Porady czasów okupacji. Łapanka i wywózka do Niemiec -jak unikać

Autor konspiracyjnego pisma Szaniec radzi jak uniknąć uprowadzenia na roboty do i dla Niemiec, marzec 1941 r.:

Branka i obrona przed nią

Władze niemieckie mają przeprowadzić na terenie gubernii wielką brankę na roboty. Już dziś wiadomo, że część zabranych będzie wywieziona na roboty do Rzeszy, część zaś użyta przy wielkich robotach na miejscu, zapowiedzianych przez Franka. Brak jeszcze bliższych danych, co do organizacji pracy przymusowej w Gubernji, narazie więc musimy omówienie tego zagadnienia odłożyć do czasu ogłoszenia odpowiednich zarządzeń. Natomiast tragiczne doświadczenia półtoraroczne pozwalają w pełni ujawnić właściwe cele zaborcy w odniesieniu do branek na roboty do Rzeszy.

Według posiadanych przez nas danych mają być brani:
1) młodzież w wieku od 15 — 25 roku życia włącznie
2) kawalerowie w wieku od 26 — 45 roku życia włącznie,
3) żonaci do 45 lat (przedewszystkiem bezdzietni),
4) panny i mężatki do 40 lat (mężatki bezdzietne w pierwszym rzędzie),
5) robotnicy i rzemieślnicy wykwalifikowani, technicy itp.

Pobór odbywać się będzie przez powołania imienne, które poprzedzą właściwy pobór w formie branek po mieszkaniach i wielkich obław. Pobieżny nawet rzut oka na tabelkę poborowych orientuje już w pełni kto ma być wzięty i jakie mogą być cele wyrwania tych, a nie innych roczników z żywego ciała narodu. Przedewszystkiem więc chodzi Niemcom o pochwycenie elementu najbardziej aktywnego i zapalnego chodzi im o ogołocenie narodu z mężczyzn zdolnych do noszenia broni, z żołnierzy chwilowo rozbrojonych i z przyszłych żołnierzy. Wobec nieuchronnie zbliżającej się klęski, pragnie wróg nasz rozbroić nas w sposób najbardziej skuteczny.

Znając cele branki i potwierdzający je w pełni los zabranych już na roboty do Rzeszy, musimy zorganizować obronę przed branką tak powszechną i tak skuteczną, by jak największa ilość zagrożonych zdołała jej uniknąć.
Przedewszystkiem więc zagrożona jednostka i jej rodzina powinna przedsięwziąć następujące środki ostrożności:

1. Należy nie dopuścić do zaskoczenia w czasie snu, zapewniając obudzenie na tyle przed wkroczeniem łapaczy, by zagrożony zdążył się ukryć. Można to uzyskać przez nocne dyżury w okresie najgorszym osób niezagrożonych w mieszkaniu czy nawet w domu jako całość. Zagrożony powinien spać w takim pogotowiu, by nie tracić cennego czasu na długie ubieranie się i powinien mieć z góry obrane miejsce ukrycia i trasę ucieczki. Gdzie to tylko możliwe, powinien zagrożony sypiać stale w miejscu bezpiecznym, a więc poza mieszkaniem, w którem jest zameldowany i przytem w rozumnie wybranej komórce. Celowo nie dajemy żadnych przykładowych wskazówek, by nie naprowadzić wroga na przypuszczalne sposoby obrony.
2. Należy do koniecznego minimum sprowadzić chodzenie po ulicach, i nie zapominać, że wróg prócz obław stosować będzie również zasadzki, z ukrytymi łapaczami i autem-budą w bramie jakiegoś domu. Mieszkańcy tego domu winni natychmiast po zjawieniu się Niemców wystawić na najbliższych rogach posterunki alarmowe. Przybywający w dzień w mieszkaniach powinni też być w pogotowiu i mieć możność ucieczki i ukrycia się. Przebywanie w kawiarniach, szczególnie w okresie łapanek, jest wręcz karygodną lekkomyślnością.
3. Wszyscy posiadający dokumenty zwalniające od branki (bardzo wskazane jest staranie się o takie dokumenty), winni się nimi posługiwać dopiero wówczas, gdy nie udało im się ukryć skutecznie przed łapanką. Okazywać je należy nie samym łapaczom, gdyż ci częstokroć niszczą otrzymany papier, a organom, legitymującym zebranych w miejscu zbiórki.
4. Niezłe wyniki dawało w przeszłości przekupywanie łapaczy kwotą od 10 do 50 zł., wręczonych np. wraz z dowodem w chwili przytrzymania. Sposób ten zależny od dobrej woli ludzi pozbawionych sumienia zawodzi jednak, gdy łapanka daje słabe wyniki ilościowe.

Obrona będzie skuteczniejsza, jeśli podejmą ją nietylko jednostki, lecz również pewne zespoły zagrożone, a więc całe domy, czy bloki domów, części większych osad, a nawet całe wsie. W zbiorowej akcji należy się wystrzegać ludzi niepewnych. Obronę zbiorową należy organizować zgodnie z następującymi wytycznymi:

1. Jednostka obrony zbiorowej (dom, blok, wieś), powinna mieć komendanta w osobie człowieka energicznego i o ile możności nie zagrożonego branką. Rola jego winna być specjalnie zakonspirowana z uwagi na niebezpieczeństwo denuncjacji.
2. Obrona zbiorowa winna sobie zapewnić możliwie ścisłe informacje co do czasu grożącej łapanki i, szczególnie po wsiach i małych osadach, zapewnić sobie otrzymanie wiadomości o brance, nim łapacze niemieccy na nią wyruszą. Informacje muszą byc ńa tyle poważne, by zbyt często nie powodować fałszywych alarmów.
3. Kierownictwo obrony zbiorowej dąży do tego, by wszyscy zainteresowani dobrze byli zorientowani w celach branki, w niebezpieczeństwie wyjazdu do Niemiec i w sposobach obrony, oraz by wszyscy brali jak najaktywniejszy udział w propagandzie przeciwbrankowej.
4. Właściwa obrona zbiorowa polegać będzie na:
a) łączności z miejscem, skąd ma wyruszyć łapanka,
b) wystawianiu obserwatorów w dzień i wzmożonych czujek w nocy
c) sprawnym, alarmowaniu, wszystkich zagrożonych,
d) kontrolowaniu dróg ucieczki i miejsc ukrycia poszczególnych jednostek oraz udzielaniu fachowych rad,
e) udzielaniu, schronienia uciekającym przed branką,

Obrona zbiorowa winna też objąć jako w pewnej mierze samodzielna jednostka, polskie szkoły, którym zagraża nagłe wywiezienie w czasie nauki "na wakacyjne praktyki w Niemczech“. Obronę tę winni zorganizować i nauczyciele i przedewszystkiem młodzież sama we własnym zakresie.

Przy organizowaniu obrony zbiorowej trzeba zwrócić specjalną uwagę na to, by zarządzenia obronne, branki i represje za ukrywame poborowych nie wywołały paniki i nie dezorganizowały obrony. Należy też notować ludzi uchylających się od współpracy i przeciwdziałających jej oraz zdrajców - wszystkimi zajmą się w odpowiednim czasie polskie organizacje bojowe.

***