Najważniejsze zmiany w VAT od dnia 1 stycznia 2011 r.

Od dnia 1 stycznia 2011 r. wchodzą w życie zasadnicze zmiany dotyczące podatku od towarów i usług. Zmiany te wynikają przede wszystkim z następujących ustaw:

ustawy z dnia 2 grudnia 2009 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 215, poz. 1666),
ustawy z dnia 23 października 2009 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 195, poz. 1504),
ustawy z dnia 29 października 2010 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 226, poz. 1476),
ustawy z dnia 26 listopada 2010 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją
ustawy budżetowej (Dz. U. Nr 238, poz. 1578),
ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz
ustawy o transporcie drogowym (Dz. U. Nr 247, poz. 1652).

Do zmian tych dostosowano przepisy wykonawcze zawarte w rozporządzeniach Ministra Finansów.

Wprowadza się również zmiany w przepisach wykonawczych do ustawy o podatku od towarów i usług, zwanej dalej ustawą o VAT, dotyczące fakturowania elektronicznego oraz zwolnień z obowiązku prowadzenia ewidencji za pomocą kas rejestrujących.

Najistotniejsze zmiany wprowadzone ww. nowelami do ustawy o VAT oraz aktami wykonawczymi do tej ustawy, obejmują:

zmiany w zakresie stawek podatku VAT,
dostosowanie do PKWiU 2008 (zmiany m.in. w załącznikach do ustawy),
zmiany dotyczące zwolnienia przedmiotowego od podatku,
zmiany w odliczaniu podatku naliczonego z tytułu nabycia samochodów i paliwa do ich napędu,
zmiany o charakterze upraszczającym:
- podniesienie limitu obrotu uprawniającego do zwolnienia od podatku,
- zmiany w zakresie fakturowania elektronicznego,
- wystawianie zbiorczych faktur korygujących przy rabatach „okresowych”,
- rezygnacja z obowiązku składania zabezpieczeń w imporcie towarów wywożonych następnie do innego państwa członkowskiego,
zmiany dostosowujące do przepisów Unii Europejskiej:
- w zakresie miejsca świadczenia usług w dziedzinie kultury, sztuki, sportu, nauki, edukacji, rozrywki itp.,
- dotyczące zwolnienia z VAT:
  1. importu towarów przez instytucje lub organy WE,
  2. importu towarów, których miejscem przeznaczenia jest inne państwo członkowskie UE,
- w zakresie opodatkowania gazu, energii cieplnej oraz chłodniczej,
zmiany dotyczące miejsca świadczenia usług transportu towarów,
zmiany w zakresie stosowania stawki 0 %,
zmiany w zakresie kas rejestrujących.

ZMIANY W ZAKRESIE STAWEK VAT

Zmiany związane z podniesieniem stawek podatku VAT przewidziane od dnia 1 stycznia 2011 r. oraz przepisy przejściowe związane z wejściem tych zmian w życie zawarte są w ww. ustawie z dnia 26 listopada 2010 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją ustawy budżetowej.

1. Nowe stawki VAT

Od początku 2011 r. obowiązywać będą stawki podatku w wysokości 23%, 8% i 5%. (Stawka 0% nadal będzie stosowana co do zasady do obrotu międzynarodowego).

Stawki VAT podwyższone 1 pkt procentowy (z 22% na 23% i z 7% na 8%) wprowadzone są na okres tymczasowy (na 3 lata, tj. do 31 grudnia 2013 r.). Wzrost stawek nie obejmuje podstawowych produktów żywnościowych (objętych do końca 2010 r. stawką obniżoną w wysokości 7%), takich jak: świeży chleb, nabiał, niektóre przetwory mięsne, produkty zbożowe (mąka, kasza, makaron) oraz soki. Towary te opodatkowane będą nową stawką w wysokości 5% (patrz akapit poniżej).

Z uwagi na wygaśnięcie z końcem 2010 r. derogacji od przepisów unijnych od 1 stycznia 2011 r. na nieprzetworzoną żywność oraz książki i czasopisma specjalistyczne wprowadza się najniższą, zezwoloną prawem Unii Europejskiej stawkę VAT w wysokości 5%.

Ta preferencyjna stawka w zakresie książek dotyczyć będzie książek dostarczanych na wszystkich nośnikach fizycznych (w tym tzw. audio-książek, objętych wcześniej stawką podstawową), czasopism specjalistycznych oraz nut. Ponadto, mając na uwadze to, aby przeciętna stawka na żywność nie wzrosła, obniżona zostaje do 5 % stawka na podstawowe produkty żywnościowe. Listę towarów objętych najniższą stawką w wysokości 5 % zawiera załącznik nr 10 do ustawy o VAT.

