Zanim zwolennicy prezesa zaczną wieszać psy na RAŚ i na ślazakach, polecam przeczytać poniższy tekst o przedwojennej autonomii śląska.
Podstawą prawną dla autonomii polskiej części Górnego Śląska i polskiej części Śląska Cieszyńskiego była ustawa konstytucyjna Sejmu Ustawodawczego z dnia 15 lipca 1920 roku (Statut Organiczny Województwa Śląskiego). Obowiązywała do końca istnienia II Rzeczypospolitej. W literaturze zwraca się uwagę na to, że decyzja polskiego Sejmu Ustawodawczego była pewnego rodzaju odpowiedzią na podniesienie rejencji opolskiej do rangi prowincji przez pruski Sejm 14 października 1919 roku. Statut gwarantował autonomię tej części Śląska Górnego oraz części Księstwa Cieszyńskiego, które znajdą się w granicach państwa polskiego.
Realnie egzystujące województwo powstało niespełna dwa lata później, w czerwcu 1922, po podpisaniu 15 maja 1922 traktatu w Genewie. W październiku 1938 roku było do województwa śląskiego przyłączone Zaolzie. Województwo śląskie przestało funkcjonować we wrześniu 1939, wraz z okupacją. Województwo śląskie zostało zlikwidowane dekretem Kanclerza Rzeszy Adolfa Hitlera z 8 października 1939 r. i bezpośrednio przyłączone do III Rzeszy. Okręgowa Delegatura Rządu Śląsk działała od 1942 w Warszawie, delegatem był do lata 1944 Ignacy Sikora. 22 sierpnia 1944 r. dekretem PKWN przywrócono przedwojenny podział administracyjny[4]. Po wojnie, z dniem 7 maja 1945, komunistyczna Krajowa Rada Narodowa ustawą konstytucyjną zniosła Statut Organiczny Województwa Śląskiego, będący podstawą prawną autonomii. Po wojnie województwo mimo, że formalnie nazwa nie została zmieniona nazywano śląsko-dąbrowskim.
Autonomia
Województwo śląskie posiadało własny parlament (Sejm Śląski) oraz własny skarb (Skarb Śląski), a jego autonomia była bardzo szeroka, nie mając precedensu w ustawodawstwie polskim, niemieckim czy austriackim
Do ustawodawstwa Sejmu Śląskiego zastrzeżone były następujące sprawy:
- używanie języka polskiego i niemieckiego w służbie zewnętrznej wszystkich cywilnych władz i urzędów na obszarze województwa
- ustrój śląskich władz administracyjnych, samorząd powiatowy i gminny oraz podział administracyjny województwa,
- sanitarne
- organizacja policji i żandarmerii
- policja budowlana, ogniowa, drogowa, utrzymywanie dróg lądowych
- szkolnictwo ogólnokształcące i zawodowe
- wyznaniowe z wyłączeniem tych związanych z polityką zagraniczną państwa (konkordat)
- zaopatrzenie ubogich oraz zwalczenia żebractwa i włóczęgostwa
- związane z rolnictwem
- związane z tzw. "ustawodawstwem wodnym" z wyłączeniem ustawodawstwa o sztucznych drogach wodnych
- energia elektryczna
- koleje drugo- i trzeciorzędne (lokalne) oraz komunikacja elektryczna i motorowa
- zwalczanie lichwy
W sprawach gospodarczych władze centralne zastrzegły sobie wyrażanie zgody na emisję obligacji wojewódzkich poza granice Śląska. Organami wykonawczymi województwa był wojewoda powoływany przez Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej na wniosek Prezesa Rady Ministrów, a także 7 osobowa Rada Wojewódzka. W skład Rady Wojewódzkiej wchodziło 5 członków wybranych przez Sejm Śląski a także wojewoda i wicewojewoda. Wg statutu organicznego Prezydent Rzeczpospolitej miał prawo rozwiązać Sejm Śląski przed upływem kadencji oraz miał wyłączną kompetencję jego zwoływania (art. 21). Wg statutu organicznego wszystkie sądy wydawały wyroki w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej, a nadzór nad wszystkimi sądami zwyczajnymi przysługiwało Ministrowi Sprawiedliwości RP (art.37).
Autonomia Śląska wynikająca z odmienności narodowościowej, kulturowej i gospodarczej regionu, w zamyśle rządu polskiego miała wspierać walkę propagandową, toczoną pomiędzy Polską a Niemcami w związku z plebiscytem, który miał zdecydować o przynależności Górnego Śląska do któregoś z tych państw.
