"Mała nauka - wielka nauka" - zapomniana książka

  Książka ta jest zapomniana wyłącznie w Polsce.  W świecie anglojęzycznym jej autor, Derek de Solla  Price (1922-1983) cieszy się wciąż niesłabnącym uznaniem jako pionier ilościowych i statystycznych badań nad rozwojem nauki. Czasopismo "Sciencemetrics" nadaje nawet nagrodę im. Solla Price zasłużonym w tej dziedzinie badaczom.  Angielski oryginał tej ksiązki /"Little Science - Big Science", 1963 r. , rozszerzona o inne prace autora wersja 1987/ jest wciąż cytowany i komentowany w różnych pracach.

  Zupełnie inaczej jest, niestety, w Polsce.  Książka "Mała nauka - wielka nauka" ukazała się w roku 1967, nakładem PWN w popularno-naukowej serii "Omega" i przeszla praktycznie bez echa.  Świadczy o tym choćby to, że gdy wpiszemy w Google polski tytuł i nazwisko autora, uzyskujemy zaledwie 83 odsyłacze, z których prawie wszystkie to pozycje w wykazach bibliotek, bibliografiach i ogłoszeniach antykwariatów. Znalazłam tylko jeden artykuł popularno-naukowy  i jedną pracę naukową w istotny sposob wykorzystujące wyniki Solla Price'a.

  Być może wynika to z faktu, że polscy naukowcy ufają bardziej grubym tomom, niż cienkim broszurom.  Praca  "Mała nauka - wielka nauka" jest skromna objętościowo, ale bogata w treść.  Mało kto w Polsce wie, że to właśnie ta książka spopularyzowała pojęcie "niewidzialnego uniwersytetu" /"invisible college"/,  czyli nieformalnej grupy współpracujących ze sobą uczonych /termin ten powstał w XVII wieku i określal pierwotnie grupę angielskich intelektualistow, do której należeli m.in. Robert Boyle i Christopher Wren/.  To w niej zostało sformułowano prawo w myśl którego ogólna liczba naukowcow jest wprost proporcjonalna do kwadratu liczby uczonych wybitnych /oznacza to, że jeśli na 100-u naukowców było kiedyś , powiedzmy, 10-ciu wybitnych, to teraz po wzroście ogólnej liczby badaczy do 10000 mamy wśrod nich tylko 100-u wybitnych/.  Tlumaczy to dobrze tryumf miernoty w wielu dziedzinach nauki.

  Szczególne interesujący jest rozdział, w ktorym autor stawia hipotezę, że rozwój nauki da się opisać krzywą logistyczną /patrz moja notka "Igraszki z demografią"/. Prognozował on w 1963 r. , że na początku  XXI wieku nauka dotrze do górnego punktu przegięcia tej krzywej i wejdzie w stadium narastającego zastoju, chyba, że nastąpi jakaś istotna zmiana parametrów i zacznie się formować nowa krzywa logistyczna z nowym okresem szybkiego wzrostu / utworzą sie "schodki"/.  Pewne objawy zastoju rzeczywiście widać /patrz moja notka "Postęp i zastój w nauce"/, ale sytuacja nie jest beznadziejna, bo zmiana parametrów również nastąpiła.  Jest nią oczywiście informatyzacja oraz powstanie Internetu.

  Mam nadzieję, że ten dalece niepełny opis książki Solla Price'a przekona Czytelników, że jest ona wciąż aktualna i warta poznania.  Szukać jej należy w antykwariatach i bibliotekach.