Okresowe podniesienie stawek VAT wiąże się z koniecznością dostosowania (podwyższenia) stawki zryczałtowanego zwrotu podatku dla rolników ryczałtowych z 6% do 7% i urealnienia stawki ryczałtu dla podatników świadczących usługi taksówek osobowych, którzy wybrali opodatkowanie tych usług w formie ryczałtu z 3% do 4%.

UWAGA

W celu umożliwienia podatnikom prawidłowego zastosowania stawki podatku VAT w okresie przejściowym wprowadzono do ustawy o VAT „na stałe” przepisy regulujące te kwestie.

Poza przepisami stałymi ww. nowelą wprowadzono przepisy przejściowe odnoszące się wyłącznie do podwyższenia stawek VAT od 1 stycznia 2011 r.

2. Stałe przepisy przejściowe przy stawkach

W ww. noweli z dnia 26 listopada 2010 r. zawarte są rozwiązania, które w sposób kompleksowy regulują kwestie opodatkowania i zastosowania właściwych stawek VAT w okresie przejściowym (dodane do art. 41 ustawy o VAT ustępy 14a-14h).

1) Czynność wykonana w momencie obowiązywania starej stawki a powstanie obowiązku podatkowego w momencie obowiązywania nowej stawki

Przyjęte rozwiązania pozwolą na zastosowanie stawki podatku VAT obowiązującej przed dniem jej zmiany w przypadku, gdy czynność podlegająca opodatkowaniu została wykonana przed dniem zmiany stawki a obowiązek podatkowy powstał w dniu zmiany stawki lub po tym dniu.

Przykład:

Podatnik dokonał dostawy towaru/wyświadczył usługę w dniu 29 grudnia 2010 r. Dla tej dostawy/świadczenia ustawodawca powiązał obowiązek podatkowy z momentem wystawienia faktury (nie później jednak niż 7. dnia od dnia wydania towaru lub wykonania usługi). Fakturę podatnik wystawił w dniu 4 stycznia 2011 r. Dla tej sprzedaży podatnik zastosuje właściwą stawkę dla danych towarów lub usług obowiązującą w grudniu 2010 r.

2) Świadczenia ciągłe, dla których ustalane są następujące po sobie terminy płatności lub rozliczeń

Czynności, dla których w związku z ich wykonywaniem ustalane są następujące po sobie terminy płatności lub rozliczeń, uznane będą za wykonane z upływem każdego okresu, do którego odnoszą się te rozliczenia lub płatności.

Przykład:

Podatnik świadczy usługi telekomunikacyjne, a przyjęty okres rozliczeniowy kończy się 29. grudnia 2010 r. - czynność uznana będzie za wykonaną w grudniu przy zastosowaniu stawki obowiązującej w 2010 r.

3) Świadczenia ciągłe, które obejmują dzień zmiany stawki

Specyfika branż świadczących tzw. usługi ciągłe powoduje, iż często okresy rozliczeniowe nie pokrywają się u nich z okresami kalendarzowymi. W związku z tym wprowadzony został przepis przejściowy regulujący sytuacje, gdy okres rozliczeniowy obejmuje dzień zmiany stawki podatku.

W sytuacji takiej, gdy okres, do którego odnosi się rozliczenie lub płatność, obejmuje dzień zmiany stawki, czynność będzie uznana za wykonaną:

w dniu poprzedzającym dzień zmiany stawki podatku - w zakresie jej części wykonywanej do dnia poprzedzającego dzień zmiany stawki podatku;
z upływem tego okresu - w zakresie jej części wykonywanej od dnia zmiany stawki podatku.

W przypadku, gdy nie jest możliwe określenie faktycznego wykonania części czynności (do dnia i od dnia zmiany stawki podatku), części te ustala się w okresie, do którego odnosi się rozliczenie lub płatność, proporcjonalnie.

Przykład:

Podatnik świadczy usługi udostępniania kodowanych programów telewizyjnych. Okres rozliczeniowy przyjęty w umowie wynosi 30 dni i kończy się 20 stycznia 2011 r. Część usługi wykonanej do dnia 31 grudnia 2010 r. zostanie opodatkowana stawką obowiązującą w 2010 r. a część od 1 do 20 stycznia obowiązującą w 2011 r.

