Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 9 marca 2016 r. (sygn. K 47/15) określony został, między innymi przez Prezesa PiS Jarosława Kaczyńskiego jako sententia non existens - czyli wyrok nieistniejący. Niewłaściwy rzekomo skład Trybunału ma powodować wg władzy nawet nie nieważność wyroku, tylko jego nieistnienie.
Koncepcja wyroku nieistniejącego rzeczywiście istnieje, choć nie jest ustawowo zdefiniowana. Według orzecznictwa Sądu Najwyższego nieistnienie wyroku powoduje m.in.: ogłoszenie wyroku mimo jego niesporządzenia na piśmie i niepodpisania (I KZP 19/11), nieogłoszenie wyroku podlegającego ogłoszeniu, wydanie wyroku przez osoby niebędące sędziami, wydanie wyroku w nieistniejącym postępowaniu, wydanie wyroku pozbawionego ustawowo określonych cech wyroku, np. sentencji lub podpisu (I CK 298/05). Jak więc widać, jest to coś zupełnie innego, niż wydanie wyroku w postępowaniu z naruszeniem takich przepisów procedury jak wymagany skład sądu czy kolejność rozstrzygania spraw. Wyrok nieistniejący to taki, którego wady tkwią w samym wyroku.
Załóżmy na chwilę, że TK był - zgodnie z twierdzeniami PiS - związany nowelizacją, o której orzekał i w związku z tym jego skład był sprzeczny z prawem. Jakie byłyby tego konsekwencje? Odpowiedź jest prosta. Żadne. Zaakceptowanie rządowego twierdzenia o związaniu TK ustawą, będącą przedmiotem orzekania (abstrahując od widocznej gołym okiem absurdalności tego pomysłu), nie sprawia, ze sporny wyrok TK jest pozbawiony mocy prawnej. Zgodnie z art. 74 ustawy o TK w zakresie nieuregulowanym stosuje się przepisy kodeksu postępowania cywilnego. Art. 379 KPC rzeczywiście wymienia niewłaściwy skład sądu jako jedną z przesłanek nieważności postępowania. Jednakże nieważność postępowania nie oznacza nieważności wydanego w tym postępowaniu wyroku. Wyrok sądu wydany w warunkach nieważności postępowania jest ważny i wywołuje skutki prawne, o ile nie zostanie wniesiony środek odwoławczy. Nieważność postępowania jest bezwzględną przesłanką apelacyjną, jest też brana pod uwagę przez sąd z urzędu, nawet gdyby strona tego zarzutu nie podniosła, tym niemniej, jeżeli apelacji w ogóle nie wniesiono i wyrok nie został w jej wyniku uchylony, to się uprawomocnił i wywołuje wszelkie skutki prawne.
Postępowanie przed TK jest jednoinstancyjne, a jego wyroki z mocy samej Konstytucji są ostateczne. Nawet więc uznanie, że skład TK był niewłaściwy, w żadnym razie nie powoduje, że wyrok TK z 9 marca 2016 r. jest wyrokiem nieistniejącym. Jest co najwyżej wyrokiem wydanym z wadą postępowania, która jednak nie powoduje nieważności wyroku, a do której stwierdzenia (i ewentualnego uchylenia wyroku) nie ma obecnie kompetencji żaden organ, a nawet gdyby miał, to na pewno nie byłby to Prezes Rady Ministrów ani szef jego kancelarii. Wyrok TK z dnia 9 marca 2016 r. (sygn. K 47/15), podobnie jak i pozostałe pięć wyroków oczekujących na publikację, jest ważny, nawet gdyby zaakceptować zarzuty PiS co do nieprawidłowości w postępowaniu.
