Zamieszanie ze współrzędnymi wprowadzonymi do FMS

czyli załoga TU154M prawidłowo zaprogramowała komputer pokładowy FMS.

Ostatnie ujawnienie danych, ekspertyz w formie załączników przez KBWL LP już zostało okrzyknięte w mediach jako dowód na bezprecedensową w historii katastrof lotniczych skalę jawności. Niestety mimo tej skali Komisja wciąż nie ujawniła szczegółowych danych ze skrzynki ATM/QAR (wartości przechylenia, przyśpieszeń pionowych itp). Nie ujawniono także dokładnego opisu i zdjęć "kart" podejścia lotniska w Smoleńsku. Wiemy tylko to że skserowana kartka którą mieli otrzymać z polskiej ambasady piloci nie miała nic wspólnego z profesjonalnymi kartami podejścia na wzór dokumentów AIP. Podobno zawierała dane z 2009 roku .. Rosjanie mieli odpisać w mailu że od tego czasu nic się na lotnisku nie zmieniło.

W raporcie końcowym ani w załącznikach nie zostały również opublikowane wyniki analizy kart podejścia przeprowadzonej przez fachowców ze szkoły Orląt w Dęblinie. Nie mamy zatem oficjalnego porównania rzeczywistego rozmieszczenia pomocy nawigacyjnych i środka pasa lotniska XUBS ze współrzędnymi na kartach. Komisja ograniczyła się do opublikowania współrzędnych punktów nawigacyjnych wprowadzonych do FMS oraz wniosków które zamieszczono na stronie 49 (dok. PDF) Raportu Końcowego.

Na bazie zachowanych danych z systemu FMS Komisja stwierdziła, że załoga wprowadziła do planu lotu punkty, których współrzędne (w układzie SK-42) pochodziły z dostępnych kart podejścia bez przeliczenia z układu SK-42 na WGS-84.

Przyjęcie współrzędnych wyrażonych w układzie SK-42 jako współrzędnych WGS-84 spowodowało wprowadzenie błędnych danych do systemów pokładowych (GPS/FMS) samolotu Tu-154M. Przesunięcie liniowe punktów wynikające z błędnego przyjęcia współrzędnych zawartych na karcie podejścia jako współrzędnych według systemu WGS-84, a nie SK-42, wynosi około 116 m w kierunku południowym.

A zatem wg Komisji, do planu lotu komputera FMS (pracującego wg odwzorowania WGS84) wprowadzono punkty nawigacyjne z rosyjskiej karty (zapisane w odw. SK-42), bez przeliczenia ich z rosyjskiego odwzorowania SK-42 na WGS84 co mogło spowodować złą orientację samolotu względem pasa. Fakt że po zakończeniu czwartego zakrętu i wyjścia na prostą podejście do lądowania załoga wykonywała przy wykorzystaniu systemu FMS ze źle wsprowadzonymi współrzędnymi lotniska (radiolatarnie pełniły funkcję pomocniczą) ma sugerować przyczynę prawie 100m odchylenia pozycji samolotu na lewo od osi pasa.

Na str. 49 PDF Zał. do Raportu opublikowano także współrzędne punktów nawigacyjnych (tabela):

DRL1 to czwarty od końca punkt nawigacyjny nad jakim przeleciał Tupolew. Dalsza radioatarnia z kierunku zachodniego nie działała 10.04.2010 - podobno była w jednodniowej konserwacji.

10XUB to punkt z którego samolot rozpoczął zakręt proceduralny wyprowadzający go na prostą do lądowania.

DRLto dalsza radiolatarnia z kierunku wschodniego umieszczona wg załącznika 6,3 km od progu pasa. Samolot miał ją minąć będąc wg komisji ok 125m na lewo (południe) od osi pasa. Komisja nie tłumaczy przyczyny odchylenia. Wnioski Komisji sugerują jednak że ABSU sterowany w kanale poprzecznym przez FMS utrzymuje samolot w odchyleniu od osi pasa ze względu na błąd odwzorowania wprowadzonych do komputera współrzędnych pkt. DRL i XUBS.

XUBS to tzw punkt referencyjny lotniska Smoleńsk wyznaczający środek pasa.

Kolumna FMS tabeli zawiera współrzędne punktów wprowadzone do komputera - napis w nawiasach sugeruje że dane są w odwzorowaniu WGS mimo iż we wnioskach Komisja pisze iż wprowadzono dane z kart bez przeliczania ich z SK-42 na WGS.

