14-go maja 2023 odbyły się wybory prezydenckie i parlamentarne w Turcji, ulice pokryte były banerami, plakatami, flagami partii i kandydatów. Prawie nad każdym rondem wisiały dziesiątki różnych flag, a na oświetleniu ulicznym były wywieszone plakaty. Co najciekawsze, wraz z ciszą wyborczą wszystko zniknęło (w mojej okolicy tak). To tak jakby nic się miało nie wydarzyć….
14-go maja 2023 odbyły się wybory prezydenckie i parlamentarne w Turcji, ulice pokryte były banerami, plakatami, flagami partii i kandydatów. Prawie nad każdym rondem wisiały dziesiątki różnych flag, a na oświetleniu ulicznym były wywieszone plakaty. Co najciekawsze, wraz z ciszą wyborczą wszystko zniknęło (w mojej okolicy tak). To tak jakby nic się miało nie wydarzyć….
Jak wygląda głosowanie?
Lokale wyborcze były otwarte od 8:00 do 17:00, każdy wyborca mógł oddać głos w wyznaczonej wcześniej szkole. Kilka tygodni przed głosowaniem, do domu dostarczona została kartka z danymi wyborcy i adresem szkoły, pod który powinien się udać. 14-go maja poszliśmy pod lokal i już po 9 były one pełne ludzi. Trzeba było czekać około 20 minut w kolejce by oddać głos. Nic dziwnego, frekwencja wyniosła prawie 90%. Po wejściu do szkoły skierowano nas do sali. Moją uwagę zwróciły listy z danymi wyborców wywieszone przed każdą salą. Tak, by każdy mógł sprawdzić czy jego nazwisko się na niej znajduje. Nie wyobrażam sobie, by w Polsce przed salą do głosowania była wywieszona lista z danymi wyborców, ale co kraj to obyczaj. Dziwne jest także to, że aby zagłosować, należy udać się do swojego miejsca zamieszkania. Czyli przed podróżą czy wakacjami nie można zmienić swojego lokalu wyborczego, głos należy oddać w swoim mieście. Dlatego przed wyborami wykupione były miejsca w autobusach, pociągach, samolotach, a wszystko po to by oddać głos. Przy wejściu do sali okazuje się swój dowód osobisty, komisja sprawdza dane i daje kartę/y do głosowania i pieczątkę z napisem “EVET” czyli “TAK”. W Turcji nie skreśla się długopisem nazwisk kandydatów, a przybija pieczątkę w wyznaczonym miejscu. Dodatkowo nazwiska pojawiły się tylko na karcie wyborów prezydenta, przy parlamentarnych głosowano na partię. W sali były dwa parawany, za którymi wyborcy głosowali, a potem wkładali karty do specjalnych kopert. Po oddaniu głosu zostawiali pieczątkę i dostawali swój dowód podpisując się na liście, którą miała komisja. Ciekawe także, że komisja zapewnione miała kanapki z rana i herbatę (nie wiem jak z innymi posiłkami).
WYNIKI
Wyniki ogłaszane były stopniowo, dlatego na początku obecny prezydent miał duże poparcie (znacznie łatwiej policzyć głosy ze zwykle konserwatywnych wiosek czy miasteczek niż ogromnych metropolii). Nie obyło się bez zakwestionowania wyników w okręgach, w których wygrywał kandydat opozycji. Ostatecznie Prezydent Erdoğan zdobył 49,50% (27 088 360 głosów), a kandydat opozycji Kılıçdaroğlu 44,89% (24 568 196 głosów).
Spójrzmy na mapę opublikowaną przez turecką gazetę HalkTV. Jak głosowały poszczególne regiony?
źródło: Halk TV, wyniki wyborów prezydenckich 14-go maja 2023; kolor pomarańczowy obecny prezydent Erdoğan, czerwony opozycyjny Kılıçdaroğlu.
Jak widać, południowo-zachodnie wybrzeże Turcji, a także wschodnia Turcja głosowały na kandydata opozycji, Kılıçdaroğlu. Wyłamują się trzy prowincje: Eskişehir i Ankara, w których z niewielką przewagą zwyciężył Kılıçdaroğlu, a także Tunceli, w którym w wyborach lokalnych w 2019 wygrała partia komunistyczna (tylko tam wygrała).
Jak można się domyśleć, liberalne wybrzeże raczej licznie poparło opozycję, natomiast w przypadku wschodniej Turcji sytuacja wygląda inaczej. Partia kurdyjska nie wystawiła swojego kandydata, natomiast poprosiła elektorat o wsparcie opozycji w wyborach prezydenckich - stąd taki wynik.
Gdy spojrzymy na wyniki wyborów parlamentarnych to widzimy, że YSP czyli prokurdyjska Partia Zielonej Lewicy (dawna HDP) zdecydowanie wygrała na wschodzie.Sytuacja niezbyt zmienia się w przypadku AKP i CHP.
Ostatecznie w parlamencie zasiądzie 600 parlamentarzystów.
źródło: Halk TV, wyniki wyborów parlamentarnych w Turcji 2023; kolor pomarańczowy to AKP, fioletowy to YSP (dawna HDP), czerwony opozycyjna CHP.
Cumhur İttifakı czyli Sojusz Ludowy dostał poparcie 49,47% zdobywając 323 miejsc. AKP zdobyła 268 miejsc, MHP 50 miejsc, YRP 5 miejsc, BBP nie zdobyło żadnych miejsc.
Millet İttifakı czyli Sojusz Narodowy dostał poparcie 35,02% zdobywając 212 miejsc w parlamencie. CHP 169, Partia İYİ 43, pozostałe partie koalicji nie zdobyły miejsc w parlamencie.
