Bazyli1969 Bazyli1969
832
BLOG

Czy Armia Nowego Wzoru to ułuda? Na marginesie sporu Bartosiak-Szeremietiew

Bazyli1969 Bazyli1969 Społeczeństwo Obserwuj notkę 35

Na wojnie nie ma nagrody za drugie miejsce.
Omar Bradley
image

Zacznę od anegdoty. Prawdziwej! Otóż kilka miesięcy po II Wojnie Światowej, grupa brytyjskich oficerów została zebrana w jednym miejscu w oczekiwaniu na powrót na Wyspy. Byli to nie byle jacy wojacy, bo głównie spadochroniarze i komandosi ze sztabu S.O.E. (Special Operations Executive, tj. Zarządu Operacji Specjalnych). Z braku innych zajęć, w oparach whisky i kłębach dymu papierosowego,  spierali się gorąco o to – kto był najlepszym żołnierzem w trakcie zmagań wojennych? Zdania były podzielone i aby uporządkować debatę ktoś wpadł na pomysł, aby przeprowadzić głosowanie; w kilku kategoriach. Dodać trzeba, że uczestnicy „referendum” nie wydawali swych opinii w oparciu o pogłoski, czy też wrażenia wyniesione z sal kinowych, ale o własne doświadczenia. Znali bowiem reprezentantów poszczególnych nacji z autopsji. W ciągu długich lat konfliktu przebywali z nimi nie tylko w kantynach, lecz także na polach bitew. Summa summarum trzydziestu siedmiu elitarnych oficerów uznało, że najlepiej radzili sobie na frontach żołnierze… niemieccy. Otrzymali najwięcej głosów. Co jednak dla nas najważniejsze, zaszczytną druga pozycję zajęli Polacy, wyprzedzając nieznacznie Japończyków. Taki był wynik całościowy. W poszczególnych dyscyplinach też nie  wypadliśmy źle, bo  jeśli chodzi o aspekt „najlepsi w natarciu” uplasowaliśmy się (wraz z wojakami z Kraju Kwitnącej Wiśni) na pozycji nr 3, a w klasyfikacji „odporności na trudy wojenne” oraz „odwaga” tak samo. Trzecia pozycja przypadła nam w udziale również w kategorii „indywidualiści”, a więc dotyczącej umiejętności niezbędnych m.in. w formacjach specjalnych. Tak orzekli spece od wojny. Oczywiście to tylko ciekawostka, ale dająca sporo do myślenia. Przejdźmy teraz do samego gęstego…

Już tak mam, że na niektóre problemy współczesności lubię spoglądać przez pryzmat historii. I jestem przekonany, że to dobry sposób na wyrobienie sobie rzeczowej opinii. Gdy zatem dziś staram się wyważyć głosy określonych stron, sięgam do skarbnicy dziejów. Podobnie uczyniłem w przypadku głośnego już sporu pomiędzy prof. R. Szeremietiewem a dr. J. Bartosiakiem, dotyczącego wyzwań jakie stoją przed gwarantem naszego bezpieczeństwa, czyli Wojskiem Polskim. O ile dobrze rozumiem sens różnic, to ten pierwszy jest przekonany, iż w obliczu ewentualnych zagrożeń polska armia winna czym prędzej zmienić się na sposób  rewolucyjny. Pod każdym niemal względem i z wykorzystaniem – przede wszystkim – krajowego potencjału.  Drugi z dyskutantów dostrzega potrzebę zmian, ale recepty na sukces upatruje w ewolucji, dokonywanej głównie przy wsparciu sojuszników. Nim przedstawię swoje stanowisko pozwolę sobie na kilka, jak sądzę pouczających, retrospekcji.

