Neoendecja mówi dziś innym językiem niż Polacy. Jest przekonana o tym, że wie zdecydowanie lepiej, co jest potrzebne, a co zbędne, jakie rozwiązania słuszne, a jakie nie. Jest to wynikiem społecznej alienacji ruchu narodowego. Czas więc na nowe, społeczne otwarcie neoendeków, na realne wejście w społeczeństwo, na cierpliwą debatę - czas odtworzyć myśl obywatelską.
W swoich rozważaniach na temat twórczości ideowej często zapominamy o hierarchii wartości, jaką posługują się narodowcy. Otóż naród to nasz główny punkt odniesienia. Państwo - owszem - jest ważne, ale to rozwój narodu jest priorytetem endeka. Przez cały okres przepoczwarzania się odrodzonego ruchu narodowego - zdaje się - całkowicie o tym zapominano. Raz po raz ów priorytet ulegał przemieszczeniu - raz to w stronę państwa sensu largo, raz w stronę samego ruchu narodowego w wąskim ujęciu; czasem nawet pojawiały się nurty skłaniające ku uniwersalizmowi chrześcijańskiemu.
Od tego czasu sporo się jednak zmieniło, także w postaci głównych koncepcji odrodzonego ruchu narodowego. Rzecz jasna nie sposób wskazać tutaj koncepcję dominującą, wewnętrznie spójną i - przynajmniej w dużej mierze - kompletną. Zdaje się, że nadszedł jednak czas na wyjście z anachronizmu i ideowego labiryntu. Czas skłonić się ku nowoczesnej koncepcji z rozwojem narodu w centrum, a taką właśnie koncepcją wydaje się endecka wersja obywatelskości.
Przedwojenny ruch narodowy właściwie już w swoim czasie zrealizował program obywatelski. Zakładał on istnienie narodu świadomego swoich interesów, zorganizowanego, otwartego na działalność w strukturach społecznych, zainteresowanego życiem publicznym. Elity narodowe, z troską o obywateli, toczyły intelektualne spory nad tym, w jakim kierunku powinny rozwijać się sprawy społeczne i państwowe. Społeczeństwo żyło: organizowało się w licznych zrzeszeniach: od uniwersyteckich przez zawodowe, skończywszy na wiejskich.
Nie było enklaw, które pozostałyby niezagospodarowane w tej obywatelskiej maszynie. W każdej dziedzinie Polacy wspierani przez najwybitniejsze jednostki, przy czasem bardzo niewielkich środkach, potrafili wykonywać wspaniałą pracę, czując się w pełni odpowiedzialnymi za kraj i naród. Nie przekreśliła tego nawet kilkunastoletnia dyktatura Piłsudskiego i jego otoczenia. Sanacja funkcjonowała w opozycji wobec narodu, ponieważ naród wybrał narodowych demokratów.
Dziś w stosunku do narodu często zbliżamy się do sanacji, z której to obozu wyszła wypowiedź: „Polacy to naród idiotów". Piłsudczycy mieli mniemanie, iż to oni mają monopol na prawdę, a naród to masa, która w rzeczywistości nie jest w stanie stworzyć niczego wartościowego. Zresztą wszelkie ruchy autorytarne uważały obecność społeczeństwa w życiu publicznym za przykrą konieczność. Narodowcy wybrali naród, a nie państwo. Wybrali tak z odpowiedzialności i wielkiej miłości. Cel jednak absolutnie nie był ksenofobiczny.
Wybrali naród nie przeciwko innym, lecz dla swoich rodaków. Dlatego też endecy nie budowali wszystkiego na sprzeciwie, ruch narodowy był syntezą ducha polskiego z najnowocześniejszymi rozwiązaniami tamtych czasów, także tymi, które były dziełem innych narodów. Sam Dmowski uwielbiał podróżować, podpatrywał rozwiązania zastosowane przez obce nacje, sam władał kilkoma językami. Wszystko to było elementami maszyny skonstruowanej dla zorganizowania świadomego społeczeństwa obywatelskiego, nowoczesnego, odpowiedzialnego i zsolidaryzowanego oddolnie narodu. W ogromnej mierze cel ów został osiągnięty, bo to przecież społeczeństwo zaprojektowane przez narodowców jest wychowawcą pokolenia Kolumbów.