Autonomia była bardzo szeroka (np. województwo śląskie zaciągnęło w 1931 roku kredyt od Stanów Zjednoczonych w wysokości 11 milionów dolarów bez pośrednictwa Polski). Od reszty ziem II Rzeczypospolitej dzieliły ich także różnice kulturowe oraz językowe uwarunkowane historią tego regionu.
Polityka
W Autonomii Śląskiej organem władzy ustawodawczej był Sejm Śląski, natomiast organem wykonawczym była Śląska Rada Wojewódzka, na czele której stał wojewoda. Sprawy m.in. administracji szkolnej i skarbowej podlegały wojewodzie. Śląska Rada Wojewódzka pełniła funkcje kolegialnego organu wojewódzkiego, współdziałającego z wojewodą w sprawowaniu administracji.
Geografia
Województwo śląskie było najmniejszym obszarowo województwem międzywojennej Polski. W skład województwa weszły części Górnego Śląska oraz części Śląska Cieszyńskiego. Powierzchnia górnośląska była trzy razy większa od części cieszyńskiej.
W 1921 roku miało obszar 4216 km². W 1938 roku, po włączeniu Zaolzia, powiększyło się o 805 km².
Dzieliło się na 8 powiatów (oraz jeden okręg miejski), 414 gmin wiejskich, 19 gmin miejskich oraz 9 miast.
Gospodarka
Województwo śląskie było najlepiej rozwiniętym i najbogatszym województwem w przedwojennej Polsce. Jego gospodarka opierała się głównie na przemyśle górniczym i hutniczym. Z jego terenów w 1923 roku pochodziło 73% węgla wydobywanego na terenie Polski, 87,7% cynku, 71% stali i 99,7% ołowiu.
Duży udział w gospodarce województwa śląskiego posiadał kapitał niemiecki. Później pojawił się także kapitał francuski (m.in. polsko-francuska spółka Polskie Kopalnie Skarbowe "Skarboferm"), belgijski, a od 1926 roku także amerykański.
Zdarzały się także lata, gdy Skarb Państwa brał pożyczki od Województwa Śląskiego ich wysokość nie jest jednak znana.
Z budżetu państwowego finansowano budowę niektórych linii kolejowych m.in. trasę Chorzów - Szarlej, Kalety - Podzamcze, budowę urzędów celnych i placówek straży granicznej, a także z budżetu państwa przeprowadzono regulację Odry, Olzy, Białki i Wisły do ujścia Przemszy. Ze Skarbu Śląskiego nie przekazywano środków na nakłady na rzecz obronności państwa (które pochłaniały ok. 1/3 budżetu Polski).
Dochody Skarbu Śląskiego w roku budżetowym 1928/29 wyniosły 131 mln zł, a dla porównania dochody skarbu państwa polskiego (bez dochodów Skarbu Śląskiego) wyniosły w tym samym roku 2627 mln zł.
Zadłużenie Skarbu Śląskiego w 1938 roku wynosiło ponad 72 mln zł (w tym pożyczka amerykańska ponad 51 mln), zadłużenie polskiego budżetu centralnego w 1937 roku wyniosło 4762 mln zł (wewnętrzne 2130 i zagraniczne 2632).
Demografia
Województwo w 1921 roku zamieszkiwało 1 125 528 osób. W 1931 roku w województwie mieszkało 1 295 027 osób. Jeśli chodzi o podział narodowościowy, to przeważali Polacy - w 1921 roku stanowili 71,5% mieszkańców. Według spisu z 1931 roku Polacy stanowili 92,3%, Niemcy 7%, a Żydzi 0,5% mieszkańców województwa śląskiego. W 1938 roku po przyłączeniu Zaolzia ludność województwa wzrosła o 227 400 mieszkańców. Na terenie województwa występował bardzo niski, a w niektórych latach ujemny przyrost naturalny.
Wyznaniowo przeważali katolicy, choć dużo było także ewangelików (szczególnie na Śląsku Cieszyńskim i w miastach). Stosunkowo niski w porównaniu z resztą kraju był procentowy udział Żydów (według spisu stanowili 0,5% mieszkańców województwa, podczas, gdy Żydami było 8,6% mieszkańców II RP) oraz wyznawców prawosławia.
Na Górnym Śląsku w momencie powstania województwa praktycznie nie było miejscowej polskiej inteligencji w przeciwieństwie do Śląska Cieszyńskiego. W efekcie to mieszkańcy Śląska Cieszyńskiego zdominowali polską inteligencję województwa śląskiego.
Inne tematy w dziale Polityka
