Konstytucyjne i ustawowe oddzielenie obowiązku od przymusu
W marcu 2014 r. Wojewoda Wielkopolski zaczął grozić grzywnami rodzicom chroniącym swe dzieci przed wątpliwej jakości szczepieniami. Dnia 26 marca 2014 r. poczynania Wielkopolskiego Urzędu Wojewódzkiego zostały objęte skierowaną do Wojewody skargą wniesioną w interesie publicznym. Skarga wskazała ignorowanie przez urzędników konstytucyjnego i ustawowego oddzielenia obowiązku od przymusu, i podniosła zarzuty braku urzędowej ochrony praw konstytucyjnych, oraz braku kompetencji (upoważnienia do prowadzenia postępowania) wojewody w sprawach obowiązku szczepień ochronnych.
Zdaniem strony skarżącej, w sprawach "szczepień ochronnych" podjęto urzędowe działania ograniczające konstytucyjne prawa obywateli z pominięciem konstytucyjnych zasad ograniczania tych praw. Bezpodstawnie uznano, że obowiązek "szczepień ochronnych" podlega przymusowemu wykonywaniu. Nie dostrzeżono, że ustawowe pojęcie "obowiązku" nie obejmuje przymusu. Nie dostrzeżono, że przymus objęty jest odrębną regulacją ustawową, i nie mieści się w pojęciu "obowiązku". Błędnie utożsamiono pojęcie "obowiązku" z pojęciem "przymusu". Nie dostrzeżono, że ustawowe wprowadzenie przymusu wymaga spełnienia szczegółowych wymagań konstytucyjnych.
Z obowiązkiem wynikającym z ustawy stosującej pojęcia "obowiązku" oraz "przymusu" nie wiąże się przymus, jeśli nie jest on literalnie w ustawie powiązany z tym obowiązkiem, więc niedopuszczalne jest w odniesieniu do obowiązku z takiej ustawy postępowanie egzekucyjne z zastosowaniem środków przymusu nie określonych w tejże ustawie. Ustawa o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, reguluje stosowanie przymusu przepisami szczególnymi (art. 36), wyłączającymi środki przymusu z ustawy o postępowaniu egzekucyjnym.
Postępowania egzekucyjne w sprawach obowiązku "szczepień ochronnych", które w zastępstwie państwowego inspektora sanitarnego ma podjąć lub podejmuje Wojewoda, dotyczą obowiązków wykraczających poza regulacje ustawowe i rozporządzeniowe, więc obowiązek objęty postępowaniem egzekucyjnym Wojewody jest lub będzie innym obowiązkiem niż obowiązek wynikający bezpośrednio z przepisu prawa, co wyklucza postępowanie egzekucyjne Wojewody niepoprzedzone decyzją lub postanowieniem właściwego organu, a prawo takiego organu nie wskazuje. O wykonaniu i warunkach wykonania obowiązku "szczepienia ochronnego" zgodnie z prawem decyduje osoba mająca się zaszczepić. Decyzja lub postanowienie urzędowe i postępowanie egzekucyjne są w tym zakresie zbędne i niedopuszczalne.
Brak ochrony praw konstytucyjnych
Ustawowy obowiązek szczepienia niepowiązany z przymusem szczepienia ma głęboki sens w demokratycznym państwie prawnym. Nie narusza wolności obywatela, ale czyni go odpowiedzialnym za skutki korzystania z wolności. Obowiązek "szczepienia ochronnego" niepodlegający przymusowemu wykonaniu pozwala domagać się zapłaty odszkodowania od osoby, która nie przyjęła obowiązkowego "szczepienia ochronnego", po czym zachorowawszy na chorobę, której zapobiegać miało nie przyjęte szczepienie, zaraziła inną osobę, powodując tym powstanie szkody.
Niepowiązany z przymusem szczepienia ustawowy obowiązek "szczepienia ochronnego" jest racjonalnym sposobem zachęcenia do zapobiegania chorobom zakaźnym, ponieważ zachęca do podjęcia czynności ochronnych poprzez ustanowienie ryzyka prawnego w postaci podstawy prawnej dochodzenia odszkodowania od osoby zaniedbującej zapobiegania chorobom zakaźnym, i następnie zarażającej inną osobę, ale zarazem pozwala osobom objętym obowiązkiem na podjęcie decyzji o jego niewykonywaniu zależnie od znanych sobie okoliczności oraz indywidualnej sytuacji, zgodnie z art. 41, art. 47, art. 31 ust. 2 Konstytucji.
Nie ma racjonalnej i medycznej przyczyny stosowania jednakowych środków zapobiegania chorobom zakaźnym przez wszystkich obywateli. Obywatele Rzeczypospolitej są zróżnicowani i zróżnicowane są tryby ich życia. Obywatele Rzeczypospolitej mają przodków pochodzących nieraz z bardzo odległych Polsce stron, i dziedziczą po tych przodkach cechy biologiczne kształtujące odporność. Zależnie od trybu życia spotykają się lub nie spotykają się z różnymi czynnikami chorobotwórczymi. Potrzebują indywidualnego doboru środków ochrony przed chorobami zakaźnymi. Demokratyczne państwo prawne oraz wolny rynek produktów i usług medycznych mogą udostępnić takie środki. Nieprzymusowy państwowy obowiązek "szczepień ochronnych" motywuje do skorzystania z tych środków oraz umożliwia ich indywidualną ocenę i kontrolę przez osoby najbardziej zainteresowane. Demokratycznemu państwu prawnemu pozwala to osiągnąć wysoki poziom ochrony przed chorobami zakaźnymi.
