Dariusz Maciej Grabowski - Struktura własności a podatki

Wpływ podatków pośrednich na dynamikę gospodarczą     

Proces tworzenia wartości dodanej w Polsce podlega nowym zjawiskom o rosnącym natężeniu. Nałożyły się na siebie dwa czynniki: szybki wzrost udziału, by nie powiedzieć dominacja własności koncernów ponadnarodowych w naszej gospodarce, oraz niechęć do płacenia i sprawność w unikaniu płacenia podatku dochodowego w Polsce.

 

Szkodliwość polityki monopolistycznej

Strategia kreatywnej księgowości, zawyżania kosztów i cen przy relatywnie niższej jakości wyrobów od wytwarzanych w innych krajach (przykładem wyroby spożywcze, chemia gospodarstwa domowego, środki ochrony roślin i inne) – to częste metody działania koncernów ponadnarodowych.

W sumie swoboda prowadzenia polityki monopolistycznej powoduje głównie poprzez zawyżanie cen i spadek ilości sprzedawanych dóbr, spadek konsumpcji, obniżenie wpływów z podatków pośrednich. Polityka monopolowa, chęć unikania podatku dochodowego oddziałuje na spadek wydajności podatkowej drugiego rodzaju podatków – podatków pośrednich.

Proces „pompowania” kosztów polegający na zawyżaniu cen surowców, półproduktów, technologii, licencji z importu najczęściej idzie w parze z procesem zaniżania kosztów robocizny w Polsce. Następuje to poprzez stosowanie tzw. umów śmieciowych, zmuszanie do tzw. samozatrudnienia, a w odniesieniu do kadry kierowniczej włączanie do wynagrodzenia np. kosztów używania samochodu, telefonu, wakacje bądź też płacenie części wynagrodzenia i premii na konto poza granicami Polski lub w formie akcji i udziałów w przedsiębiorstwie.

W sumie te często naruszające prawo czynności skutkują zmniejszeniem funduszu płac oraz narzutów na płace, co prowadzi do spadku wolumenu pieniądza uruchomionego dla wytworzenia zaplanowanej produkcji lub usług.

Dla rynku oznacza to ograniczenie rozmiarów popytu i konsumpcji. Dla systemu podatkowego ewolucja rynku pracy polegająca na wprowadzaniu nowych form zatrudnienia obniżających realne wynagrodzenie oraz narzuty na koszty robocizny prowadzi do zmniejszenia uzyskiwanych dochodów podatkowych, co szczególnie ważne – uzyskiwanych z podatków pośrednich nałożonych na konsumpcję.

Polityka koncernów ponadnarodowych wynika z ich woli oraz przyzwolenia kolejnych ekip rządowych, czyniąc z polskiej gospodarki gospodarkę typu zależnego.

W większości branż przemysłu, które przetrwały i prowadzą działalność w Polsce nie funkcjonuje już zaplecze naukowo-badawcze, instytuty i ośrodki nowej myśli technicznej i technologicznej. Aktywność przedsiębiorstw często ogranicza się do roli montowni dostarczanych z zewnątrz surowców, podzespołów.

Jeśli zleca się wytwarzanie dóbr finalnych od początku do końca, to z reguły są to wyroby o niższym zaawansowaniu technologicznym, wymagające mniej wykwalifikowanej siły roboczej, bądź o podwyższonym ujemnym oddziaływaniu na środowisko naturalne.

W sumie gros wartości dodanej powstaje poza Polską, a przecież to jest podstawa wysokich przychodów podatkowych.

Nowym zjawiskiem jest pionowy system powiązań między zakładami firm ponadnarodowych. Przebudowa powiązań gospodarczych w koncernach ponadnarodowych polega na zamknięciu w obrębie „jednej księgowości” całego procesu produkcji, poszczególnych jego faz przy eliminacji rozliczeń między współpracującymi zakładami.

Ma to negatywne konsekwencje odnośnie wysokości ściąganych podatków pośrednich.

Brak prawdziwych powiązań kooperacyjnych pomiędzy firmami, brak łańcucha przedsiębiorstw współpracujących oznacza brak przepływu towarów, idących w ślad za nimi przepływów pieniężnych, naliczania zysku oraz podatków bezpośrednich i pośrednich.

Innym ważnym zjawiskiem będącym konsekwencją przewagi skali, siły finansowej koncernów oraz wsparcia udzielanego im przez banki zagraniczne w Polsce jest proces rozliczania produkcji w tak długim okresie czasu, by było to korzystne z punktu widzenia optymalizacji podatkowej.

Wykorzystując np. sezonowe wahania popytu, zmiany notowań na giełdzie, bądź przenosząc rozliczenie na następny rok – płatność przez podmiot silniejszy poddostawcom następuje po wielu miesiącach, bywa, że po ponad pół roku. Towarzyszy temu dyktat co do cen i innych warunków płatności.

