Katowicka Spółka Akcyjna dla Górnictwa i Hutnictwa
oraz Wspólnota Interesów Górniczo-Hutniczych SA
w Katowicach
W dniu 11 czerwca 1889 r. zarejestrowano Katowicką Spółkę Akcyjną dla Górnictwa i Hutnictwa (Kattowitzer A.G. für Bergbau und Eisenhüttenbetrieb). Powstała ona na podstawie własności przemysłowej Huberta von Tiele-Wincklera, wchłaniając m.in. utworzoną z jego majątku Spółkę Oberschlesische A.G. für Kohlenbergbau, a także wykorzystując kapitał towarzystwa ubezpieczeń „Concordia” w Kolonii oraz Banku Dyskontowego w Berlinie. W pierwszych latach XX w. Kattowitzer A.G. posiadała kopalnie rudy żelaza na Górnym Śląsku i na Węgrzech, kopalnie węgla „Florentyna”, „Ferdynand”, „Mysłowice”, „Nowa Przemsza” i „Carlssegen” w Podlaryszu. Spółka była właścicielem huty żelaza „Hubertus” (od 1937 r. „Zygmunt”) i huty „Marta”, a także fabryki kotłów. Ponadto do Spółki należało 5 cegielni, 2 tartaki, 414 budynków mieszkalnych oraz niewielkie posiadłości ziemskie. Pod koniec 1921 r. pakiet kontrolny akcji Spółki został wykupiony przez Fryderyka Flicka. Po podziale Górnego Śląska większa część majątku Spółki znalazła się po polskiej stronie granicy. W dniu 3 czerwca 1929 r. Spółka połączyła się z Hutą „Silesia” SA i „Bismarckhütte”, pozostając przy dotychczasowej nazwie.
Ciekawą postacią w Katowickiej Spółce Akcyjnej dla Górnictwa i Hutnictwa był jej dyrektor naczelny Gustaw Williger, równocześnie przewodniczący Górnośląskiej Konwencji Węglowej. Był on członkiem Zarządu Górniczej Kasy Zapomogowej, zastępcą prezesa Wschodniej Grupy Związku Niemieckich Przemysłowców Żelaza i Stali, przewodniczącym Izby Handlowej rejencji opolskiej oraz deputowanym powiatu katowickiego i członkiem zarządu powiatowego, a w latach 1904-1931 – przewodniczącym Związku Przemysłowców Górniczo-Hutniczych. Po podziale Górnego Śląska kierował polskim oddziałem związku w Katowicach.
Akcja Katowickiej Spółki Akcyjnej dla Górnictwa i Hutnictwa o nominale 408 zł z czerwca 1929 r., przystemplowana na akcję Wspólnoty Interesów Górniczo-Hutniczych SA o nominale 300 zł w dniu 22 kwietnia 1937 r.
Od 1929 r. spółki Górnośląskich Zjednoczonych Hut Królewska i Laura oraz Katowicka Spółka Akcyjna dla Górnictwa i Hutnictwa współdziałały ze sobą w ramach tzw. wspólnoty interesów. Operacje finansowe przeprowadzane przez Fryderyka Flicka wywołały zadłużenie tych Spółek w wielu bankach, zaległości podatkowe oraz zaległości wypłat. Doprowadziło to do objęcia ich nadzorem sądowym. Trwał on od 29 marca 1934 r. do 28 stycznia 1937 r. W 1936 r. na podstawie ugody Flicka z władzami polskimi akcje obu Spółek przejęło Zjednoczenie Górniczo-Hutnicze, a akcjonariusze niemieccy otrzymali obligacje, które miały być spłacane przez wolne od cła wysyłki węgla do Niemiec. Z przejętego majątku utworzono w dniu 21 kwietnia 1937 r. Spółkę „Wspólnota Interesów Górniczo- Hutniczych” SA w Katowicach, w której udziałowcami były: Skarb Państwa, Skarb Śląski i Bank Gospodarstwa Krajowego. Wprowadzono podział pionowy, gdzie generalne dyrekcje skupiały sprawy handlowe, produkcyjne i administracyjne, dotyczące trzech zasadniczych kierunków działalności spółki (kopalnie, huty, zakłady przetwórcze). Każda z generalnych dyrekcji działów produkcyjnych obejmowała produkcję, sprzedaż i administrację zakładów określonego kierunku działalności.
Generalna Dyrekcja Finansowa i Administracyjna była organem centralnym, skupiającym sprawy finansowe, księgowe, zakupu oraz komunikacyjne. Generalna Dyrekcja Kopalń obejmowała produkcję, sprzedaż i administrację rud w powiecie częstochowskim, a także kopalń węgla: „Dębieńsko”, „Katowice”, „Łagiewniki”, „Mysłowice” i „Siemianowice”; Generalna Dyrekcja Hut – produkcję, sprzedaż oraz administrację hut: „Batory”, „Florian”, „Piłsudski” i „Laura”, a Generalna Dyrekcja Zakładów Przetwórczych – produkcję, sprzedaż i administrację hut: „Zgoda”, „Zygmunt”, „Silesia”, Stalowni „Batory” i Warsztatów Przetwórczych. Sprzedaż realizowano za pośrednictwem syndykatów oraz przez własne firmy handlowe. Do syndykatów należały: Towarzystwo dla Sprzedaży Surówki sp. z o.o. Warszawa, Syndykat Polskich Hut Żelaza sp. z o.o. Katowice i Biuro Sprzedaży Polskich Walcowni Rur sp. z o.o. Katowice. Natomiast własnymi firmami handlowymi Wspólnoty były: „Żelazohurt” Organizacja Sprzedaży Wyrobów W.I. sp. z o.o., Górnośląski Handel Żelaza sp. z o.o., Górniczo-Hutnicze Towarzystwo Handlowe SA, „Bistal” Biuro Sprzedaży Wyrobów W.I. sp. z o.o.
Akcja Katowickiej Spółki Akcyjnej dla Górnictwa i Hutnictwa o nominale 680 zł z czerwca 1929 r., przystemplowana na akcję Wspólnoty Interesów Górniczo-Hutniczych SA o nominale 500 zł w dniu 22 kwietnia 1937 r.
Źródła:
Chorzów. Zarys historii miasta. Red. J. Kantyka. Śląsk Wydawnictwo Naukowe, Katowice 1977.
Gdynia M., Poprawska S.: Zestawienie hut żelaza na Górnym Śląsku, w Zagłębiu Dąbrowskim i okręgu częstochowskim. „Studia i Materiały z Dziejów Śląska” 1958, t. 2.
Katowice 1922-1972. Materiały z Sesji Popularnonaukowej Instytutu Historii Uniwersytetu Śląskiego i Katowickiego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego, Katowice 1973.
Księga informacyjno-adresowa polskiej części Śląska Opolskiego. Red. E. Romer. Atlas, Lwów 1922.
Popiołek K.: Koncentracja w przemyśle górnośląskim. Studia i materiały z dziejów Śląska. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1958.
Poprawska S.: Kancelaria górnośląskich przedsiębiorstw przemysłowych do r. 1945. Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, Warszawa 1972.
„W.I.” 1937, nr 1.
www.tschope.de
Wilczek M.T.: Papiery wartościowe przemysłowych spółek akcyjnych dwudziestolecia międzywojennego. Wybór, UE Katowice 2016.
Wilczek M.T.: Spółki akcyjne Górnego Śląska i Śląska Cieszyńskiego i ich papiery wartościowe [do 1945 r.] AE Katowice 2006.
