa polskiego, najlepiej widoczne w koncepcji Międzymorza czy Europy Środkowej.
Wybrana literatura:
J. Macała - Polska między Wschodem a Zachodem w polskiej geopolityce okresu międzywojennego. Wybrane koncepcje
A. Wierzbicki - Europa w polskiej myśli historycznej i politycznej XIX i XX wieku
R. Wapiński - Polska na styku narodów i kultur. W kręgu przeobrażeń narodowościowych i cywilizacyjnych w XIX i XX wieku
P. Eberhardt - Polska i jej granice. Z historii polskiej geografii politycznej
