Rachunek przepływów pieniężnych (cash flow)

Rachunek przepływów pieniężnych jest sprawozdaniem przedstawiającym przepływ środków pieniężnych w jednostce w ujęciu dynamicznym, czyli z uwzględnieniem źródeł pochodzenia tych środków oraz kierunków ich wykorzystania. Pokazuje pieniężne zmiany w poszczególnych elementach aktywów i pasywów oraz umożliwia ocenę płynności finansowej jednostki.

Rachunek przepływów pieniężnych jest elementem sprawozdania finansowego sporządzanym obligatoryjnie przez jednostki podlegające obowiązkowemu badaniu i ogłaszaniu sprawozdania finansowego. W odróżnieniu od pozostałych elementów sprawozdania finansowego, które ujmują zdarzenia gospodarcze memoriałowo, w rachunku przepływów pieniężnych stosuje się podejście kasowe, czyli prezentuje się tylko te zdarzenia które spowodowały przepływ pieniądza.

W rachunku przepływów pieniężnych prezentuje się pogrupowane informacje dotyczące wpływów oraz wydatków w podziale na trzy kategorie przepływów:

• przepływy z działalności operacyjnej – podstawowa działalność, do której została powołano jednostka,
• przepływy z działalności inwestycyjnej – działalność związana z obrotem rzeczowymi aktywami trwałymi, wartościami niematerialnymi i prawnymi, inwestycjami w nieruchomości oraz z operacjami na aktywach finansowych,
• przepływy z działalności finansowej – związane z pozyskaniem i utratą źródeł finansowania, obejmujące zarówno własne i obce kapitały.

Ustawa o rachunkowości dopuszcza dwie metody sporządzania rachunku przepływów pieniężnych - metodą bezpośrednią lub pośrednią. Wyboru metody dokonuje kierownik jednostki. Różnica pomiędzy obydwoma metodami dotyczy jedynie odmiennego sposobu ustalania przepływów pieniężnych z działalności operacyjnej, które mogą być prezentowane metodą bezpośrednią lub pośrednią. Dane dotyczące przepływów z działalności inwestycyjnej i finansowej prezentowane są zawsze metodą bezpośrednią. W metodzie bezpośredniej wykazaniu podlegają zrealizowane w bieżącym okresie wpływy i wydatki w ujęciu kasowym, tj. w kwotach przepływów gotówkowych.

Natomiast w metodzie pośredniej przepływy pieniężne z działalności operacyjnej ustalane są drogą korekty wyniku finansowego netto roku obrotowego o wszystkie zdarzenie niepieniężne oraz odpowiednie przeniesienie wszystkich wpływów i wydatków nie dotyczących działalności operacyjnej do odpowiedniego rodzaju działalności. Korekty wyniku finansowego netto – poza korektami dotyczącymi jedynie przeniesienia danej transakcji do odpowiedniego rodzaju działalności (inwestycyjnej lub finansowej) - dokonuje się w szczególności poprzez wyłączenie kosztu amortyzacji środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych, gdyż amortyzacja stanowi koszt niepieniężny oraz poprzez wyłączenia kwot zmiany poszczególnych pozycji bilansu z odpowiedni znakiem („+”/”-„). Wzrost pozycji aktywów powoduje obniżenie stanu środków pieniężnych ponieważ zwiększenie majątku (aktywów) jednostki wiąże się z wydatkowaniem środków pieniężnych. Natomiast wzrost pozycji pasywów powoduje zwiększenie stanu środków pieniężnych, ponieważ najczęściej wiąże się z pozyskaniem dodatkowego kapitału własnego lub obcego, i odwrotnie – zmniejszenie pozycji pasywów powoduje zmniejszenie stanu środków pieniężnych, gdyż część zobowiązań jednostki została zapłacona.

Analiza rachunku przepływów pieniężnych wskazuję na źródło pochodzenia środków pieniężnych w jednostce. Najlepiej, gdy jednostka jest w stanie generować dodatnie przepływy na poziomie operacyjnym. Konieczność korzystania z zewnętrznego finansowania, co uwidacznia się w przepływach z działalności finansowej, jest wynikiem pokrycia niedoboru środków pieniężnych z działalności operacyjnej ale może też wynikać, zwłaszcza w jednostkach rozwijających się, z prowadzonych inwestycji. Bardzo niekorzystną sytuacją jest występowanie ujemnych przepływów pieniężnych z działalności operacyjnej i finansowej, a dodatnich z działalności inwestycyjnej co może oznaczać, że jednostka zaczyna pozbywać się swego majątku w celu pozyskania środków pieniężnych.