1 czerwca 2023 roku w Kiszyniowie odbędzie się szczyt europejskiej wspólnoty politycznej, na który zaproszono 47 głów państw i przywódców UE. Zaplanowano omówienie globalnych kwestii związanych z wojną w Ukrainie, europejskim bezpieczeństwem energetycznym i dywersyfikacją rosyjskich zasobów energetycznych.
Szczyt w Kiszyniowie może zapewnić UE drogę do Chin z pominięciem Rosji
Reuters zauważa, że w Kiszyniowie ma zostać podpisane porozumienie pokojowe między Azerbejdżanem a Armenią. Pomimo prób zakłócenia procesu negocjacyjnego przez Moskwę i Teheran, jak podkreśla Wall Street Journal, Baku, przy aktywnym udziale Brukseli i Waszyngtonu, podejmuje wysiłki na rzecz normalizacji stosunków z sąsiadem i otwarcia regionalnych szlaków transportowych. Przede wszystkim dotyczy to projektu korytarza Zangezur. Wraz z jego otwarciem, UE uzyska bezpośredni szlak transportowy do Chin, omijając Rosję przez Turcję, Azerbejdżan, Morze Kaspijskie i Azję Środkową.
Energetyczne tyły UE i Mołdawii
Azerbejdżan jest jednym z głównych krajów zastępujących rosyjskie zasoby energetyczne na rynku europejskim. Baku dostarcza ropę i gaz do Rumunii, Chorwacji, Bułgarii, Czech, Austrii, Niemiec, Grecji, Hiszpanii, Irlandii, Portugalii i Włoch. Trwają negocjacje z Mołdawią, Węgrami i Albanią. Dostawy azerbejdżańskiego gazu do UE osiągnęły 12 mld m3 w 2022 r., a Baku planuje podwoić tę liczbę do 2027 r.
Szczególna rola Azerbejdżanu jako wiarygodnego i niekontrolowanego przez Rosję dostawcy energii została zauważona przez wielu europejskich przywódców i struktury UE, na przykład:
- Szef Niemiec Scholz: "Azerbejdżan jest partnerem o rosnącym znaczeniu dla Niemiec i UE, a kraj ten może wnieść istotny wkład w dywersyfikację niemieckich i europejskich dostaw energii".
- Komisja Europejska: "Azerbejdżan jest kluczowym partnerem UE w wysiłkach na rzecz odejścia od rosyjskich paliw kopalnych".
- Prezydent Bułgarii Radev: "Prezydent Alijew udowodnił, że jego kraj jest wiarygodnym partnerem gospodarczym. Potwierdza to fakt, że Bułgaria od roku ma niezawodne dostawy gazu z Azerbejdżanu w ramach umowy podpisanej 10 lat temu, której Azerbejdżan ściśle przestrzega...".
- Premier Włoch Meloni: "Dostajemy prawie 60 procent dostaw z Azerbejdżanu przez TAP przez Turcję, Grecję i Albanię".
- Komisarz UE ds. energii Simson: "Europa wyszła z tej zimy (2022 r.) z w połowie zapełnionymi magazynami gazu, bardziej stabilnymi cenami gazu i pozytywnymi prognozami na następną zimę. Osiągnęliśmy to dzięki naszym niezawodnym partnerom, takim jak Azerbejdżan".
- Prezydent Litwy Nauseda: "Azerbejdżan jest bardzo ważnym partnerem Litwy w regionie Kaukazu... Litwa wspiera bardziej aktywną współpracę między UE a Azerbejdżanem. Azerbejdżan jest wiarygodnym partnerem UE w sektorze energetycznym".
- Wiceprzewodniczący Komisji Europejskiej ds. stosunków międzyinstytucjonalnych i prognoz Šefčovič: "Azerbejdżan jest ważnym partnerem energetycznym dla UE".
- Prezydent Serbii Vucic: "Pod względem produkcji i eksportu gazu Azerbejdżan jest potężnym krajem, który w ciągu 7-9 lat wyeksportuje ponad 35 miliardów metrów sześciennych gazu”.
Dzięki rurociągowi Baku-Tbilisi-Ceyhan, którego budowa była wspierana przez Stany Zjednoczone i Wielką Brytanię, od 2006 roku Azerbejdżan ma niezależny od Kremla szlak transportu ropy naftowej. Dostępność takiej infrastruktury jest kluczowa dla niezależnej polityki energetycznej Baku w interesie Unii Europejskiej. Kazachstan, na przykład, nie był w stanie spełnić prośby Niemiec o zwiększenie dostaw ropy. 27.05.23 Sagiyev, zastępca szefa kazachstańskiego narodowego operatora rurociągów KazTransOil, powiedział, że wzrost eksportu jest całkowicie zależny od Rosji. "Prezydent Azerbejdżanu Ilham Alijew zdołał wyrwać się spod kontroli Moskwy – z większym powodzeniem niż prawie wszyscy inni przywódcy byłych republik radzieckich", - zauważył Wall Street Journal 1 maja 2023 roku.
Strategiczny klin UE w sojuszu Rosja-Iran
Jako strategiczny partner UE, Azerbejdżan znajduje się pomiędzy dwoma ogniami, Rosją i Iranem, których sojusz wojskowo-polityczny sprzeciwia się Europie i Ukrainie. Jak wskazało 1 lutego 2023 roku autorytatywne wydanie Forbes, Moskwa i Teheran są głównym zagrożeniem dla dostaw gazu z Azerbejdżanu do Europy.
"W latach 2021-2023 Azerbejdżan stał się jednym z głównych alternatywnych dostawców surowców energetycznych z Rosji do Unii Europejskiej" - podkreśliło rumuńskie wydanie „Newsweek” 8 maja 2023 roku. W związku z tym wyjaśniono, że aby zapewnić sobie wpływ na Baku, Moskwa angażuje ormiańskich separatystów w Karabachu (który nawet premier Armenii uznał już za suwerenne terytorium Azerbejdżanu). Irańczycy i Rosjanie postrzegają separatystyczną enklawę w Karabachu jako "wyłącznik awaryjny" azerbejdżańskich dostaw energii do UE", - odnotował 18 maja 2023 roku jeden z wiodących izraelskich „mózgowych trustów” Begin-Sadat Center.
"Putin wykorzystuje Ormian z Karabachu jako pionków, podobnie jak Południowych Osetyjczyków i Abchazów w Gruzji lub rosyjskie społeczności w Ukrainie...", - stwierdził amerykański dziennik „Wall Street Journal” 1 maja 2023 roku.
"Oba państwa opierają się prorosyjskiemu separatyzmowi: Ukraina w Donbasie i na Krymie, Azerbejdżan w Karabachu. Ukraina jest bastionem Europy na drodze agresywnej ekspansji Moskwy, Azerbejdżan jest jednym z głównych dostawców surowców energetycznych do UE, kompensując odmowę rosyjskiego gazu", - podsumowała jedna z największych ukraińskich publikacji „Focus” 4 maja 2023 roku.
