Wczoraj, 24 marca minęło siedemdziesiąt lat od zamordowania przez niemieckich żandarmów we wsi Markowa na Podkarpaciu Józefa Ulmy, jego będącej w ostatnim miesiącu ciąży żony Wiktorii oraz szóstki ich dzieci i ośmiu ukrywanych przez nich Żydów. W związku z tym w Rzeszowie miała miejsce międzynarodowa konferencja naukowa „Sprawiedliwi wśród Narodów Świata. Zakres i formy pomocy udzielanej Żydom w Europie Środkowo-Wschodniej okupowanej przez III Rzeszę” (Righteous among the Nations. The scope and forms of helping Jews in the Middle-East Europe occupied by the Third Reich).
Honorowy patronat nad konferencją objęli marszałek województwa podkarpackiego Władysław Ortyl i biskup rzeszowski ks. Jan Wątroba. Obradom konferencji przewodniczył prof. Wacław Wierzbieniec, historyk specjalizujący się w dziejach i kulturze Żydów na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, a uczestniczyli w niej naukowcy z Rumunii, Słowacji, Węgier, Ukrainy, Austrii i Niemiec, którzy przestawili 13 referatów:
· Prof. Yaroslaw Hrycak (Lwów) Motywy pomocy udzielanej Żydom w okresie Holocaustu
· PhD Ihor Szczupak (Dniepropietrowsk) Regional, Religious and Social aspects of the phenomenon of Righteous among the Nations in Ukraine
· Dr Peter Borza (Preszów) Spravodliví medzi národmi z územia Slovenskej a Českej republiky
· Prof. ThDr Jan Šafin (Preszów) Unknown Slovak´s Schindler. Father Vasilij Ptaščuk
· Prof. Antonio Faur (Oradea) Romanians Who Helped Save Some Jews from Hungary and Northern Transylvania (1944) but Have Not Been Awarded the Title The Righteous Among the Nations
· Prof. Daciana Erzse, Prof. Antonio Faur (Oradea) The Identification of more than 120 Polish Jews who Fraudulently Crossed the Border from Hungary into Romania (in 1944)
· Mgr Marta Ansilewska (Berlin) Between 3 and 844 − what does the number of Righteous tell us about aiding Jews in the Baltic countries during the WWII?
· Dr Fediniec Csilla (Budapeszt) Jews in Carpathian Ruthenia in the transition from the Hungarian to the Soviet regime (1944–1945)
· Prof. Wacław Wierzbieniec (Rzeszów – Jarosław) Instytucjonalne i pozainstytucjonalne formy ratowania Żydów na ziemiach polskich podczas II wojny światowej
· Dr Hania M. Fedorowicz (Salzburg) Ratowani i ratujący z kresów wschodnich II Rzeczypospolitej. Na przykładzie Pani Amalii Sandberg z Zaleszczyk
· Dr Aleksandra Namysło (Katowice) Polacy zamordowani za pomoc niesioną Żydom na ziemiach wcielonych do III Rzeszy
· Dr Mateusz Szpytma (Kraków) Rodzina Ulmów symbolem Polaków zamordowanych za pomoc udzielaną Żydom
· Dr Elżbieta Rączy (Rzeszów) Założenia merytoryczne Muzeum im. Rodziny Ulmów w Markowej
Z referatów rumuńskich naukowców, prof. Antonio Faura i prof. Daciany Erzse wynika, że w Rumunii badania dotyczące osób ratujących Żydów są nadal w fazie początkowej. Prof. Daciana Erzse z Oradei zwróciła uwagę na trudności związane z udokumentowaniem faktu pomocy Żydom, ponieważ większość osób zaangażowanych w pomoc Żydom już nie żyje, a spisanych relacji o tym, w jaki sposób Żydzi byli ratowani w północnej Transylwanii przez węgierskie i rumuńskie rodziny chłopskie jest bardzo mało.
