Dokumenty pochodzą z Insytutu Sikorskiego w Londynie
Dokument Działu bezpieczeństwa MSW Rządu RP
"B-IV-2[?].
Londyn dn.3.III.1944r.
Notatka
W ostatnich dniach powstał w Londynie "Polski Komitet Słowiański" z siedzibą przy 76. Sussex Gdns. W.2. Przewodniczącym Komitetu został adwokat St. Wilanowski, sekretarzem Jan Jagodziński, b.docent Uniw. Wileńskiego.
Komitet wydał odezwę do "Rodaków", wskazując na odwieczną walkę Polaków i innych ludów słowiańskich ze swym odwiecznym wrogiem - Niemcami. Odezwę rozpoczęto rozsyłać do poszczególnych osób dn. 2 marca 1944 r. Odezwa nie ma akcentów prosowieckich - apeluje do wszystkich Polaków, aby odsunąwszy na bok nieistotne dziś różnice, zjednoczyli się dla wydatnej walki z niemieckim zaborcą.
Nowopowołany Polski Komitet Słowiański urządza w dniu 4.III.1944r. odczyt, który wygłosi docent Jan Jagodziński, sekretarz komitetu. Odczyt ma się odbyć w lokalu organizacji komunistycznej p.n. "Klub Stowarzyszenia Polskiego im.Jarosława Dąbrowskiego" przy 13 Spring Str. W.2.
Jak wiadomo organizację tę założyła b.sanitariuszka Bryg. Międzynar. w Hiszpanii Dora Birnbaum, urzędniczka Związku Marynarzy, za którą stoi jej "mąż" Karol Dawid Lapter, agent sowiecki, obywatel czeski.
Choć pozory, jak lokal, w którym odbędzie się odczyt oraz osoba adw. Wilanowskiego świadczyły by raczej, że się ma tu do czynienia z dalszym manewrem dywersyjnym sowieckim, to jednak mocne powiązania zarówno adw. W. jak i J. Jagodzińskiego z naszym O.II. oraz brak akcentów prosowieckich w odezwie, wskazują, że ma się tu do czynienia raczej z imprezą O.II.
[dopisek odręczny:] Sprawę bada się, na odczyt wydelegowano agenta."
------------
Po lekturze kolejnych dokumentów (wspomaganej biogramami występujących tu postaci) można nabrać wątpliwości czy trafnym było podejrzenie, że to "impreza" polskiego Oddziału II.
------------
Dział Bezpieczeństwa
Ref. B - IV
Żródło: Jasiński" /początkujące/
Londyn 5[?].III.1944r.
Notatka informacyjna
Dnia 4 b.m. odbyło się zebranie zorganizowane przez Polski Komitet Słowiański w Londynie /76, Sussex Gdn. W.2./ na czele którego stanęli docent J.Jagodziński i mgr. Wilanowski. Zebranie odbyło się w lokalu Klubu Stowarzyszenia Polskiego im. Dąbrowskiego /13, Spring Street W.2./ na czele którego stoi komunistka Dora Birnbaum "żona" /przyjaciółka/ Karola Dawida Laptera. Do zaproszeń na zebranie dołączony został komunikat mający na celu zorientować zaproszonych w zagadnieniach poruszanych słowiańskich. Zebranie otworzył mgr. Wilanowski oddając głos adwokatowi Clementisowi członkowi czeskiej Rady Narodowej z Bratislavy i delegatowi Komitetu Wszechsłowiańskiego, który wygłosił kilka słów okolicznościowych. Dłuższe przemówienie wygłosił dr. Jagodziński przedstawiając zebranym ruch słowiański jako usiłowanie w kierunku zjednoczenia wszystkich Słowian w walce z Niemcami od zarania dziejów do chwili obecnej. Mówiąc o rozwoju ruchu słowiańskiego w Polsce zarówno Wilanowski jak następnie również dr. Jagodziński przedstawili szlachtę i kler katolicki jako główną przeszkodę na jaką napotykał ruch słowiański. Treść przemówień Jagodzińskiego, Wilanowskiego i marynarza Kochańczyka ograniczała się do znanych komunałów wygłaszanych na podobnych zebraniach. We wszystkich przemówieniach dźwięczała nuta, że zjednoczenia Słowian przeciwko Niemcom /niezapomniano również o Węgrach/ może dokonać [się] li tylko przy pomocy i pod egidą Rosji. Po przemówieniach na ogół słabych gdyż żaden z mówców nie odznaczał się krasomówstwem do żadnej dyskusji nie dopuszczono, natomiast uchwalono rezolucję przyjętą przez zebranych /jeden głos sprzeciwu/ postanawiającą:
1/ złożenie hołdu wszystkim oddziałom polskim walczącym na frontach a więc lotnikom i marynarzom w Anglii, dywizjom polskim we Włoszech i Armii Polskiej gen. Berling'a w Rosji.