Nie ulega wątpliwości, że przez setki (!) lat niedoścignionym wzorem urządzenia sił zbrojnych był Rzym. Od V/IV w p.n.e. aż do IV w. n.e. nie było na świecie siły, która potrafiłaby powalić królestwo, republikę a następnie cesarstwo na kolana. Wprawdzie zdarzały się trudne chwile, gdy Kartagińczycy, Germanie albo Persowie znosili z powierzchni ziemi pojedyncze wielkie jednostki rzymskie, lecz system był na tyle odporny i elastyczny, że na końcu to znad Tybru oznajmiano rozbitym przeciwnikom: „Roma locuta, causa finita”. W czym tkwił sekret nietuzinkowych sukcesów? Najważniejszym było wysokie morale. Początkowo jego odpowiedni poziom zapewniali wolni obywatele, bez względu na urodzenie, koneksje, posiadany majątek. Każdy z nich wiedział, że gdy rozbrzmiewają surmy bojowe, to wszelkie wewnętrzne niesnaski idą w (tymczasowe) zapomnienie. Rzecz bowiem idzie o Ojczyznę i ojcowiznę. Na rozliczenia przyjdzie czas po wojnie. Ponadto, prawdopodobnie żaden, lub prawie nikt, z rzymskich wojaków nie miał większych kompleksów względem wrogów. A mógł je przecież mieć, bo w czasach republiki stolica Lacjum była w porównaniu z Atenami, Pergamonem, Aleksandrią lub Kartaginą… prowincjonalnym ośrodkiem. Potem armia stała się zawodową, lecz wciąż panowała w niej psyche zwycięzców. Kolejną istotną kwestią była organizacja wojska. Nie tylko poszczególnych lub pojedynczych formacji, ale wielkich jednostek i całej armii. Legion. De facto samodzielna jednostka posiadająca wszelkie zdolności operacyjne. Zwiad, „artylerię”, konnicę, opiekę medyczną, procarzy, inżynierów, harcowników, kwatermistrzostwo, ciężkozbrojnych… Dodatkowo – jasny i sumiennie przestrzegany podział zadań. Nawet ze względu na wiek żołnierzy! Wreszcie armatura. Tu można by wyliczać specyficzne elementy uzbrojenia rzymskich wojaków, dzięki którym górowali oni nad większością swych przeciwników. To jednak pozostawmy na boku, gdyż z drugiej strony Rzymianie stawali też w szranki z wojskami, które pod względem wyposażenia nie ustępowały im pod żadnym względem. Czasami nawet (w pewnych aspektach) dominowały. Wystarczy wspomnieć o ciężkozbrojnej jeździe sarmackiej. A wniosek? Najkrócej można go ująć tak: przewaga Rzymu na polach bitew skończyła się wtedy, gdy bakcyl niewiary we własne państwo zatruł na amen głowy Rzymian, a zewnętrzni wrogowie nauczyli się walczyć jak Scypion Afrykański i Cezar.

image

Drugi przykład. Niemców możemy nie darzyć sympatią albo nie lubić. Ba! Możemy ich nawet  nienawidzić. „Wolnoć, Tomku, w swoim domku!”. Problem w tym, że nasi zachodni sąsiedzi już wielokrotnie dowiedli sobie i światu, że jeśli chodzi o sprawy wojskowe są od dawna prekursorami. W czasach nowożytnych potrafili na przykład dać popalić takim potęgom jak Austro-Węgry czy Francja. Potem, dwukrotnie, pół świata musiało zebrać siły, aby zdusić „berlińskiego gada”. A wszystko przez to, iż Niemcy zrozumieli, że sztuka wojenna jest swoistą emanacją ludzkiej pomysłowości. Dla jasności obrazu przypomnę, że w czasach Republiki Weimarskiej taka tęga głowa (przyznać to należy bezstronnie) jak F. Guderian, nie znajdowała zrozumienia i poparcia w środowiskach berlińskich decydentów. Na nieszczęście to uległo zmianie i…  Tak, wiemy co było dalej. Dla chorych idei miliony Niemców zjednoczyły się w wysiłku i stworzyły machinę wojenną jakiej przez stulecia świat nie widział. Podobnie jak w starożytnym Rzymie zadbano o morale, organizację i sprzęt. To nikt inny jak właśnie Niemcy zastosowali wyprzedzające epokę rozwiązanie polegające na stworzeniu i wykorzystaniu „stalowych pięści”, które z powietrza oraz lądu miażdżyły całe bataliony, pułki, dywizje… Według fachowych opinii (np. P.A. Szudka) skuteczność w działaniu i eliminowaniu wojsk nieprzyjacielskich była w Wehrmachcie kilkukrotnie większa niż w Armii Czerwonej. Momentami w stosunku 10:1! Prawdę powiedziawszy Niemcy poczynali sobie podobnie również z Belgami, Francuzami, Anglikami, Grekami, Jugosłowianami i… nami. Całe szczęście, że wciąż sprawdza się powiedzenie „Nec Herkules contra plures” i jedna z najsprawniejszych w dziejach armia świata musiała uznać przewagę aliantów. Wniosek? Przytłaczająca przewaga hitlerowskiej armii w pierwszym okresie II WŚ wynikała nie tylko z tego, iż składała się ona  z ludzi o potężnej (choć zbrodniczej) mentalności oraz sile woli, doskonałej organizacji, posiadania nowoczesnych środków walki, sprawnej kadry ale również nowatorskiego i kompatybilnego wykorzystania wymienionych walorów. W efekcie, aż do 1943 r., Berlin uzyskiwał rzadko spotykany w przyrodzie efekt synergii wojennej.