Państwo totalitarne wymuszające przyjmowanie "szczepień ochronnych" nie osiągnie wysokiego poziomu ochrony przed chorobami zakaźnymi, ponieważ wskutek centralnego decydowania o stosowaniu środków ochrony przed chorobami zakaźnymi uniemożliwi obywatelom indywidualne, zgodne z rzeczywistymi potrzebami i cechami biologicznymi dobieranie środków ochrony przed chorobami zakaźnymi pod kontrolą osób zainteresowanych. W efekcie państwo totalitarne doprowadzi do nieodpowiedniego stosowania środków i marnowania środków zbędnie zastosowanych, a ponadto spowoduje szkody w przypadkach nieodpowiedniego stosowania środków lub stosowania środków wadliwych. Wadliwe środki medyczne są w państwie totalitarnym większym zagrożeniem, ponieważ o ich dopuszczeniu do stosowania nie decydują osoby bezpośrednio zainteresowane, lecz osoby, które nie ponoszą kosztu ewentualnej szkody, i które z tego powodu nie mają motywacji do nadzorowania jakości środków oraz ulegają korupcji. Ponadto scentralizowany przymus uniemożliwia wykorzystanie wiedzy o indywidualnych potrzebach medycznych, którą dysponują osoby bezpośrednio zainteresowane oraz członkowie ich rodzin.
Po medialnych doniesieniach sądząc, w Polsce doszło do nawrotu totalitaryzmu z inicjatywy państwowych inspektorów sanitarnych.
Z inicjatywy państwowych inspektorów sanitarnych obowiązek "szczepień ochronnych" objęto stosowaniem środków przymusu, dopuszczonych ustawowo wyłącznie w stosunku do osób chorych, lub zasadnie podejrzewanych o bycie chorymi, na "chorobę szczególnie niebezpieczną i wysoce zakaźną, stanowiącą bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia innych osób", i to tylko w przypadku niemożności usunięcia zagrożenia poprzez zabiegi sanitarne, kwarantannę lub izolację, i tylko w zakresie przytrzymywania, unieruchomienia lub przymusowego podania leków, czyli środków leczenia, a nie w zakresie szczepień zapobiegawczych czy "szczepień ochronnych", czyli środków zapobiegania (art. 36 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi).
Państwowi inspektorzy sanitarni za podstawę prawną stosowania w trybie własnego postępowania administracyjnego lub własnego postępowania egzekucyjnego przymusu "szczepień ochronnych", uznali ustawowe określenie obowiązków nieprzymusowego stosowania zabiegów sanitarnych oraz nieprzymusowego przyjmowania środków zapobiegawczych, "szczepień ochronnych", leków, zawarte w art. 5 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi.
Wykładnia prowadząca do tego uznania jest błędna z powodu (1) błędnego utożsamienia pojęcia "obowiązku" z pojęciem "przymusu", (2) nieuwzględnienia, że w ustawie stosującej pojęcia "obowiązku" oraz "przymusu", z obowiązkiem nie wiąże się przymus, jeśli nie jest on literalnie w ustawie powiązany z tym obowiązkiem, oraz z powodu (3) niezastosowania konstytucyjnych gwarancji praw i wolności człowieka i obywatela.
Zgodnie z art. 8 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej przepisy Konstytucji stosuje się bezpośrednio. W szczególności bezpośrednio stosuje się przepisy art. 41, art. 47, art. 31 ust. 2 Konstytucji, gwarantujące prawa do: nietykalności osobistej, decydowania o swoim życiu osobistym, ochrony przed przymusem czynienia tego, czego prawo nie nakazuje. Tak samo bezpośrednio stosuje się art. 31 ust. 3 Konstytucji, określający zasady dopuszczalnego ograniczania konstytucyjnych praw i wolności. Przepis art. 31 ust. 3 Konstytucji nie jest jedynie wytyczną dla ustawodawcy; jest też przepisem mającym zastosowanie w każdym przypadku stosowania prawa polskiego. Przepis art. 31 ust. 3 Konstytucji pozwala i nakazuje odstąpić od stosowania albo ograniczyć stosowanie każdego przepisu ograniczającego konstytucyjne prawo lub wolność, jeśli w konkretnej sytuacji faktycznej ograniczanie nim konstytucyjnego prawa lub wolności nie spełnia wymogów ustanowionych art. 31 ust. 3 Konstytucji.
