Wspomnienia z Powstania Warszawskiego - Część 60

Krystyna Zglinicka-Ostrowska ps. "Szczara"

Powrót do Śródmieścia Południowego - cd.

Czerwiec 1945 r.

Teściowa mnie namawia, żebym się przygotowała do egzaminów na stomatologię. Od dziecka marzyłam o dziennikarstwie, ale w obecnej sytuacji rezygnuję... Skoro nie mogłabym pracować w wymarzonym zawodzie, to czemu nie mam się zgodzić na propozycję teściowej? Tydzień temu uroczyście otwarto czytelnię naukową Biblioteki Głównej przy ul. Koszykowej 26. Będę mogła przygotowywać się tam do egzaminów. Trzeba będzie przypomnieć sobie materiał kilku przedmiotów, przecież już rok minął od egzaminów dojrzałości zdawanych na kompletach tajnego nauczania. Przez ten rok sporo zapomniałam.

Główne ulice miasta są już oczyszczone. Odbywam długie wędrówki usiłując odnaleźć krewnych i znajomych. Smutne to wędrówki... Przeważnie zastaję domy zburzone lub wypalone, brak wiadomości o ludziach lub dochodzą tragiczne wiadomości. Rodzina Gumowskich zamieszkała na Ochocie została wymordowana, ten sam los spotkał babcię Koczalską zamieszkałą na Woli przy ul. Młynarskiej oraz wujka Zygmunta Niklewskiego z ul. Złotej. Wola to wielkie cmentarzysko; przykro iść wypalonymi ulicami, wokół cisza, pustka, groby... Na murach domów, w miejscach gdzie były bramy, widnieją czasem karteczki informujące o losach mieszkańców. W porównaniu z Wolą mało zniszczony jest Mokotów. Ocalał duży, spółdzielczy dom przy ul. Willowej, w którym mieszkali wujostwo Jezierscy, ale ich mieszkanie jest już zajęte, nie wpuszczono mnie nawet do przedpokoju; z pewnością wujostwo również nie zostaną wpuszczeni, jeśli wrócą...

Szukam koleżanek z tajnego nauczania. Dom przy ul. Nowogrodzkiej, w którym mieszkała Marysia Karwowska, został zburzony. Marysia mieszka u znajomych. Do Warszawy powróciła już w marcu razem z koleżanką z powstańczego patrolu sanitarnego. Obie zgłosiły się do pracy w PCK. Zajęcie ich polegało początkowo na wyszukiwaniu grobów i rejestrowaniu ich. Nie było to bezpieczne ani łatwe; musiały docierać do zakamarków zasypanych gruzami podwórek, mogły w każdej chwili trafić na minę, marcowa pogoda dawała się im we znaki. Ale praca była bardzo ważna - pomagały stworzyć kartotekę poległych. Ostatnio przeniesiono je do pracy biurowej - udzielają informacji o zaginionych. Marysia ma zamiar iść na medycynę i zostać lekarzem tak jak ojciec.

Mieszkanie Lucyny Rudzińskiej przy ul. Żurawiej również jest zburzone. Lucyna mieszka z matką u krewnych w Komorowie pod Warszawą. Jej szesnastoletnia siostra Ewa zginęła na Mokotowie podczas Powstania. Lucyna ukrywa ten fakt przed matką... Hala Zarembianka, która ocalała cudem, dzieki temu, że obóz Oświęcim nie przyjął transportu, w którym się znajdowała, wróciła do Warszawy bardzo wcześnie, bo już 17 lutego. Zastała dom spalony. Była sama. Odszukała swą przyjaciółkę, Hanię Korejwo, i zamieszkała u niej na Pradze. W maju rozpoczęła studia na SGGW, otrzymała nawet niewielkie stypendium.

Starsza siostra Hani, Renia Korejwo, wpadła w ręce Niemców na początku Powstania. Irena Korejwo ps. "Scarlet" usiłowała wraz z drugą kobietą - żołnierzem dostarczyć broń powstańcom. Obie zostały aresztowane na przejeździe kolejowym przy ul. Podskarbińskiej przy wózku z bronią, którą przewoziły z Targówka nad Wisłę w rejon Wału Miedzeszyńskiego, aby przeprawić się na lewy brzeg do powstańców. Ostatnia wiadomość od Reni to była kartka, którą udało się jej rzucić po aresztowaniu, w trakcie transportu.

Mieszkanie Danusi Węgrzeckiej przy ul. Wilczej nie zostało zburzone ani rozgrabione! Jest to wręcz zdumiewające!!! Stoją na swoich miejscach przedwojenne meble, jest stół, przy którym często odbywały się lekcje naszego kompletu, na ścianach widzę dobrze mi znane obrazy. Nic się tu nie zmieniło, jest tak, jakby nad miastem nie przeszedł kataklizm. Mieszkanie - pamiątka, mieszkanie - wspomnienie...

Danusia jest drugi miesiąc już studentką Szkoły Głównej Handlowej. Gmach uczelni przy ul. Rakowieckiej został spalony, ale ocalał położony w głębi budynek uczelnianej biblioteki. Tam uruchomiono w maju pierwszy semestr obejmujący 150 słuchaczy. Danusia mnie namawia, żebym się zgłosiła na SGH. Muszę się zastanowić.

Ogłoszono wyniki spisu ludności - Warszawa lewobrzeżna ma już ponad 185 tys. mieszkańców!

Do Warszawy przybywają ludzie przybywający z przymusowych robót oraz z obozów koncentracyjnych. Byłych więźniów można poznać po wytatuowanych na przedramieniu numerach obozowych oraz po ogolonych głowach. Polski Czerwony Krzyż prowadzi dla bezdomnych Dom Noclegowy przy ul. Nowogrodzkiej, mogą tam przebywać dwie doby.

Na Pradze ruszyły pierwsze tramwaje! Po Warszawie można jeździć "na łebka" odkrytymi ciężarówkami.

Istnieje projekt odremontowania gmachu YMCA wraz z basenem i kąpieliskiem. Żywo stoi mi w pamięci dzień 2.09.1944 r., gdy Niemcy zbombardowali gmach YMCA: pod gruzami zginęło wówczas wielu kolegów z kompanii "Redy". Od tamtych dni upłynęło zaledwie 9 miesięcy...

Plac Zamkowy nadal nieuprzątnięty. Zamek Królewski to zwalisko gruzów. U jego stóp leży strzaskana na kilka części kolumna Zygmunta. Zwały gruzu bronią dostępu do ul. Świętojańskiej. Przy kompletnie zniszczonym rynku mieszka w norach i zakamarkach kilka rodzin... Zwaliska gruzu uniemożliwiają przejście przez niektóre uliczki. Gdzieniegdzie na ocalałych skrawkach murów domów nakreślono krzyżyki i tragiczne napisy: z a s y p a n i ... Nie wiadomo, co się stało z mieszkańcami Starówki po wycofaniu się powstańców - kto zginął, kto ocalał?

22 czerwca czytam w "Życiu Warszawy", że ogłoszono wyrok w sprawie gen. Okulickiego, ostatniego dowódcy AK, wspaniałego człowieka. Został on skazany za działalność wywrotową i szpiegowską, za organizowanie terroru i morderstw...Dobrze, że zrezygnowałam z zawodu dziennikarza, nie mogłabym pisać takich artykułów!

Cdn.