Adwokat Dr Bolesław Fichna –ŁODZIANIN, LEGIONISTA, POLITYK.
W rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości przedstawiam postać Bolesława Fichny, łodzianina, jednego z tych podkomendnych J. Piłsudskiego, któremu dane było uczestniczyć w tym wydarzeniu.
Opowieść o Bolesławie Fichnie, najwybitniejszym Łodzianinie z czasów II Rzeczypospolitej można rozpocząć tak, jak on sam rozpoczął opracowanie pt. „Cztery lata pracy w samorządzie łódzkim 1923-1927”: „Nad dwiema rzeczkami, Łódką na północy, Jasienią na południu rozsiadł się potężny gród bawełniany zwany Łodzią.” To właśnie tu, w tym „bawełnianym grodzie”, dnia 23 lutego 1891r urodził się Bolesław Fichna, syn rzemieślnika przybyłego do Łodzi ze Śląska Opolskiego. Rodziców Bolesława, jak wielu wówczas fascynował „amerykański” rozwój miasta, skłonił do osiedlenia się tu i znalezienia swojego miejsca w tej „Ziemi Obiecanej”. Dzięki napisanymi po latach wspomnieniom „Lata chmurne, lata górne…” wiemy, że już jako nastolatek Bolesław Fichna zainteresował się polityką, że sprawy narodowe, polskie były drogie jego sercu.
Gimnazjalista.
Po szkole powszechnej rozpoczął naukę w prestiżowym już wtedy Gimnazjum Męskim przy ul. Mikołajewskiej, czyli obecnym III LO przy ul. Sienkiewicza w Łodzi. Co skłoniło niebogatych rodziców Bolesława do skierowania go do tej szkoły? Jak sam wspominał mieli w stosunku do syna konkretne zamiary, zamierzali „przeznaczyć” go do stanu duchownego. Uważali, jak to napisał żartobliwie, że „kto ma księdza w rodzinie…”. On sam nigdy zaś takiego powołania nie odczuwał, co stało się jasne już po pierwszym roku nauki w Gimnazjum.
Okresu nauki w Gimnazjum Mikołajewskim Bolesław Fichna nie wspominał dobrze. Była to szkoła z językiem wykładowym rosyjskim, zdarzało się, że za odpowiedź udzieloną nauczycielowi w języku polskim uczeń trafiał na kilka godzin do karceru. Przytrafiło się to także Bolesławowi…
Rok 1905.
Wydarzenia 1905 roku były punktem zwrotnym w życiu tego gimnazjalisty. Żył atmosferą tamtych burzliwych dni, która była chyba podobna, do znanej mi atmosfery „karnawału’ lat 1980-81. Jak wspomina, wałęsał się bez końca po ulicach miasta Łodzi chłonąc wszystko to, co się wtedy wydarzyło: strajki, manifestacje, rannych, zabitych, pogrzeby itp. Kiedy czytam jego wspomnienia nasuwa się jedno skojarzenie. Z moimi czasami licealnymi, które przypadły 75 lat później, czasami Pierwszej Solidarności, kiedy to po pamiętnym Sierpniu, również żyło się wydarzeniami tamtych dni: ulotkami, plakatami, strajkami, gazetami i książkami wydawanymi bez ingerencji komunistycznej cenzury.
Jako uczeń II klasy Bolesław Fichna włączył się w nurt walki o polską szkołę. Inicjatywa należała do uczniów klas starszych – oni to skierowali do dyrektora szkoły odpowiednią petycję. Niestety działania uczniów nie doprowadziły do wprowadzenia języka polskiego w Gimnazjum Mikołajewskim. Strajk szkolny 1905 roku zakończył się natomiast zezwoleniem władz na tworzenie szkól polskich. Powstawały one na terenie Kongresówki, powstało i w Łodzi polskie Gimnazjum przy ul. Wólczańskiej 55. Zmęczony pobieraniem nauki w języku obcym, spragniony zdobywania wiedzy w języku ojczystym Bolesław Fichna zdecydował się zmienić szkołę. Kontynuuje naukę w polskim gimnazjum, mając świadomość, że w ten sposób pozbawia się możliwości studiów na uczelni w „kraju”, czyli na terenie Cesarstwa Rosyjskiego. Tylko bowiem ukończenie Gimnazjum z językiem wykładowym rosyjskim uprawniało do rozpoczęcia studiów wyższych na terenie cesarstwa.