Relacjonowane przez media działania urzędników usiłujących egzekwować przymusowo obowiązek nieprzymusowych "szczepień ochronnych" odbywają się wbrew art. 8 ust. 2 Konstytucji bez jakiejkolwiek konstytucyjnej refleksji, choć art. 7 w zw. z art. 8 Konstytucji zobowiązuje urzędników do wykonywania w pierwszej kolejności przepisów Konstytucji, a w szczególności przepisów nakazujących im ochronę konstytucyjnych praw obywateli.
Brak kompetencji wojewody w sprawach obowiązku szczepień ochronnych
Gdy sądy administracyjne uznały za bezprawne postępowania administracyjne i postępowania egzekucyjne państwowych inspektorów sanitarnych w sprawach "szczepień ochronnych", pojawił się nieformalnie pomysł podjęcia przez wojewodów postępowań egzekucyjnych w tych sprawach. Przymus "szczepień ochronnych" w tym pomyśle wsparto przepisami o nieprzymusowym obowiązku "szczepień ochronnych". Polskie media bezkrytycznie nagłośniły ten pomysł, sprawiając wrażenie, że ma on uzasadnienie prawne.
Urzędnicy Wielkopolskiego Urzędu Wojewódzkiego jako źródło pomysłu podjęcia przez Wojewodę Wielkopolskiego postępowań egzekucyjnych w sprawach przymusu "szczepień ochronnych" wskazali wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego wydany dnia 1 sierpnia 2013 r. pod sygnaturą akt: II OSK 745/12.
W uzasadnieniu tego wyroku znajduje się stwierdzenie braku upoważnienia państwowych inspektorów sanitarnych do wydawania decyzji dotyczących "szczepień ochronnych": "(...) możliwość prowadzenia postępowania egzekucyjnego obowiązku o charakterze niepieniężnym przez organy inspekcji sanitarnej musi wynikać bezpośrednio z przepisów szczególnych. (...) Stąd też, organy inspekcji sanitarnej nie były właściwe co do nałożenia na skarżącą grzywny w celu przymuszenia wykonania obowiązku poddania małoletniego szczepieniu ochronnemu. (...)".
Ponadto w uzasadnieniu tego wyroku znajduje się stwierdzenie, że obowiązek "szczepienia ochronnego" wynika bezpośrednio z przepisów prawa i nie podlega przymusowi w ramach postępowań egzekucyjnych prowadzonych przez państwowych inspektorów sanitarnych.
Ubocznie w uzasadnieniu tego wyroku znajduje się stwierdzenie, że organem właściwym do prowadzenia egzekucji obowiązków o charakterze niepieniężnym jest wojewoda w zakresie "wydanych przez siebie rozstrzygnięć indywidualnych (decyzji, postanowień)", oraz w zakresie obowiązków "wynikających wprost z mocy przepisów prawa" (w ustawie: "z przepisu"). Nie ma tam jednak nawet próby przypisania wojewodzie upoważnienia do prowadzenia jakiegokolwiek postępowania w sprawach obowiązku "szczepień ochronnych".
Pomysł podjęcia przez wojewodę postępowań egzekucyjnych w sprawach obowiązku "szczepień ochronnych" opiera się o samowolne urzędnicze uznanie, że obowiązek "szczepień ochronnych" wynika bezpośrednio z przepisu prawa, więc ma umożliwiać zastosowanie przymusu w oparciu o art. 3 par. 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
Pomysł ten jest błędny z dwu powodów. Po pierwsze, postępowania egzekucyjne w sprawach przymusu "szczepień ochronnych", które w zastępstwie państwowych inspektorów sanitarnych ma podjąć wojewoda, dotyczą obowiązków wykraczających poza regulacje ustawowe i rozporządzeniowe, więc obowiązek objęty postępowaniem egzekucyjnym wojewody jest lub będzie innym obowiązkiem niż obowiązek wynikający bezpośrednio z przepisu prawa (nie: "z przepisów"), co wyklucza postępowanie egzekucyjne wojewody niepoprzedzone decyzją lub postanowieniem właściwego organu, a takiego prawo nie wskazuje. Po drugie, z obowiązkiem wynikającym z ustawy stosującej pojęcia "obowiązku" oraz "przymusu" nie wiąże się przymus, jeśli nie jest on literalnie w ustawie powiązany z tym obowiązkiem, więc niedopuszczalne jest w odniesieniu do obowiązku z takiej ustawy postępowanie egzekucyjne z zastosowaniem nie określonych w tejże ustawie środków przymusu; taka ustawa reguluje stosowanie przymusu przepisami szczególnymi, wyłączającymi środki przymusu z ustawy o postępowaniu egzekucyjnym.
Jeśli urzędnicy w Polsce nie zrezygnują z marzeń o powrocie do totalitarnej Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, to wyjazdy z kraju mogą nabrać charakteru emigracji prawnej za wolnością. Zostaną obywatele specjalnej troski. Wojewoda Wielkopolski winien przed dniem 27 kwietnia 2014 r. wyjaśnić swe działania w sprawach szczepień, i udzielić odpowiedzi na zarzuty ich bezprawności.
Źródło: http://archi.wiki.praw.pl/2kiub1tv15b