Wszystko to skutkuje pogorszeniem opłacalności działalności gospodarczej polskich podmiotów, obniża ich rentowność a zatem i płacony przez nie podatek dochodowy. Jednocześnie z powodu niższych dochodów obniża się zdolność do konsumpcji i inwestowania, co skutkuje mniejszym popytem na rynku i niższym podatkiem VAT uzyskanym przez urzędy skarbowe.

Nie można zapominać o odwrotnej stronie procesu unikania płacenia podatku dochodowego, a mianowicie o najczęściej stosowanym procederze zawyżania kosztów transakcyjnych w imporcie.

Proceder zawyżania faktur importowych i nakładania opłat licencyjnych prowadzi w sposób bezpośredni do wywozu, transferu z Polski ogromnych środków finansowych, które są zapłatą za zawyżone faktury. Jest oczywiste, że wytransferowane pieniądze nie cyrkulują na rynku wewnętrznym i w tym kontekście ograniczają masę pieniądza w obiegu.

Proceder ten jest bardzo podobny do wywozu zysków bądź dywidendy z Polski przez instytucje finansowe kapitału zagranicznego. Skala zjawiska jest tu ogromna.

Możemy powiedzieć, że dominacja układu wielkich korporacji ponadnarodowych i banków zagranicznych w Polsce miast służyć zwiększeniu kreacji pieniądza, coraz częściej działa w przeciwną stronę, ograniczając jego emisję i tempo cyrkulacji.

Rozpatrzmy jak zmiany w strukturze własności w gospodarce i jej powiązania z rynkami zewnętrznymi, a także procesy pieniężne im towarzyszące oddziałują na ściągalność podatku VAT.

Rosnący eksport i jego udział w PKB to zjawisko z punktu widzenia wzrostu i rozwoju gospodarczego korzystne. Tezy tej uzasadniać nie trzeba tym bardziej w przypadku Polski, która przez wiele lat miała niski udział handlu zagranicznego w tworzeniu bogactwa narodowego.

Z punktu widzenia departamentu podatków pośrednich urzędów skarbowych eksport oznacza najczęściej konieczność zwrotu zapłaconego przez eksportera podatku VAT. Warunki i terminy zwrotu są ściśle regulowane przepisami.

Sytuacja komplikuje się, gdy zjawisku wzrostu eksportu towarzyszy spadek aktywności całej gospodarki i opóźnienia w realizacji dochodów budżetu państwa. Może wtedy dojść do sytuacji braku środków na terminowe rozliczenie z eksporterem. W sumie tempo wzrostu eksportu przewyższające tempo wzrostu gospodarczego w długim okresie czasu może skutkować napięciami w rozliczeniach z eksporterami zwrotu podatku VAT.

Dla małych i średnich polskich przedsiębiorstw eksportujących sytuacja taka jest bardzo niekorzystna, bo pamiętać należy, że często w płatnościach za towary wyeksportowane obowiązują odległe, wielomiesięczne terminy płatności, czyli brak gotówki to częsta bolączka eksportera.

Import zaopatrzeniowy dla przedsiębiorstw od dawna jest miejscem „żonglerki” kosztowo-cenowej. Znany przykład kapsla do butelki wycenianego na bez mała 90% kosztu całego wyrobu jest tego najjaskrawszym symbolem.

Z punktu widzenia podatkowego zjawisko ma na celu raz – zawyżanie kosztów i obniżanie dochodów a dwa – takie ukształtowanie struktury kosztów, która pozwoli obniżyć zarówno podatek bezpośredni, jak i pośredni.

Jeśli bowiem dobrze rozpoznana jest przez koncern-monopolistę krzywa popytu na dany wyrób na danym rynku, to punktem odniesienia dla monopolisty jest cena. Przy istnieniu możliwości rozliczania się z części zobowiązań z rodzimym poddostawcą za granicą pojawia się możliwość unikania ponoszenia części kosztów, w tym podatku VAT w Polsce.

Ponieważ jesteśmy członkami Unii Europejskiej i należymy do strefy Schengen, władze podatkowe winny ze szczególną uwagą analizować i porównywać poziom i strukturę cen i podatków u naszych sąsiadów. Szczególne miejsce przypada tu podatkom pośrednim i akcyzie.

Różnice w strukturze podatku VAT – co ma miejsce między Polską a Niemcami i Czechami – zachęcają do turystyki handlowej, czyli dokonywania zakupów za granicą ze szkodą dla rodzimego fiskusa.

Należy tak skalkulować wysokość i strukturę podatków w kraju, by były one korzystne i przyciągały obcokrajowców do Polski. Niestety, to raczej Polacy wyjeżdżają na Zachód do sąsiadów.