Oglądaliście radziecki film „Zwyczajny faszyzm” (ros. „Obyknovennyy fashizm”, 1965)? Kiedy to towarzysze radzieccy i polscy doszli do wniosku, że to nieprawdziwy tytuł - kiedy w podręcznikach zaczęto pisać o niemieckim nazizmie, nie zaś o faszyzmie?
Mnie w latach 60. uczono, że hitlerowcy byli faszystami; że byli nazistami, dowiedziałem się jednak później... Czy tytuł tego filmu powinien być zmieniony?
16 września 2023 obejrzałem dosłownie fragmencik filmu „Gdzie jest generał?” - żołnierz pomstuje na fakt przecięcia kabla telefonicznego (cytat z pamięci): „nie mógł faszysta przeciąć raz? musiał posiekać w kawałki?”. Film z 1963 roku.
Postanowiłem zasięgnąć opinii słowa drukowanego. Od lat nie zaglądałem do trzynastotomowej Wielkiej Encyklopedii Powszechnej PWN. W 3. tomie z 1963 roku jest hasło „faszyzm”, które zajmuje dwie pełne strony drobnym drukiem napisane. W tekście - „Charakterystyczną cechą f., zwłaszcza w Niemczech i Włoszech...” nie wspomniano o nazizmie, a wymieniając oba państwa, potwierdzono, że były faszystowskie.
Więcej - na obu bitych stronach nie ma w ogóle słowa „nazizm”, jakby ono nie istniało. Jedynie na końcu artykułu wyliczono kilka powojennych partii faszystowskich, w tym Amerykańską Partię Nazistowską (American Nazi Party), gdzie jeden jedyny raz pojawia się wyraz nawiązujący do nazizmu.
Jeszcze lepiej - w innym tomie, w którym powinno być hasło „nazizm” okazuje się, że nie ma tam takiego wyrazu! Jest to o tyle interesujące, że byłem przekonany, iż jeśli w encyklopedii zastosowano pewne hasło, to powinno ono być osobno omówione… Dlaczego zatem nie ma hasła „nazizm” w WEP PWN?
Powstają pytania:
- do którego roku w polskich filmach fabularnych w dialogi wpisywano „faszyzm” zamiast „nazizm”?
- czy osoby wpisujące wiedziały, że błędnie wpisują?
- czy konsultanci próbowali zmienić określenie?
- czy w filmach dokumentalnych (w tym samym czasie) pisano o nazizmie czy o faszyzmie?
- czy obecnie nauczyciel lub wykładowca może obniżyć stopień za nazwanie nazizmu faszyzmem?
- od kiedy w polskich podręcznikach i encyklopediach zaczęto rozgraniczać oba terminy (włoski faszyzm, niemiecki nazizm)?