Nie możemy dziś zapominać o właściwym znaczeniu słowa narodowy demokratyzm. O takim znaczeniu, które realizowane było w czasach rozkwitu obozu narodowego, a nie takim, które - w zdeformowanym kształcie - szukało swego miejsca w latach 90. dwudziestego wieku. Odważniejsze koncepcje, skłaniające się ku korzeniom, ku rzeczywiście narodowodemokratycznym poglądom, określane są mianem liberalnych. Kierujący te słowa mają zapewne na myśli libertynizm, bo przecież przed wojną liberałów w naszych szeregach nie brakowało (E. Taylor, A. Haydel).
Jakże więc wygląda dominujące rozumienie endeckości? Rzecz jasna, streszczając je znacząco, skupię się raczej na głównych jej zrębach, które ważą szczególnie w perspektywie poruszanej w tym miejscu tematyki. Otóż ruch narodowy w tym aspekcie jest może i dla narodu, ale bez narodu. Jest to być może efekt rozgoryczenia długim brakiem zaufania (w znaczeniu wyborczym). Być może jest to również wynik otwarcia się na młodzież z subkultur, której usposobienie sprowadzało się wręcz do bycia alternatywnym, ergo poparcie większości jest niefajne. Paradoksem jest fakt, iż uczestnictwo w ruchu wiązało wielu działaczy właśnie z alternatywnością, buntem, byciem przeciw. Kiedy okazało się, że społeczeństwu może się to podobać - przestało ich to interesować. Jakże więc działać dla narodu, kryjąc się w kapturze buntu dla samego buntu?
Bartek Królikowski
Całość na portalu Myśl.pl
Artykuł ukazał się w kwartalniku Mysl.pl, nr 9, wiosna 2008
W EMPIKACH i większych salonach prasowych RUCH już do nabycia najnowszy numer kwartalnika „Myśl.pl", a w nim:
prof. dr hab. Łukasz Czuma: "Socjalizm czy liberalizm? - fałszywy dylemat"
Autor przedstawi absurdalność toczonego sporu stworzonego tylko i wyłącznie na potrzeby polityczno-partyjne.
Ankieta, w której politycy i przedsiębiorcy odpowiedzą na pytanie: "Skąd bierze się skłonność władzy ustawodawczej w Polsce do stanowienia skomplikowanego prawa? Dlaczego jest ono nieprecyzyjne, umożliwiając urzędnikom jego dowolną interpretację? Jak temu zaradzić? Czy zgadza się Pan, że przepisów, z którymi musi zapoznać się polski przedsiębiorca przed podjęciem działalności, jest zbyt wiele?"
Co odpowiedzieli Myśl.pl Adam Szejnfeld, Paweł Ponculjusz, Janusz Korwin-Mikke i Janusz Dobrosz.
Praktyczne rady jak dobrze konstruować pomysły gospodarcze na poziomie politycznym przedstawią w wywiadach Roman Kluska i Andrzej Malinowski, prezydent Konfederacji Pracodawców Polskich
Rafał Wiechecki: "Gospodarka a państwo"
Programowy artykuł mogący z powodzeniem stanowić credo antydogmatycznego podejścia do gospodarki, zarówno liberalnego jaki i socjalistycznego. Sam zdrowy rozsądek - w treści i propozycjach!
"Na waszym miejscu, w stosunkach z Unią Europejską byłbym bardziej nieufny" - wywiad z prof. Thomasem E. Woodsem z Mises Institute, laureatem nagrody Templetona w 2006 r.
O perspektywach ekonomii w świetle nauki Kościoła katolickiego z znanym katolickim publicystą ekonomicznym rozmawia Marian Szołucha.
"Ochrona zdrowia zgodna z realnym interesem narodowym"- rozmowa z Dariuszem Wasilewskim i Przemysław Andrejuk: "Czy warto dopłacać do własnego zdrowia?"
Dwa arcyciekawe artykuły, które pokazują, że problem służby zdrowia należy do pilnych spraw społecznych, które należy rozwiązać bezwzględnie, zamiast toczyć nad nim polityczne spory.
