29. stycznia
W celu dotarcia ze swoimi ideami do ludu żydowskiego przetłumaczył szereg utworów religijnych na język żydowski. Po tej samej linii poszli inni zwolennicy Haskali zwani maskilami m. in. Mojżesz Markuze, autor wydanej w języku żydowskim popularnej pracy o medycynie ludowej Sefer refuot [Księga leków].
Proces asymilacji propagowanej przez zwolenników Haskali objął tylko bogatszą warstwę. Większość Żydów szczególnie warstwy średnie i najniższe zachowała do końca XVIII w. własną tradycję, kulturę i obyczaje.
Prądy oświeceniowe Haskali przyśpieszyły rozwój literatury świeckiej, filozofii, matematyki, astronomii, a także medycyny. Wpłynęły także na zmianę stanowiska części ortodoksów, wśród których w drugiej połowie XVIII w. wyłoniła się grupa oświeconych talmudystów.
Jednym z nich był rabin Elia z Wilna [1720 - 1797] zwany gaonem [ekscelencja] wileńskim, autor nie tylko komentarza do Biblii i ksiąg kabalistycznych, ale również pracy z zakresu trygonometrii. Znajomość nauk ścisłych [zwłaszcza matematyki i astronomii], gaon wileński uważał za jedną z ważnych dróg wiodących do pogłębienia studiów religijnych, gdyż jak pisał: "Zakon i wiedza ściśle się ze sobą wiążą". Znanym kontynuatorem dzieła Elii z Wilna był jego uczeń Baruch ze Szkłowa [1740 - 1812] twórca dzieł z zakresu astronomii, anatomii i higieny oraz tłumacz z angielskiego geometrii Euklidesa [1780] i angielskiego podręcznika z trygonometrii [1784].
Szereg światłych i zasłużonych na polu nauki Żydów polskich głównie z grupy maskilów rozwinęła przy końcu XVIII i na początku XIX w. ożywioną działalność naukową i polityczną w krajach Europy Zachodniej. Należeli do nich uczestnicy i działacze Rewolucji Francuskiej Aron Polak i Załkind Hurwicz rodem z Lublina; Juda Litwak znakomity matematyk holenderski; Izrael Lyons profesor orientalistyki na uniwersytecie w Cambridge; Hayman Hurwicz badacz Biblii i profesor uniwersytetu londyńskiego oraz autor głośnego, opublikowanego w Niemczech tomu poezji Geschichte von einem polnischen Juden [Historia Żyda polskiego] Issachar Ber Falkensohn. Ten ostatni po uzyskaniu w 1712 roku na uniwersytecie w Halle doktoratu medycyny wrócił do kraju i podjął praktykę lekarską w Mohylowie. cdn.
Źródło: Interpress
