Szanowny Panie Prezydencie,
My niżej podpisani, chcemy wyrazić głęboką troskę spadającym szacunkiem dla rządów prawa w Rosji.
Niepokoją nas liczne szeroko opisywane morderstwa dziennikarzy i innych krytyków rządu, rosnące restrykcje wobec społeczeństwa obywatelskiego i innych krytyków rządu, a także zarzucane praktyki politycznie motywowanych procesów i poważne niedociągnięcia wymiaru sprawiedliwości, które niszczą prawo do uczciwego procesu, wolności od tortur i innych form okrutnego i nieludzkiego traktowania.
Jest wiele przykładów tych niepokojących trendów, a nowy proces Michaiła Chodorkowskiego i Płatona to Liebiediewa to tylko jeden z nich. Obaj biznesmeni odsiadują wyroki ośmiu lat więzienia za defraudację i oszustwa podatkowe, a obecnie odpowiadają na nowe zarzuty podczas drugiego procesu.
Prawnicy panów Chodorkowskiego i Liebiediewa, a także kilka sądów spoza Rosji twierdzą, że ich pierwszy proces był niesprawiedliwy, naszpikowany błędami proceduralnymi i nie uszanował podstawowego prawa do obrony. W dodatku, jak szeroko opisywano, oskarżenie obu mężczyzn było od początku motywowane politycznie.
Oskarżenia o nieuczciwy proces i złamanie praw procesowych poparło kilka sądów w innych krajach, gdzie władze Rosji szukały sojuszników. Sąd najwyższy Szwajcarii, Federalny Trybunał Najwyższy nakazał rządowi nie współpracować z Rosjanami w tej sprawie po tym jak pierwszy proces uznano za motywowany politycznie, wskazano na pogwałcenie praw podsądnych podczas postępowania.
Podobnie wyglądała sprawa w brytyjskim sądzie (Bow Street Magistrates Court w Londonie), który odmówił ekstradycji Rosjan, których wydania domagała się Moskwa w związku z tak zwaną sprawą Jukosu. 18 marca 2005 sąd odmówił ekstradycji byłych pracowników Jukosu Dimitrija Marujewa i Natalii Czierniszej, a 23 grudnia 2005 nie zgodził się na podobną prośbę w sprawie byłego wiceprezesa Jukosu Aleksandra Tiemierko. W każdym z tych przypadków prośbę o ekstradycję odrzucono twierdząc, że w wypadku wydania rzeczonych osób, nie mieliby oni szans na uczciwy proces.
Poza tym Europejski Trybunał Praw Człowieka stwierdził, że Rosja pogwałciła prawa pana Liebiediewa do wolności i bezpieczeństwa opisane w artykule 5 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka w pięciu punktach podczas jego aresztowania w lipcu 2003.
Biorąc pod uwagę poważne wątpliwości względem przestrzegania praw człowieka w tej sprawie dotychczas, a także dowody z czasu pierwszego procesu, wierzymy, że obecność niezależnych obserwatorów, w tym przedstawicieli mediów na procesie Michaiła Chodorkowskiego i Płatona Liebiediewa jest bardzo ważna, by sprawdzić, czy przestrzegane są przepisy prawa i międzynarodowe standardy praw człowieka, a także czy proces jest sprawiedliwy. Choć pewien stopień dostępu dla publiczności został zapewniony publiczna uwaga jest kluczowym elementem utrzymania sprawiedliwości procesu i w związku z tym wzywamy rosyjski rząd do zapewnienia międzynarodowym obserwatorom dostępu do sali sądowej, gdzie odbywa się proces i pozwolenie obserwatorom na wykonywanie pracy bez odgórnych interwencji.
Bardzo martwią nas też wysiłki by pozbawić prawa wykonywania zawodu znanych adwokatów broniących praw człowieka – Karinny Moskalenko, Jurija Schmidta i innych członków obrony obu mężczyzn. Zachęcamy też władze by zapewniły adwokatom Chodorkowskiego i Liebiediewa ochronę przed próbami zastraszania czy atakami i powstrzymały natychmiast dalsze próby wykluczenia ich z palestry.
Wzywamy do zagwarantowania, że w procesie Chodorkowskiego i Liebiediewa będzie przestrzegane prawo, rosyjska konstytucja i prawo międzynarodowe. Będziemy też dalej monitorować sytuację w drugim procesie Chodorkowskiego i Liebiediewa sprawdzając tym samym prawdziwość zapewnień władz o przywiązaniu do tych ważnych zasad.
Z poważaniem,
Amnesty International USA
Freedom House
Human Rights First
Human Rights Watch
International League for Human Rights
Jacob Blaustein Institute for the Advancement of Human Rights, American Jewish Committee
Lantos Foundation for Human Rights and Justice