Oprócz wielu innych artykułów dotyczących spojrzenia środowiska Myśl.pl na sprawy gospodarki proponujemy:
Bartłomiej Królikowski: "Skok w wolny rynek idei"
Tradycyjnie - artykuł tego autora to dywersja w świecie prawicowych i narodowych idei
Karol Kaźmierczak: "Sierakowskiego zmagania z historią"
Próba ukazania redaktora naczelnego lewicowej "Krytyki Politycznej" tym razem nie w świetle medialnych jupiterów i zachwytów nad nową, piękną lewicą. Autor obnaża podstawy ideowe według których Sławomir Sierakowski buduje nową tożsamość lewicy bez uwzględnienia specyfiki socjalistycznych tradycji w Polsce.
prof. dr hab. Bogumił Grott: "Polacy na zachodnich obszarach Białorusi"
Znakomity historyk i politolog opisuje dzieje Polaków na Białorusi od 1939 r. do czasów dzisiejszych, ich sytuację, próby wynarodowienia, a także apeluje o większe zainteresowanie ze strony władz polskich polską mniejszością.
ks. Tadeusz Isakowicz-Zaleski: "Trudna sytuacja Armenii"
Udany debiut ks. Tadeusza Isakowicza-Zaleskiego na łamach Myśl.pl. Tym razem nie pisze o lustracji, ale o sytuacji Armenii, kraju zewsząd otoczonym przez państwa islamskie.
"Endek na kasztance nie jest endekiem" - wywiad z Jerzym Zielińskim
Wywiad jest kontynuacją wcześniejszych rozmów Myśl.pl z seniorami Stronnictwa Narodowego. Jerzy Zieliński twierdzi, że to właśnie Stronnictwo Narodowo-Demokratyczne było pełnoprawnym spadkobiercą emigracyjnego ruchu narodowego, w przeciwieństwie od Albina Tybulewicza (ZCHN) i Władysława Dworaka (SN "senioralne").
Powyższe artykuły to jeszcze nie wszystko, co możecie przeczytać w numerze letnim. Zapraszamy do lektury społeczno-politycznego kwartalnika pełnego idei, komentarzy, wywiadów i recenzji nowości książkowych.
A oto pełny spis treści:
prof. dr hab. Łukasz Czuma: "Socjalizm czy liberalizm? - fałszywy dylemat"
Ankieta Myśl.pl - Adam Szejnfeld, Paweł Poncyljusz, Janusz Korwin-Mikke, Janusz Dobrosz
Marian Szołucha: "W mętnej wodzie przepisów ludzie gubią nawet własne zasady"- wywiad z Romanem Kluską
Marian Szołucha: "Jestem liberałem, ale także państwowcem" - rozmowa z Andrzejem Malinowskim
Rafał Wiechecki: "Gospodarka a państwo"
Artur Zawisza: "Narodowy kapitalizm"
Marian Szołucha: "Na waszym miejscu, w stosunkach z Unią Europejską byłbym bardziej nieufny" - wywiadz prof. Thomasem E. Woodsem
Robert Kowalczyk: "Dylematy na temat prywatyzacji banków"
"Ochrona zdrowia zgodna z realnym interesem narodowym" - rozmowa z Dariuszem Wasilewskim
Przemysław Andrejuk: "Czy warto dopłacać do własnego zdrowia?"
Krzysztof Tenerowicz: "Turystyka - fakty, mity"
Rafał Dobrowolski: "Własność a zadania państwa - na kanwie rozważań klasyków myśli narodowej"
Bartłomiej Królikowski: "Skok w wolny rynek idei"
Ireneusz Fryszkowski: "Zanim powróci polityka zbudujmy ruch społeczny"
Karol Kaźmierczak: "Sierakowskiego zmagania z historią"
Tomasz Sikorski: "Ani lewica, ani prawica. Kilka uwag o "odchyleniu" liberalno-konserwatywnym Bronisława Łagowskiego"
Przemysław Łukasik: "Wojna i pokój, czyli rzecz o periodyzacji dziejów"
prof. dr hab. Bogumił Grott: "Polacy na zachodnich obszarach Białorusi"
ks. Jan Puzyna: "Duszpasterstwo Polaków na Białorusi - dzisiaj i jutro"
ks. Tadeusz Isakowicz-Zalesk: "Trudna sytuacja Armenii"
Sławomir Pszenny: "Alfred Wellenger - endecki działacz z Mazur"
Maciej Motas: "Endek na kasztance nie jest endekiem" - wywiad z Jerzym Zielińskim
prof. dr hab. Przemysław Waingertner: "Wojna straceńców. Obywatele Związku Sowieckiego w armii Hitlera"
Archiwum Myśl.pl - Feliks Koneczny: "Zawisłość ekonomii od etyki"
Kluby i patronaty Myśl.pl.
KONSERWA
Zapraszam do lektury
Ireneusz Fryszkowski
Redaktor naczelny kwartalnika "Myśl.pl"
