Kwestia polityki historycznej państwa moskiewskiego/rosyjksiego w stosunku do Pożarskiego jako symbolu zbawcy Moskwy od polskiej dominacji nie jest oczywiście tylko i wyłącznie związana z wystawieniem mu pomnika na Placu Maneżowym w początku XIX, oraz ze współczesnym ustanowieniem święta państwowego Rosji w dacie poddania Kremla przez polską załogę. Problem jest o wiele bardziej złożony, sięgając czasów połowy XIX wieku, a dokładnie przełomowych lat 1851/1852, które tu warto przybliżyć. ówczas to, po wybudowaniu w roku 1818 pomnika dla księcia Dymitra Pożarskiego i Minina na Placu Maneżowym w Moskwie. „mnogie lata upłynęły od czasu, jak badacze starożytności ruskich, w szlachetnej gorliwości o sławę ojczystą, wysilają [li]się na dociekania naukowe i dowcipne domysły, ażeby z niewątpliwą pewnością oznaczyć i wskazać miejsce, gdzie pogrzebiony został wybawca Rosji, Książę Dymitr syn Michała Pożarski.
W ciągu /…/ 1851 roku, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, wziąwszy na szczególną uwagę, uchowane przez historię niektóre okoliczności, tyczące się ostatnich lat żywota Księcia Pożarskiego, użyło należytych środków do rozwiązania zagadnienia, tak dla Rosji ważnego i tak blisko każdego z nas obchodzącego../…/ Grobowiec Pożarskiego został odkryty w Suzdalskim Spaso-Jefimjewskim monasterze, gdzie popioły jego spoczywają pośród członków jego rodziny, i najbliższych krewnych jego, Książąt Chowańskich.
Zebrane na miejscu i związane z podaniami historycznymi dowody niewątpliwej prawdziwości tego odkrycia, /…/ zostały przełożone /…/ [Mikołajowi I]. Dla należytego, co najściślejszego zbadania tyle ważnego przedmiotu, /…/[car] raczył rozkazać: wyznaczyć osobną komisję, złożoną z osób tak miejscowej duchownej i świeckiej zwierzchności, jako i uczonych, znanych ze swego światła i doświadczenia w tej gałęzi historii i starożytności rosyjskich. Najwyżej ustanowiona komisja, przybywszy do Suzdalu, zabrała się do najbardziej szczegółowych wyśledzeń pomienionego odkrycia. Ostatecznym wypadkiem badań komisji, było jednozgodne zdanie członków, że znaleziony w suzdalskim Spaso-Jefimjewskim klasztorze grobowiec, zawiera w sobie zwłoki księcia D. M. Pożarskiego.
Po przedstawieniu /…/ [Mikołajowi I] doniesienia komisji i na najpoddańiejsze przełożenie ministra spraw wewnętrznych, /…/[car] oświadczył najwyższe zezwolenie, iżby wszyscy Ruscy poddani byli wezwani do składania dobrowolnych ofiar na cel zbudowania pomnika dla Kięcia Pożarskiego, na tym samem miejscu, gdzie spoczywają popioły Wybawcy Ojczyzny.”
Tu warto skrótowo podać dalsze losy tego projektu uwarowa i cara Mikołaja I. Otóż po dośc długim czasie (gdyż dopiero po 33 latach od tych wydarzeń, gdy hr Uwarow w roku 1852 odkrył miejsce pochówku Pożarskiego), na pierwotnej lokalizacji grobu w roku 1885 pobudowano, według projektu architekta Gornostajewa, mauzoleum Pożarksich. Drugi ten postument wystawiony przez państwo moskiewskie (tym razem po części ze składek obywateli) postawiono po 67 latach od budowy pomnika na Placu Maneżowym.
Tymczasem latem 1923 roku, po przekształceniu monasteru na obóz dla więźniów politycznych, pomnik nagrobny z mogiły kniazia Pożarskiego usunięto. Samo mauzoleum bolszewicy rozebrali podobno w roku 1933. Natomiast w roku 1973 na tym miejscu położono płaską płytę nagrobną. Betonowa ta płyta z czasów Rosji sowieckiej została zdjęta i przekazana do lokalnego internatu korupsu kadeckiego im. Pożarskiego w mieście Radużnyj, w obwodzie włodzimierskim. Natomiast w roku 2008 dokonano rekonstrukcji pomnika i mauzoleum Pożarskiego w Suzdalu, a prezydent Miedwidiew dokonał odsłonięcia tamże pomnika nagrobnego kniazia Dmitria
Zatem losy pomnika „zbawcy Rosji” - ksiącia suzdalskego - Dymitra Pożarskiego w samym Suzdalu są bardziej skomplikowane, niż by się to wydawało w odniesieniu do tak wielkiej ikony moskiewskiej polityki historycznej.
@copyright Marek Rutkowski
m.in. http://suzdal.org.ru/Arhitect/spaso.htm
http://pl.sputniknews.com/polish.ruvr.ru/2009/11/04/2181172/
