Nie można oczywiście oceniać żadnej książki na podstawie jej recenzji, a tym bardziej krótkiego omówienia. Ponieważ zaś nie zdobyłem jeszcze najnowszej książki Profesora Ryszarda Legutko „Esej o duszy polskiej”, nie mogę nic powiedzieć na jej temat. Natomiast przypuszczam, że jej króciutkie mówienie pióra Bronisława Wildsteina w ostatniej Rzepie, jest uczciwe i adekwatne: Wildstein jest – jak wynika z tego omówienia – entuzjastycznym zwolennikiem tez Profesora Legutko, więc nie ma najmniejszych powodów, by w jakiś znaczący sposób wypaczał jego myśli. Powtarzam jednak – moja reakcja dotyczy omówienia książki, dokonanego przez Wildsteina, a nie samej książki.
http://www.rp.pl/artykul/124850.html
W omówieniu tym znajduje się akapit, stanowiący – jak się wydaje – skrótowe streszczenia głównego przesłania (albo w każdym razie jednego z głównych przesłań) książki profesora. Oto ów akapit:
...ostatnie 70 lat historii naszego kraju to konsekwentne niszczenie polskiej tradycji, które powoduje, że Polska dziś to kraj o zerwanej ciągłości. Przez ten okres „Polacy są nieomal wyłącznie przedmiotem historii, a Polska [współczesna] jest wspólnotą względnie nową, zakorzenioną w dziejach ostatnich 70 lat, o słabym związku ze wszystkim, co ten okres poprzedzało”. Jest to kraj o słabej tożsamości, którą elity nasze egzorcyzmują ciągle pod hasłem walki z nacjonalizmem, powodując, że, jak pisze Legutko, Polska jest „krajem antynacjonalizmu bez nacjonalistów”. W efekcie u Polaków dominuje kompleks niższości, tak odmienny od pewności siebie narodów, które potrafią sprostać wyzwaniom czasu
Wydaje mi się, że wszystko jest dokładnie na odwrót, niż sugeruje Recenzent:
1. Niszczeniem polskiej tradycji były oczywiście rządy komunistyczne, ale nie jest to - MOIM ZDANIEM - równoznaczne z „konsekwentnym niszczeniem polskiej tradycji” w ogóle, bo depozytariuszem tradycji jest społeczeństwo, a nie rząd. W społecznej tkance polskie tradycje (piszę to celowo w liczbie mnogiej) były pielęgnowanej dużo lepiej niż w wielu innych społeczeństwach, mających szczęście posiadania rządów demokratycznych, liberalnych, nie zajmujących się propagowaniem ideologicznej ortodoksji.
2. Nie jest prawdą, MOIM ZDANIEM, że „wspólnota” polska ma słaby związek z tradycjami poprzedzającymi ostatnie 70 lat : w moim przekonaniu, Polska jest o wiele bardziej „historycznym społeczeństwem” niż wiele innych, w tym sensie, że odniesienia do historii (zwłaszcza XIX-wiecznej) mają dużo większą nośność niż w innych społeczeństwach, zwłaszcza na zachodzie Europy i w USA.
3. Nie jest prawdą, MOIM ZDANIEM, że polskie elity w kółko walczą z nacjonalizmem. Jedne z nacjonalizmem walczą, inne – nacjonalizm promują. Nie ma jednej „polskiej elity”, jak i nie ma jednej „polskiej tradycji”.
4. Nie jest prawdą, MOIM ZDANIEM, że Polska jest krajem antynacjonalizmu bez nacjonalistów. To dość czytelna parafraza tezy o „antysemityzmie bez Żydów”, równie myląca. A jeśli chodzi o nacjonalistów – w znaczeniu neutralnym, a nie ocennym – to parę nazwisk można tu podrzucić. I nie będą oni tym zawstydzeni.
5. Nie jest prawdą, MOIM ZDANIEM, że wśród Polaków dominuje kompleks niższości, odróżniający nas rzekomo od pewności siebie innych narodów. Najlepszym zapewne testem na to jest zachowanie i przeświadczenia o sobie Polaków w otoczeniu nie-polskim: czasem dominuje buta, czasem kompleks niższości, a najczęściej – zupełnie zdrowe, umiarkowane przekonanie o swojej wartości.
Tyle na razie przekłamań, MOIM ZDANIEM, w tej ocenie polskości i Polaków znalazłem; nie wiem, czy naprawdę Profesor Legutko poważnie wyraża wszystkie te poglądy, przypisywane mu przez Bronisława Wildsteina, ale jeśli tak – to jakie są nadzieje na terapię „duszy polskiej” zbudowaną na takiej diagnozie?
Może będę miał okazję spytać o to Profesora Ryszarda Legutko już jutro. A z Państwem na jakiś czas (ale niezbyt długi, nie cieszcie się!) żegnam się.
Inne tematy w dziale Polityka
