Już niedługo czeka nasz duch spektroskopii molekularnej. Pikabu-kot już nad tym rozmyśla. Ale póki co: Był wagon i był duch ( w poprzedniej notce). Nomen omen. Duch się skupił i przemienił wagon w wagonik.
No, nie tak od razu. Najpierw, ustami Laury, a było to tydzień temu, zadał mi pytanie:
Co byś zrobił gdyby …. i tu wypłynęła następująca mniej więcej historia:
…. wagonik wyrwał się spod kontroli i pędzi w dół. Jeśli nic go nie zatrzyma, zginie pięć osób. Jesteś na kładce nad torami i możesz zatrzymać go tylko zrzucając coś ciężkiego. Tak się składa, że obok jest bardzo gruby człowiek – jedynym sposobem na zatrzymanie wagonika jest zepchnięcie go z kładki na tory. Tylko zabijając go można uratować pięć osób.
No, nie musiałem się nawet długo zastanawiać. Odpowiedziałem, a Laura mi na to, że też by tak zrobiła. Ale nie zdradzę na razie naszych odpowiedzi. Moi stali czytelnicy zresztą zapewne łatwo zgadną. Cóż bowiem innego "układ otwarty" mógłby odpowiedzieć?
Nie wiedziałem skąd się to pytanie wzięło. Okazało się, że Laura akurat czytała „The Anatomy of Violence” - i tam była wzmianka o tym jak na to pytanie odpowiadają psychopaci.
Parę dni potem „przypadkiem” (w przypadki nie wierzę, przypadki zdarzają się ludziom w nie wierzącym, jak Tichy) trafiłem na książkę pod tytułem „The Trolley Problem Mysteries”. Tytuł mnie zaciekawił. Co za „misterie”? Detektyw jakiś? Okładka sugerowała coś tajemniczego.
Jednak opis sugerował coś innego:
Zatem jakiś problem etyczno-filozoficzny? Zaciekawiło mnie to. Z filozofów się często nabijam, ale z etyką to już nie ma żartów. Zaintersowało mnie to misterium. Gugluję, i co widzę? Widzę, że i nasza rodzima Wikipedia wie o co chodzi. Tylko ja, niedouczony filozoficznie, nie wiedziałem:
DYLEMAT WAGONIKA
W podstawowej postaci wygląda następująco:
Wagonik kolejki wyrwał się spod kontroli i pędzi w dół po torach. Na jego drodze znajduje się pięciu ludzi przywiązanych do torów przez szalonego filozofa. Ale możesz przestawić zwrotnicę i w ten sposób skierować wagonik na drugi tor, do którego przywiązany jest jeden człowiek. Co powinieneś zrobić?
Konflikt moralny w tym przypadku reprezentuje sprzeczność pomiędzy dwoma sposobami rozumienia moralności:
absolutystyczny, deontologiczny – zakładający, że wartość czynu w żaden sposób nie zależy od okoliczności ani dalszych skutków utylitarystyczny, konsekwencjonalistyczny – w którym wartość czynu może od nich zależeć
Ankietowani ludzie z początku, zanim im się przedstawi dylemat, najczęściej uznają się za zwolenników absolutystycznego rozumienia moralności. Później w trakcie badania ich odpowiedzi wskazują na relatywizowanie wartości etycznej działania w zależności od spodziewanych skutków.
To z grubasem to jest, jak się okazuje, inna wersja, „mniej podstawowa”.
A jeszcze dwa dni potem, przed naszym domem, przejeżdżał wagon, i choć wagon nikogo nie przejechał, to pilot wjechał do rowu i zatrzymał się na mostku prowadzącym do naszej bramy.
Tichy mówi, że to Bernoulli. Eine mówi, że to Rovelli. Bjab mówi, że to Eter.
A Ty, Czytelniku, zepchnąlbyś grubasa na tory?
