W czasie programu Piotra Marciniaka w TVN24 w ubiegły piątek, zostałem zapytany (wraz z moimi towarzyszami dyskusji, Marszałkiem Ludwikiem Dornem i Panem Ryszardem Bugajem) o ocenę tego, że grupa przywódców PO udała się do klasztoru w Tyńcu, celem wyciszenia. Nie jest to być może czołowe wydarzenie w Polsce ostatnich dni, gdzie przecież doszło m.in. do niezaproszenia Adama Michnika na prezydencką uroczystość z okazji rocznicy Marca ’68 (a jak wiadomo, w Polsce nie-uczynienie czegoś staje się często wydarzeniem kluczowym) a także do fascynującej wymiany między Adamem Michnikiem a Danielem Cohn-Benditem (której przysłuchiwałem się na UW i o której być może jeszcze napiszę) – no ale skoro już zostałem zapytany, to odpowiedziałem. Zwłaszcza, że Pan Marszałek Dorn (który, nota bene, już poza ekranem przekazał mi był pozdrowienia od Saby) dyplomatycznie uchylił się od odpowiedzi, więc mnie i Panu Bugajowi zostało więcej czasu.
Powiedziałem mniej więcej tak: jako zadeklarowany liberał uważam, że każdy powinien mieć pełne prawo do przeżywania i realizowania swej duchowości jak tylko chce, byle tylko innych nie krzywdził i nie narzucał swego przeżywania duchowości innym. Więcej: każdy ma prawo przeżywać swą duchowość wspólnie, kolektywnie i publicznie. Partie polityczne są organizacjami dobrowolnymi, prywatnymi (przynajmniej z pewnego punktu widzenia), a zatem każdy ma pełne prawo należenia do partii, która publicznie i kolektywnie chce duchowość swych liderów celebrować. I tyle.
Ale to tylko połowa prawdy. Druga połowa jest taka, że gdy partia rządząca urządza sobie takie kolektywne wyciszanie, to jednak wysyła pewien komunikat do społeczeństwa o swej ideowej tożsamości, a jeśli jest to partia duża i na dodatek rządząca, to nieuchronnie mówi swym wyborcom, w tym także potencjalnym, jak pragnie być postrzegana. Bo bardzo słusznie zauważył Pan Bugaj w naszej rozmowie telewizyjnej (tu parafrazuję jego słowa, mam nadzieję wiernie oddając jego myśl), że jednak istnieje pewien kontrast między prywatnym charakter wyciszania się religijnego a dość publicznym i medialnym wymiarem wydarzenia, jakim jest zbiorowe udanie się liderów partii rządzącej do Tyńca.
Ja dodałbym, że w przypadku PO jest to szczególnie znamienne, bo partia ta ma pewien problem (mówiąc bardzo delikatnie i kurtuazyjnie) ze swą ideową tożsamością, a dotychczasowe rządy premiera Tuska specjalnie owej ambiwalencji nie zniosły: ambiwalencji dotyczącej tego, czy jest to partia przede wszystkim konserwatywna czy liberalna. W pewnych przypadkach (np. ekonomicznych) – podział ten nie jest specjalnie istotny i rząd może spokojnie starać się znajdować kompromisy na zasadzie „Dla każdego coś miłego” (czego, jak już kiedyś tu pisałem, nie uważam za negatywną przypadłość lecz za podziwu godną aspirację), ale czasem trzeba się jednak jakoś opowiedzieć, no bo jakieś decyzje polityczne będą musiały być podjęte: np. czy stopień z religii ma być na maturze czy go ma nie być, albo czy rząd uzna za sprawę priorytetową organizowanie nauczania etyki jako alternatywy dla religii w szkołach publicznych czy nie. W tych sprawach społeczeństwo nie usłyszało jasnego komunikatu i dużo dłużej rząd Tuska nie może tak siedzieć okrakiem na murze rozdzielającym, w teorii przynajmniej, państwo od religii.
Wyrażę tu hipotezę dość karkołomną i być może nie całkiem uzasadnioną, ale ponieważ od pewnego czasu plącze mi się ona w mózgownicy to co mi szkodzi podzielić się nią z Państwem. Otóż wydaje mi się, że mimo żarliwego i szczerego przywiązania do swej wiary, Premier Jarosław Kaczyński był bardziej zdecydowany jeśli chodzi o podtrzymywanie granicy między państwem a religią niż Donald Tusk. Oczywiście, nie był w tym całkiem konsekwentny, ale przypisywałbym mu generalnie niechęć do tolerowania jakichkolwiek silnych ośrodków władzy w państwie poza tymi, które może sam kontrolować – w tym więc także Kościoła. Zdanie, za które wyleciał swego czasu Andrzej Urbański z Kancelarii Prezydenta, że jeden kardynał nie będzie decydował o sprawach państwowych (czy coś w tym stylu) dało nam, jak mi się wydaje, dość przydatny wgląd w autentyczne myślenie o sprawach relacji między państwem a Kościołem w kręgach zbliżonych do politycznej elity IV RP. I choć Bracia Kaczyńscy nie byli w tych sprawach konsekwentni, a poza tym mieli, jako swego rodzaju alibi, koalicjanta rządowego w postaci LPR, która zabezpieczała ich przed ewentualnym zarzutem bezbożności, to jednak w sumie myślę, że mieli i mają oni stosunek dość ostry do przekraczania przez Kościół granicy, rozdzielającej sprawy państwa od spraw kościelnych. Nawet jeśli ta granica była czasem dość ruchoma.
Nie jestem pewny, czy Donald Tusk i jego ekipa mają taką stanowczość. Oczywiście byłoby bzdurą i na dodatek złośliwością przypisywać im jakiekolwiek stanowisko w tej sprawie na podstawie marginalnego w końcu wydarzenia, jakim było zbiorowe wyciszanie się w Tyńcu. Ale z drugiej strony, nie są ludźmi naiwnymi (taką w każdym razie mam nadzieję) i muszą wiedzieć, że gest tego typu będzie społecznie interpretowany, i to nie tylko w taki sposób, że oto grupa prywatnych obywateli postanowiła udać się wspólnie w miejsce odosobnienia by, z daleka od kamer i zgiełku, przemyśleć swą duchowość.
Inne tematy w dziale Polityka
