„Pierwszą ofiarą wojny jest prawda”. Fraza ta, przypisywana w różnych formach Samuelowi Johnsonowi, Hiramowi Johnsonowi i Arthurowi Ponsonby’emu, znajduje swoje najpełniejsze ucieleśnienie w losach Polski w czasie i po II wojnie światowej.
Od pierwszych dni września 1939 roku, kiedy niemieckie czołgi nadjechały z zachodu, a wojska radzieckie uderzyły że wschodu, historia Polski była owiana kłamstwami – kłamstwami usprawiedliwiającymi agresję, kłamstwami mającymi ukryć okrucieństwa, kłamstwami usprawiedliwiającymi zdradę i kłamstwami, które przez dekady kształtowały sposób, w jaki świat pamiętał wojnę.
Niemcy rozpętali na Polskę kampanię bezprecedensowego okrucieństwa, jednak w pierwszych miesiącach wojny znaczną część Zachodu nie do końca rozumiała skalę terroru. Polska nie została po prostu napadnięta; została rozczłonkowana z zamiarem zniszczenia jej tożsamości i sprowadzenia jej narodu do roli niewolników. Niemiecką propaganda przedstawiała Polaków jako „Untermenschen”, nadających się jedynie do niewoli, a ten jadowity obraz przeniknął do narracji międzynarodowych. Niewielu poza okupowaną Europą rozumiało, że polskie wsie były palone, intelektualiści mordowani, księża aresztowani, a całe społeczności unicestwiane z bezwzględną precyzją. Blitzkrieg nie był jedynie kampanią wojskową, lecz celowym działaniem mającym na celu unicestwienie kultury, a jednak prawda ta została przytłumiona niemieckimi kłamstwami i obojętnością Zachodu.
Sowieci również maskowali swoje zbrodnie podstępem. W kwietniu 1940 roku, kiedy tysiące polskich oficerów i intelektualistów zostało wywiezionych do lasów Katynia, Charkowa i Miednoje, zastrzelonych strzałem w tył głowy i pochowanych w masowych mogiłach, reżim Stalina stworzył misterne kłamstwo, które przetrwało dekady. Kiedy Niemcy odkryli groby później, w 1943 roku, Zachód, sprzymierzony z Moskwą, łatwo przyjął sowiecką wersję wydarzeń, obwiniając Niemców. Nawet gdy polskie głosy domagały się uznania prawdy, były uciszane, marginalizowane lub oskarżane o podważanie jedności sprawy aliantów. Zbrodnia katyńska była nie tylko zbrodnią morderstwa, ale zbrodnią przeciwko samej prawdzie, ponieważ świat został zmuszony do przyjęcia kłamstwa jako historii.
Tragedia Polski nie zakończyła się wraz z wojną. W Jałcie w 1945 roku rządowi polskiemu na uchodźstwie, którego żołnierze z wyróżnieniem walczyli na wszystkich frontach alianckiego wysiłku wojennego, złożono obietnice wolnych wyborów i niepodległości. Obietnice te były jednak pustymi słowami, dyplomatycznymi iluzjami, mającymi na celu uspokojenie sumienia i jednocześnie oddanie Polski pod sowiecką dominację. Po raz kolejny ofiarą padła prawda: prawda o zobowiązaniach alianckich, prawda o polskim poświęceniu, prawda o samostanowieniu, tak głośno głoszona przez Roosevelta i Churchilla we wcześniejszych deklaracjach.
Nawet osiągnięcia Polski w walce z Niemcami były przemilczane lub negowane. Praca genialnych polskich matematyków, którzy jako pierwsi złamali kod Enigmy w latach 30. XX wieku, przekazując swoje odkrycia aliantom przed wojną, była długo pomijana, a ich istotny wkład minimalizowany w narracjach Zachodu, które wolały celebrować wyłącznie Bletchley Park. Polscy piloci w bitwie o Anglię, polscy żołnierze pod Monte Cassino, polscy żołnierze, którzy wyzwalali miasta i wsie w całej Europie – ich poświęcenia zbyt często były jedynie przypisami, zapomnianymi lub wymazanymi z szerszej historii opowiadanej przez zwycięzców, którym wygodniej było je zepchnąć na margines.
W ten sposób Polska przez dziesięciolecia żyła nie tylko w cieniu wojny, ale i kłamstw. Jej cierpienie z rąk Niemiec było bagatelizowane, zdrada ze strony Sowietów negowaną, a jej wkład w zwycięstwo umniejszany lub przemilczany. Naród polski został rozdarty przez armie, ale jego historia została również rozdarta przez narrację służące interesom innych i tu leży gorzka prawda starego powiedzenia: kiedy nadchodzi wojna, niszczone są nie tylko ludzkie życia, ale sama prawda.
Inne tematy w dziale Rozmaitości