Problem podobny do rumuńskiego występuje również na Ukrainie, gdzie do dziś wiele faktów dotyczących historii pomocy ludności żydowskiej nie zostało ujawnionych, ponieważ sowieckie władze nie zbierały dokumentów dotyczących procesu ratowania Żydów. Prof. Ihor Szczupak z Dniepropietrowska zwrócił uwagę na motywację ludzi, którzy ryzykowali własnym życiem i życiem swoich bliskich, ratując Żydów. Wielu z nich było prostymi ludźmi, ukraińskimi chłopami, którzy ryzykowali swoim życiem uważając pomoc Żydom za swój religijny obowiązek. Największą liczbę „sprawiedliwych” Instytut Yad Vashem zarejestrował w okolicach Wołynia, jednak zdaniem prof. Szczupaka takich miejsc było znacznie więcej.
Wszyscy prelegenci byli zgodni, że wszędzie tam, gdzie na terenach okupowanych przez Niemców mieszkali Żydzi, były osoby świeckie, duchowni i instytucje, które decydowały się przyjść z pomocą Żydom.
Organizatorami konferencji byli: Zarząd Województwa Podkarpackiego, rzeszowski oddział Instytutu Pamięci Narodowej, Instytut Historii Uniwersytetu Rzeszowskiego, Państwowa Wyższa Szkoła Techniczno-Ekonomiczna w Jarosławiu oraz Muzeum – Zamek w Łańcucie.
****
W związku z 70. rocznicą zamordowania rodziny Ulmów w Markowej rzeszowski oddział Instytutu Pamięci Narodowej przygotował wystawę „Sprawiedliwi wśród Narodów Świata. Pomoc Polaków dla ludności żydowskiej w Małopolsce w latach 1939–1945". Z inicjatywy Parafii Archikatedralnej i Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi wystawa została zaprezentowana w łódzkiej bazylice Archikatedralnej w dniu 16 marca 2014 r. Otwarcie wystawy poprzedziła msza święta, której przewodniczył ks. abp Marek Jędraszewski, metropolita łódzki.
Wystawa przedstawia unikalne zdjęcia, dokumenty i relacje odnalezione w archiwach i muzeach oraz w zbiorach osób prywatnych, świadczące o pomocy udzielanej ludności żydowskiej przez osoby świeckie i duchowne. Wśród nich są np. odnalezione w archiwum rzeszowskiego oddziału IPN oryginalne wyroki śmierci, wydane przez niemiecki Specjalny Sąd na Polaków za ukrywanie Żydów, czy afisze informujące o wykonaniu kary śmierci na osobach udzielających ludności żydowskiej schronienia. Najczęściej jednak sprawcy takich „przestępstw" rozstrzeliwani byli na miejscu. Obowiązywała przy tym zasada odpowiedzialności zbiorowej, jak to miało miejsce w przypadku rodziny Ulmów. Autorzy wystawy opracowali mapę miejscowości Rzeszowszczyzny, w których ukrywano ludność żydowską, zakładając przy tym, że w przyszłości będzie ona uzupełniana o nowe miejsca.
Na wystawie zaprezentowano formy pomocy, polegającej na wyrabianiu dla Żydów tzw. aryjskich papierów, wyszukiwaniu im odpowiednich mieszkań, staraniach o pracę czy długotrwałym ukrywaniu w przemyślnie zbudowanych kryjówkach w domach, zabudowaniach gospodarczych czy w lasach (na planszach pokazano kilka kryjówek).
Wystawa pokazuje również udział duchowieństwa świeckiego i zakonnego w ratowaniu ludności żydowskiej. Przedstawiono przypadki pomocy świadczonej przez zgromadzenia zakonne pracujące na Rzeszowszczyźnie i przypomniano postacie duchownych, którzy zapłacili za tę pomoc pobytem w hitlerowskich więzieniach i obozach koncentracyjnych.
Na wystawie zamieszczono wykaz i fotografie osób z terenu Rzeszowszczyzny, które Instytut Yad Vashem odznaczył medalem „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata".
Mieszkańcy Łodzi mogą zapoznać się z wystawą w łódzkiej archikatedrze do Świąt Wielkanocnych.
http://www.naszdziennik.pl/wp/72413,ratowala-wies.html
Inne tematy w dziale Polityka