Powie ktoś: „No dobrze, ale istnieje jeszcze jeden, nieuwzględniony wyżej, faktor. Potencjał ludnościowy.” Pozornie strzał w „10”. Dlaczego pozornie? Zapominamy bowiem, iż wspomniane państwa na początku swej drogi do mocarstwowości ustępowały wyraźnie albo nawet bardzo wyraźnie swym przeciwnikom. Na przykład u progu Wojen Punickich (pierwsza połowa III w. p.n.e.) miasto Kartagina liczyło najpewniej ok. 200 tys. mieszkańców, a liczba ludności całego państwa kartagińskiego to 2,5 do 3 milionów. W owym czasie „Miasto na siedmiu wzgórzach” dobijało ledwie do 100 000 mieszkańców, a na podległych mu terytoriach żyło 1,2-1,6 miliona ludzi. Podobnie wyglądało to w przypadku pierwszej z tzw. Wojen Śląskich (I poł. XVIII w.), kiedy to liczące niecałe 2 miliony mieszkańców Królestwo Pruskie zaatakowało ponad 10 milionowe Imperium Habsburgów. W obu przypadkach zwycięzcami okazali się mniej liczni. Można, a tak naprawdę trzeba przyjąć, iż demografia ma wprawdzie duże znaczenie dla wyników zmagań militarnych, lecz z pewnością nie jest aspektem decydującym.

Jak powyższe ma się do debaty o kształcie armii dzisiejszej Rzeczypospolitej? Z pewnością nie jesteśmy i nie będziemy współczesnym Rzymem czy fryderycjańskimi Prusami. Nie te warunki geopolityczne, nie ta epoka, nie ta świadomość społeczna. Nie oznacza to jednak, iż nie stać nas na wysiłek skutkujący stworzeniem takiej armii (i jej zaplecza), z którą ościenne potęgi musiałaby się liczyć. Niby banał. No banał, tyle tylko, że z rodzaju ulepionych z niewidzialnych treści. Bo co on w praktyce oznacza? Warto uszczegółowić. Czy nasze siły zbrojne mają stanowić jedynie uzupełnienie dla wojsk sojuszniczych? Czy decydującą w potencjalnym konflikcie  będą: ilość i rodzaj posiadanych czołgów? Czy mamy mieć armię złożoną wyłącznie z zawodowców, czy też mieszaną? A może w razie „W” należałoby powołać pod broń połowę mężczyzn w wieku do lat 55, każdemu wręczyć dwururkę oraz po granacie i rozpętać drugi Afganistan? Jak zadbać o uzupełnianie strat? Czy nasze siły zbrojne mają mieć charakter li tylko defensywny, czy też winniśmy kłaść nacisk także na zadania ofensywne? Gdzie kierować strumienie pieniędzy przeznaczanych na unowocześnienie sprzętu?  Itd., itp. To są dylematy, od rozstrzygnięcia których zależeć będzie nasze bezpieczeństwo. Decyzje podjąć muszą obeznani z problematyką fachowcy i znaleźć uznanie u decydentów. I to bez zwłoki!
image

Jako osoba niezwiązana z wojskowością, ale doceniająca nauki jakie daje nam Klio, chcę zwrócić uwagę na kilka poczynionych obserwacji. Otóż nawet zgrubne analizy przywołanych wyżej ułożeń  sił zbrojnych, tj. rzymskiego i niemieckiego, dowodzą, iż dość istotnym jest wybranie priorytetów. Tak na przykład Rzymianie większość sił i środków przeznaczali na stworzenie, uzbrojenie, wyszkolenie i zabezpieczanie logistyczne ciężkozbrojnej piechoty oraz doskonalenie machin wojennych.  Lekką infanterię, konnicę oraz flotę traktowali jako niezbędny dodatek. Nie powinno zatem dziwić, że rzymskim kohortom nie potrafili sprostać tacy „kozacy” jak macedońscy i greccy falangiści.  Nie inaczej postąpili Niemcy tworzący w latach 30-tych armię mającą podbić Europę, a potem świat. Będąc znacznie zamożniejszymi od większość narodów naszego kontynentu wysiłki swe skoncentrowali na zbudowaniu pancernej pięści oraz sił lotniczych. Mogli sobie pozwolić na kawalerię, której jeszcze wtedy nie postrzegano na ogół jako formacji całkowicie przestarzałej, lecz w tym względzie poprzestali na absolutnym minimum. Podobnie zdając sobie sprawę z dominacji Anglosasów na morzach i oceanach, po krótkim eksperymencie z wielkimi jednostkami, wybrali wariant praktyczny i skuteczniejszy w postaci U-bootów. A my?