UWAGA

W przypadku świadczenia usług ciągłych (np. usług telekomunikacyjnych), dla których obowiązek podatkowy powstaje, co do zasady, zgodnie z terminem płatności, jeżeli termin tej płatności wypadł w grudniu 2010 r, a okres rozliczeniowy obejmuje dzień zmiany stawki np. 20 grudnia 2010 r. - 19 stycznia 2011 r., usługa ta podlega opodatkowaniu w całości „starą” stawką VAT bez konieczności dzielenia jej na wykonaną przed i po zmianie stawki VAT.

W takim bowiem przypadku obowiązek podatkowy, który powstał przed zmianą stawki determinuje opodatkowanie usługi na dotychczasowych zasadach i zastosowanie stawki sprzed jej zmiany.

4) Faktura na świadczenia ciągłe wystawiona przy zastosowaniu stawki starej, czynność opodatkowana stawką nową Przyjęte regulacje rozwiązują również problem związany z wystawieniem faktury dokumentującej wykonanie czynności, dla której po jej wystawieniu uległa zmianie stawka podatku w odniesieniu do okresów rozliczeniowych objętych wystawioną fakturą. W takiej sytuacji podatnik może stosować stawkę obowiązującą przed dniem zmiany stawki podatku, pod warunkiem że w pierwszej fakturze wystawionej po dniu zmiany stawki, nie później jednak niż w ciągu 6 miesięcy od dnia zmiany stawki podatku, uwzględniona zostanie korekta rozliczenia objętego fakturą wystawioną przed dniem zmiany stawki.

Przykład:

Faktura za dostawę energii elektrycznej wystawiona została w grudniu 2010 r. na podstawie prognozowanego przyszłorocznego zużycia z zastosowaniem 22% stawki VAT. Następną fakturę dla tego odbiorcy podatnik wystawia w czerwcu 2011 r. stosując stawkę 23% oraz dokonując korekty rozliczenia objętego fakturą wystawioną w grudniu 2010 r. Podatnik w takiej sytuacji nie musi dokonywać odrębnej korekty faktury grudniowej bezpośrednio po dniu wejścia w życie nowej stawki VAT.

5) Czynność wykonana w czasie obowiązywania nowej stawki, w związku z którą otrzymano zaliczkę, przedpłatę, która wiązała się z powstaniem obowiązku podatkowego w czasie obowiązywania starej stawki Zmiana stawki VAT w odniesieniu do czynności, która zostanie wykonana w dniu zmiany stawki podatku lub po tym dniu, w związku z którą otrzymano całość lub cześć należności, w szczególności: przedpłatę, zaliczkę, zadatek, ratę i której otrzymanie powoduje powstanie obowiązku podatkowego, nie powoduje zmiany wysokości opodatkowania całości lub części należności, otrzymanej przed dniem zmiany stawki.

Przykład:

Podatnik z tytułu dostawy o wartości 150.000 zł, której dokona w lutym 2011 r. otrzymał w grudniu 2010 r. zaliczkę w wysokości 100.000 zł. W związku z otrzymaną zaliczką u podatnika powstał obowiązek podatkowy w VAT. Otrzymana zaliczka została opodatkowana przy zastosowaniu stawki 22 %. Pozostała część – 50.000 zł zostanie opodatkowana wraz z wykonaniem czynności w lutym 2011 r. z zastosowaniem stawki 23 %.

UWAGA

Analogiczne rozwiązania mają zastosowanie w przypadku zmian polegających na opodatkowaniu podatkiem VAT czynności uprzednio zwolnionych od tego podatku bądź też objęcia zwolnieniem czynności uprzednio opodatkowanych.

Ważne:

Powyższych przepisów przejściowych nie stosuje się w przypadku importu towarów lub wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów. Dla tych czynności wysokość opodatkowania określa się przy zastosowaniu stawek obowiązujących w dniu powstania obowiązku podatkowego.

3. Przepisy przejściowe przy stawkach

Wraz ze zmianą stawek podatku od towarów i usług przyjęto szereg rozwiązań przejściowych, m.in. dotyczących zmian w innych ustawach, które umożliwiają prawidłowe wypełnienie obowiązków ciążących na podatnikach świadczących niektóre rodzaje usług lub dokonujących dostawy określonych towarów. Rozwiązania te ułatwiają przedsiębiorcom realizację obowiązków związanych z wprowadzaniem nowych stawek VAT

Pliki do pobrania