Pierwsze conspiro…
Jako gimnazjalista rozpoczyna działalność konspiracyjną w młodzieżowych stowarzyszeniach narodowo-patriotycznych. Najpierw był to Wzlot, w którym roczna działalność zaowocowała udziałem w ogólnokrajowym zjeździe, który odbył się w 1906r. w Zielone Świątki w Częstochowie. Następnie był to PET. Działalność ta zakończyła się zjazdem ogólnokrajowym w Warszawie w 1910 roku, a zjazd ten z kolei zakończył się aresztowaniem jego uczestników przez carską policję. Nasz gimnazjalista spędził w areszcie 3 miesiące i 17 dni… To aresztowanie stało się niemalże przeszkodą w kontynuowaniu nauki. Były naciski policyjne na dyrekcję, by relegować tego gimnazjalistę-konspiratora ze szkoły. Widząc opór Bolesława i chęć kontynuowania nauki, w wymarzonej, polskiej szkole jego promocję do klasy maturalnej uzależniono koniec końców od złożenia egzaminów ze wszystkich przedmiotów. Egzaminy te zdał bez większych problemów i po wakacjach mógł kontynuować naukę w klasie maturalnej.
Student i Zarzewiak.
Po maturze wybrał prawo jako kierunek swoich studiów i Uniwersytet Jagielloński jako uczelnię, na której te studia będzie odbywał. Z kilku powodów stał się na tyle wybijającym się studentem, że jego nazwisko wymienia U. Perkowska w książce Uniwersytet Jagielloński w latach I wojny światowej.
W latach studenckich należy bowiem do Zarzewia – ugrupowania, które głosiło konieczność przygotowania militarnego społeczeństwa oraz zorganizowania tajnego rządu narodowego. Jego członkowie kierowali się tezami zawartymi w książce F. Młynarskiego Zagadnienie polityki niepodległościowej. Jest także instruktorem II Okręgu Polskich Drużyn Strzeleckich.
Z Oleandrów w bój…
Bolesław Fichna był jednym z tych, którzy 6 sierpnia 1914 roku pod wodzą Józefa Piłsudskiego wyruszyli z krakowskich Oleadrów w bój o niepodległą Polskę. To on jest tym spośród Łodzian, któremu dane było wysłuchać rozkazu Komendanta:
„(…) Żołnierze!... Spotkał was ten zaszczyt niezmierny, że pierwsi pójdziecie do Królestwa i przestąpicie granicę rosyjskiego zaboru, jako czołowa kolumna wojska polskiego, idącego walczyć o oswobodzenie ojczyzny.(…)
Jak mówił komendant, szarże mieli uzyskać w bitwach… 16 października 1914 roku Bolesław Fichna otrzymał stopień ppor. II batalionu piechoty. W legionach walczył pod dowództwem kpt. M. Żymierskiego.
Powrót do Łodzi… i Krakowa.
W 1916 roku wraca do Łodzi jako oficer Legionów Polskich. W mundurze polskiego żołnierza odwiedza budynek swojego pierwszego gimnazjum, tak kiedyś znienawidzonego z racji przymusowego języka wykładowego rosyjskiego… Oddelegowany zostaje do pracy w POW. W 1917 roku obejmuje stanowisko komendanta POW w Łodzi. Z siedziby POW na Widzewie przy Rokicińskiej 54 ostetntacyjnie defilował do Głównej i Piotrkowskiej, nie zważając na patrole niemieckiego okupanta. Po kryzysie przysięgowym został na krótko aresztowany przez okupacyjne władze niemieckie. Powodem aresztowania było manifestacyjne noszenie munduru legionisty – wówczas już zakazanego.
Konflikt z okupantem zakończył się nakazem opuszczenia Łodzi. Bolesław Fichna wrócił do Krakowa by wznowić przerwane wybuchem wojny studia prawnicze. Zakończył je uzyskaniem doktoratu. W tym okresie ponownie zaistniał jako studencki działacz niepodległościowy. Dnia 18 lutego 1918 roku przemawia na Rynku Głównym w imieniu studentów, podczas manifestacji przeciwko pokojowi zawartemu w Brześciu.
W Niepodległej…
W czasie wojny z bolszewikami wstępuje do wojska, by walczyć w obronie ojczyzny. Jednocześnie wchodzi w skład ROP jako zastępca delegowanego do niej A. Chądzyńskiego. Służbę w wojsku zakończył w stopniu kapitana, odznaczony orderem Virtuti Militarii.
Po odzyskaniu niepodległości Bolesław Fichna powrócił do Łodzi. Rozpoczyna praktykę adwokacką i działa w Narodowym Związku Robotniczym, przekształconym w 1920r. w Narodową Partię Robotniczą. Z listy tej partii w 1919 r. zdobywa mandat poselski do Sejmu Ustawodawczego i przewodniczy kołu poselskiemu NPR. Jako poseł bierze udział w pracach nad Konstytucją RP.