Dziś łatwo sobie gawędzić o błędach popełnionych przez naszych przodków. Można było tak… Albo inaczej…  Jednakże wydaje się uzasadnionym zadanie kilku prostych pytań. Ot, choćby takiego: dlaczego decydenci II RP, ci w mundurach i ci we frakach, nie prowadzili spójnej, logicznej i odpowiadającej naszym możliwościom polityki w zakresie uzbrojenia. WP miało wszystko! Trochę samolotów. Trochę czołgów. Kilkanaście okrętów. Nieco bunkrów. Flotyllę rzeczną. A nawet pociągi pancerne. Sporo piechoty i całą masę kawalerii. Rzecz w tym, że w żadnej z nowoczesnych formacji nie byliśmy potęgą. Dlaczego? Bo nie było nas na to stać. Gdyby tak zrezygnowano z części spośród 11 konnych brygad, których utrzymanie było niezwykle kosztowne, a do tego zoptymalizowano wydatki na wojskową biurokrację, to czy zaoszczędzonych środków nie można byłoby przeznaczyć na np. unowocześnienie środków łączności, zakupy karabinów maszynowych, broni przeciwpancernej i przeciwlotniczej? Dzięki temu o ile mniej mielibyśmy zabójczego chaosu, destrukcyjnej paniki, bezkarnych bombardowań, krwawych rajdów niemieckich czołgów… Było minęło. Jako naród niezbyt wielki i na dorobku powinniśmy przed wydaniem oglądać po wielokroć każdą złotówkę. Inwestować w te rodzaje wojsk i uzbrojenia, które nie dadzą nam fałszywego poczucia omnipotencji lub ładnie wypadną na defiladach, lecz pozwolą boleśnie użądlić każdego przeciwnika i spowodować, iż ten zanim zdecyduje się na zbrojne rozstrzygnięcie policzy – czy korzyści przewyższą koszty? Tak jak ma to miejsce w przyrodzie, gdy najwięksi drapieżnicy, jak lwy czy hieny, najczęściej z daleka obchodzą znacznie mniejszego, ale charakternego i dobrze wyposażonego  ratela (miodożera).

image

Kończąc zaznaczę, że na świecie istniały i istnieją wspólnoty, które znajdowały się i znajdują w podobnej do nas sytuacji. Tak jak i Polacy były i są otoczone przez znaczniejsze i często wrogie organizmy, a mimo to potrafiły i potrafią znaleźć antidotum na zagrożenie. Dawnymi czasy małoazjatyccy Izaurowie nie dali się połknąć ani Rzymowi ani Bizancjum. Bliżej nas, wielkie Imperium Tureckie musiało znosić upokorzenia, których systematycznie doznawało od bitnych Czarnogórców, a Francuzi i Austriacy tolerować figle Szwajcarów. Podobnie, pozornie skazany na połknięcie Wietnam dał sobie radę z inwazją przepotężnych Chin. Nie tak dawno temu Izrael pokonał kilka razy koalicje zawiązywane przez swoich sąsiadów. Dziś, głównie za sprawą własnego wysiłku, jest pierwszorzędną potęgą regionu. Nie pozostaje nam zatem nic innego jak bez zwłoki zabrać się za zbudowanie takiej polskiej armii, z której będziemy dumni a nasi nieprzyjaciele nie będą mogli jej lekceważyć. I musi to być nasza armia!

A moja ocena pojedynku Szeremietiew  vs Bartosiak? Szanuję, doceniam i lubię obu. Dlatego powiem: remis. Ale z wyraźnym wskazaniem na... młodszego.

Linki:
https://strategyandfuture.org/wp-content/uploads/2021/12/Master-System-Armii-Nowego-Wzoru-SDP-prezentacja-18-grudnia-2021.pdf
https://ioh.pl/artykuly/pokaz/najlepsi-w-drugiej-wojnie-wiatowej-klasyfikacja-wedug-komandosw-brytyjskich,12/
https://jrozalski.com/projects

-----------------------------

Obrazy wykorzystywane wyłącznie jako prawo cytatu w myśl art. 29. Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.





Bazyli1969
O mnie Bazyli1969

Jestem stąd...

Nowości od blogera

Komentarze

Inne tematy w dziale Społeczeństwo