Kolumna SK-42 opatrzona przypisem 34 zawiera współrzędne punktów (wg. wniosków Komisji w układzie SK-42) przeliczone na ... SK-42 !
Przypis 34 głosi: Przeliczone przez Komisję współrzędne odczytane z pamięci FMS (WGS-84) na współrzędne w układzie SK-42. I znowu nawias w przypisie sugeruje że punkty nawigacyjne wprowadzono do FMS w odwzorowaniu WGS. Tymczasem (tutaj cytat z wniosków Komisji): "załoga wprowadziła do planu lotu punkty, których współrzędne (w układzie SK-42) pochodziły z dostępnych kart podejścia bez przeliczenia z układu SK-42 na WGS-84".

Nie możemy porównać danych z FMS ze współrzędnymi z karty podejścia gdyż nie została ona opublikowana.
Znamy za to współrzędne punktu referencyjnego lotniska (XUBS) wprowadzone do FMS. Zostały one opublikowanie w załączniku i załączniku nr 4 do Raportu.

Str 492 PDF zał. nr 4:

Track

XUBS

User-defined

N 54:49.50

E 032:01.60

Wartości współrzędnych zgadzają się z tabelą załącznika opublikowanego 29 lipca wraz z Raportem.

Skoro znamy współrzędne punktu XUBS odczytane z pamięci FMS zobaczmy jak mają się one do rzeczywistego położenia punktu środka pasa lotniska.

Współrzędne są zapisane w formacie: stopnie: minuty z ułamkiem dziesiętnym

Przeliczmy współrzędną XUBS na format stopni z ułamkiem dzięsiętnym (akceptowanym przez Google Maps).

Otrzymujemy wartość: 54.8250000°, 032.0266667°

Wrzućmy powyższą wartość go Google Maps (GM jest oparte na WGS84) a otrzymamy następujący wynik:

Idealny środek pasa czyli (ARP XUBS) !

A zatem dane lotniska (i pozostałych punktów co łatwo sprawdzić) zostały wprowadzone do FMS prawidłowo ! Prawdopodobnie zostały przeliczone z SK-42 albo co mało prawdopodobne karty zawierały już współrzędne w układzie WGS84. Możliwe też że piloci wzięli współrzędne pomocy nawigacyjnych i pasa z innych źródeł niż karty. Moim zdaniem punkty nawigacyjne które zostały wprowadzone do planu lotu zdefiniowano znacznie wcześniej niż przed lotem 10.04. Prawdopodobnie wprowadził je kpt. Protasiuk przed 7 kwietnia 2010 kiedy jako 2-gi pilot lądował w Smoleńsku. Miał wtedy przy dobrej pogodzie możliwość weryfikacji poprawności danych wprowadzonych do FMS.

Jedno jest pewne: Dane wprowadzone do FMS podawały prawdziwą pozycję punktów nawigacyjnych, nie były zatem przyczyną odchylenia lotu o ponad 100 m metrów od osi pasa !

Co zatem sprawiło że Tuplew w czasie podejścia miał momentami ponad 130m odchylenie na południe od osi pasa ?

Podsumujmy: Komisja we wnioskach uznaje iż punkty wprowadzone do FMS nie zostały przeliczone z SK-42 na WGS. Ten wniosek jest nieprawdziwy.

"Przesunięcie liniowe punktów wynikające z błędnego przyjęcia współrzędnych zawartych na karcie podejścia jako współrzędnych według systemu WGS-84, a nie SK-42, wynosi około 116 m w kierunku południowym."- nie miało żadnego wpływu na lot.

Współrzędne punktów odczytane z FMS i zamieszczone w tabeli są rzeczywiście w układzie WGS (Komisja przelicza je potem na SK-42) tym samym zaprzeczając swoim wcześniejszym wnioskom.

Jaki był cel przeliczania przez Komisję w tabeli załącznika (str 49. PDF) współrzędnych w układzie WGS na SK ? Zwłaszcza że współrzędne punktu ARP lotniska XUBS wzięte z FMS (po przeliczeniu przez Komisję na SK-42) i odwzorowaniu na mapie WGS dają przesunięcie o ok 120m ale w kierunku północnym (zdjęcie poniżej) ! Wydaje się że efekt przesunięcia lotniska na południe dałoby odwzorowanie punktu o współrzędnych w układzie WGS na mapie w układzie SK a nie na odwrót ! Wygląda zatem na to że wprowadzenie do FMS wsp. punktu XUBS w układzie SK-42 (bez przeliczania na WGS84 jak sugerowała Komisja) przesunęłoby lotnisko o ponad 100m na prawo a nie lewo od rzeczywistej osi pasa i nie wpłynęłoby i tak na odchylenie lotu na południe od tej osi.