W złote lata miasta Łodzi.
W 1923 roku Bolesław Fichna rozpoczął nowy rozdział swojej pracy dla Łodzi. W wyborach samorządowych uzyskał mandat radnego Rady Miejskiej i został jej przewodniczącym. Kadencję tą, zwaną „samorządem narodowym” z racji koalicji radnych Narodowej Partii Robotniczej i Chrześcijańskiej Jedności Narodowej, można nazwać złotymi latami miasta Łodzi. Miasto odbudowywało się ze zniszczeń wojennych i nadrabiało cywilizacyjne zaległości. Wprowadzony w poprzedniej kadencji obowiązek powszechnej oświaty trudno było realizować z uwagi na brak szkół. Po oddanej w 1923r. do użytku szkole powszechnej przy ul. Zagajnikowej (dziś Gimnazjum im. Piłsudskiego przy ul. Kopcińskiego), wybudowano 8 kolejnych, a budowę 5-ciu dalszych zaplanowano na kolejne lata. Również wówczas przystąpiono do budowy kanalizacji i utwardzania dróg. Niestety, było to utwardzanie kamieniem brukowym, co do dziś jest zmorą łódzkich ulic. Wprowadzano oświetlenie ulic i rozbudowę linii tramwajowych. Tramwaje zaczęły docierać na Chojny, Widzew, Koziny i Doły. Po wybudowaniu pętli tramwajowej na pl. Wolności zaprojektowano nowy jego wygląd z pomnikiem T. Kościuszki i nowym ratuszem… W Parku Sienkiewicza wybudowano Galerię sztuki. Rozbudowywano szpitale, domy pomocy dla bezdomnych i ośrodki wychowawcze. A wszystko to, dzięki wytężonej pracy na rzecz miasta Bolesława Fichny i innych łódzkich polityków narodowych i narodowo-robotniczych.
Działacz i polityk.
Jako przewodniczący Rady Miasta, Bolesław Fichna podejmuje w 1924 roku Arystydesa Alberta Thomasa – Dyrektora Międzynarodowego Biura Pracy przy Lidze Narodów i wręcza mu tytuł Honorowego Obywatela Miasta Łodzi. W swoim przemówieniu podkreślił znaczenie Biura dla łódzkich robotników.
Bolesław Fichna działał w licznych stowarzyszeniach: Związku Peowiaków, związkach zawodowych, Klubu Rotary, TPŁ i PTH, Lidze Morskiej i Rzecznej.
Po przewrocie majowym Bolesław Fichna opowiedział się po stronie Marszałka Piłsudskiego, doprowadzając do rozłamu w stronnictwie. Zwolennicy Marszałka przyjęli nazwę NPR-lewica. Związany z obozem piłsudczykowskim w 1930 roku zostaje posłem z listy BBWR, a w 1938 senatorem z ramienia Obozu Zjednoczenia Narodowego.
Ostatni etap.
W czasie okupacji hitlerowskiej w Warszawie podejmował działania na rzecz niepodległości. Był członkiem Konwentu Organizacji Niepodległościowych oraz Społecznego Komitetu Antykomunistycznego. Udział w Powstaniu Warszawskim przypłacił niewolą. Wieziony był w obozach w Dachau i Flossenburgu. Tu, jak podają źródła krajowe miał zginąć podczas likwidacji obozu 22 kwietnia 1945 roku. Natomiast źródła zachodnie podają Buchenwald jako miejsce ostatniego pobytu Bolesława Fichny (Bolesław Fichna, Polish right-wing politician and Lawyer) i w tym obozie koncentracyjnym miał przebywać wraz z m.inn. z byłym burmistrzem Kolonii K. Adenauerem, późniejszym Kanclerzem Niemiec, byłym premierem Francji Édouardem Daladierem oraz pisarzem Elie Wiesel
, laureatem Pokojowej Nagrody Nobla w 1986r. Tam też zmarł, w nieznanych okolicznościach tuż przed wyzwoleniem przez wojska amerykańskie.
Przywrócić pamięci łodzian.
Postać tego wybitnego Łodzianina po II wojnie poszła w zapomnienie. Być może przynależność do obozu sanacyjnego, a podczas okupacji do opcji jednoznacznie antykomunistycznej była tego przyczyną. Działacze z okresu dwudziestolecia międzywojennego zostali w jakiś sposób upamiętnieni, chociażby nazwami ulic, jak Wojewódzki, Cynarski, Rżewski, czy tablicą pamiątkową jak ostatnio Skulski. Bolesław Fichna jak dotąd nie. A postać była to tak bardzo wybitna, że powinna być przez łodzian pamiętana.
Inne tematy w dziale Kultura