Emek ve Özgürlük İttifakı czyli Sojusz Pracy i Wolności dostał poparcie 10,55% zdobywając 65 miejsc w parlamencie. YSP zdobyła 61 miejsc w parlamencie, TİP 4 miejsca.
Pozostałe koalicje nie mają swoich przedstawicieli w parlamencie.
źródło: TRT Haber, miejsca w parlamencie.
REKORDY W PARLAMENCIE
Najmłodsi parlamentarzyści
W parlamencie zasiądzie teraz 5 parlamentarzystów poniżej 30 roku życia. Z Partii Sprawiedliwości i Rozwoju zasiądzie 4 młodych przedstawicieli, a z Partii Zielonej Lewicy 1. Najmłodszy parlamentarzysta Zehranur Aydemir ma 25 lat i startował z Ankary.
Najstarsi parlamentarzyści
Najstarszym został bardzo dobrze znany przywódca prawicowej MHP Devlet Bahçeli. Urodzony w tym samym roku, 1948, Cengiz Çandar zasiądzie z YSP startując z Diyarbakır.
Ile kobiet?
Ciekawym tematem jest liczba kobiet, która zasiądzie w parlamencie. Będzie ich 121, natomiast mężczyzn 479. Najwięcej pań zasiądzie z AKP, bo aż 50, 4 z MHP. Z partii opozycyjnych sytuacja wygląda następująco: 30 z CHP, 6 z Partii IYI, 30 z YSP i 1 z TIP.
Przedstawiciele różnych zawodów
W parlamencie najwięcej zasiądzie osób wykonujących zawody prawnicze, na drugim miejscu uplasowali się inżynierowie. Są także przedstawiciele innych zawodów jak biznesmeni, dentyści, dziennikarze, farmaceuci, ekonomiści, archeologowie, pielęgniarki, fizjoterapeuci, socjolodzy, atleci, piloci, nauczyciele czy farmerzy.
Znani Turcy
Wśród znanych osób można wyróżnić następujące nazwiska:
Ünal Karaman - były piłkarz i menedżer wszedł do nowego parlamentu z listy Partii İYİ w anatolijskiej prowincji Konya.
Seda Sarıbaş - Miss Turcji w 2006 roku, będzie zastępcą rządzącej Partii Sprawiedliwości i Rozwoju w południowo-zachodniej prowincji Aydın.
Bahadır Yenişehirlioğlu - aktor znany z obsady serialu historycznego, startował w wyborach z list AKP w zachodniej prowincji Manisa.
Yücel Arzen -kompozytor piosenki AKP „The Century of Türkiye”, wywalczył sobie miejsce w parlamencie ze Stambułu.
Hulki Cevizoğlu - dziennikarz i pisarz, który dostał miejsce w parlamencie startując z list AKP w Stambule.
Can Türk Alagöz - biznesmen znany z inicjatywy sprowadzenia szczepionki na koronawirusa Sinovac do Turcji startował z list AKP.
Namık Tan - były ambasador w Waszyngtonie, startował z list opozycji CHP.
Mustafa Sarıgül - były burmistrz dzielnicy Sarıyer w Stambule, startował z list opozycji CHP.
Türkan Elçi - żona byłego prezesa Izby Adwokackiej Diyarbakır, który zginął w wyniku zbrojnego napadu, startowała z CHP w Stambule.
İlyas Topsakal - prorektor Uniwersytetu w Stambule i historyk znany z badań nad historią Turcji, startował z nacjonalistycznej MHP w czarnomorskiej prowincji Samsun.
Ayyüce Türkeş Taş - córka nieżyjącego już Alparslana Türkeşa, który założył MHP. Dostała się do parlamentu z partii İYİ z prowincji Adana.
Zagranica
Za granicą widać, zwyciężyła AKP, które dostało swoje głosy głównie z Azji Centralnej, Europy Zachodniej, Skandynawii i Bliskiego Wschodu. Opozycja natomiast wygrała w Ameryce Północnej, Europie Środkowo-Wschodniej, Australii, Chinach czy Rosji. Była partia HDP, czyli YSP zwyciężyła w Japonii.
źródło: Yeni Şafak, wyniki wyborów parlamentarnych za granicą.
AKP, Partia İYİ oraz YSP (dawna HDP) straciły poparcie za granicą, natomiast CHP, MHP i TİP zwiększyło.
źródło: Yeni Şafak, wyniki wyborów parlamentarnych za granicą, pierwsza liczba to wynik obecnych wyborów w 2023 roku, natomiast druga to wynik wyborów w 2018 roku.
Jeżeli mowa o poparciu w wyborach na prezydenta, to sytuacja wygląda podobnie. W tym przypadku, obecny prezydent Erdoğan wygrał z 57,50% poparcia (1 047 740 głosów), natomiast kandydat opozycji zdobył poparcie w wysokości 39,60% (721 427 głosów).
źródło: Yeni Şafak, wyniki wyborów prezydenckich za granicą.
Podsumowanie
Mimo iż obecna koalicja zwyciężyła to i tak poparcie dla niej zmalało. Polecam samemu przejrzeć linki udostępnione w bibliografii i zobaczyć jak kształtowało się poparcie dla poszczególnych partii i kandydatów.
Wybory prezydenckie odbędą się ponownie 28-go maja 2023.
Bibliografia
https://halktv.com.tr/secim-2023
https://www.sozcu.com.tr/2023/gundem/kac-kadin-milletvekili-olacak-en-genc-vekil-hangi-partide-meclis-28inci-doneme-hazirlaniyor-7685376/
https://www.hurriyetdailynews.com/public-figures-enter-parliament-in-new-term-183170
https://www.trthaber.com/haber/gundem/milletvekili-secimlerinde-son-durum-ne-767390.html
https://www.yenisafak.com/secim-cumhurbaskanligi-2023/dunya-secim-sonuclari
