31 maja
Masy ludności żydowskiej Galicji, żyjące na przełomie XVIII i XIX w. w skrajnej nędzy, nie rozumiały tolerancyjnej polityki Józefa II, znały jedynie jego urzędników podatkowych niemiłosiernie wyciskających świadczenia na rzecz państwa. Nie umiały też wyrwać się spod wpływu cadyków, absolutnej władzy sprawującej nad nimi "rząd dusz", wymuszającą ślepą uległość, a bezduszna biurokracja galicyjska nie była zdolna do bardziej elastycznej polityki oświatowej wobec pogardliwie przez nią traktowanej ludności żydowskiej. Plan narzucenia Żydom "odgórnie" oświaty świeckiej, bez rozbudzenia u nich samych potrzeby wydostania się z zamkniętego, pełnego przesądów kręgu izolacji załamał się już w 1806 roku. Szkoły dla żydowskich chłopców, których patronem i orędownikiem był Herz Homberg, zostały zamknięte, a w ich miejsce pozwolono żydowskim gimnazjom wyznaniowym na zakładanie szkół kahalnych.
Pierwsze takie szkoły uruchomione zostały w Tarnopolu [1813] i Brodach [1818]. Szkoła w Tarnopolu miała cztery klasy, a nauczanie prowadzone było w języku niemieckim. Kahał w Brodach utworzył szkołę handlową o szeroko rozbudowanym programie nauczania, obejmującym obok przedmiotów podstawowych języki francuski i włoski, rysunki i towaroznawstwo. W pierwszym trzydziestoleciu XIX w. było to jedyne żydowskie szkoły świeckie w Galicji. Potem kahalne szkoły świeckie powstały w Krakowie, Lwowie i innych miastach.
Stopniowo, w drugiej połowie ubiegłego stulecia sytuacja zasadniczo się zmieniła. I tak np. jeśli w roku 1830 było we wszystkich galicyjskich szkołach podstawowych 408 dzieci żydowskich, to w roku 1900 było ich już ponad 110 tys. W 1867 roku było w gimnazjach galicyjskich ogółem 556 uczniów Żydów, tow roku 1910 było ich 6600, tj. 20% ogółu uczniów gimnazjalnych. cdn.
Źródło: Interpress