2/ wyrażenie podziękowania Premierowi Churchill'owi za pomoc i opiekę oraz zajęte stanowisko w sprawie Polski.
3/ wyrażenie solidarności ze stanowiskiem Komitetu Wszechsłowiańskiego w Moskwie.
4/ wyrażenie solidarności ze stanowiskiem Komitetu Słowiańskiego w Stanach Zjednoczonych.
Na zebraniu obecni byli między innymi prof. Sukiennicki, Dora Birnbaum, Karol Lapter, Iwan Michaluk, ppor. Stanisław Michalski por. Mackiewicz, ppor. Boruch były więzień Mirandy uczestnik walk brygady międzynarodowej Rapaport, Manek woźny min. Informacji, Palmis woźny instytutu technicznego, Komar z Min. Skarbu i jakiś plutonowy w mundurze - razem około 60 osób w tem sporo żydów.
Na zebranie miał przybyć między innemi członek czeskiej Rady Narodowej Furland, któremu na przeszkodzie stanęły jakieś sprawy o czem zawiadomił dr. Jagodzińskiego i mgr. Wilanowskiego adw. Clementis [Vladimir, przyszły szef MSZ sowieckiej Czechosłowacji].
***
27 marca 1944r.
575/IV/4
Z polecenia Pana Premiera mam zaszczyt przesłać poniższy odpis notatki w sprawie działalności Z.P.P. do łaskawej wiadomości;
"Wiadomości otrzymane od Laptera: We Francji zostały powołane tajne biura rekrutacyjne Związku Patriotów Polskich, mające w odpowiednim czasie przeprowadzić akcję wstępowania Polaków do armii Berlinga".
Sekretarz
T. Mazur
Do Pana
W. Banaczyka,
Ministra Spraw Wewnętrznych,
w Londynie
--------
M.p.5.7.1944 r.
Notatka Informacyjna.
Z źródła wiarygodnego otrzymano następujące informacje:
b. Kierownik Działu Politycznego M.S.Wewn. mgr. Modelski Tadeusz, wezwany przed Komisję składającą się z min.Kwapińskiego, min. Popiela i min. Komarnickiego, odmówił składania zeznań w sprawie złożonego meldunku do Premiera Mikołajczyka, w sprawie kontaktowania się min.Banaczyka z agentami Ambasady sowieckiej w Londynie.
Mgr. Modelski Tadeusz żądał oddania sprawy do Trybunału Stanu lub też skierowanie oskarżenia przeciwko niemu do Sądu Polowego.
W dniu 4.7.b.r.mgr.Modelski T. otrzymał zawiadomienie z Sądu angielskiego, że jest on oskarżony przez p. Banaczyka Władysława, o napisanie paszkwilu na niego do p. Mikołajczyka.
Jako świadek ze strony Banaczyka występuje urzędnik Działu Politycznego M.S.Wewn. Koreywo, który w meldunku mgr. Modelskiego T. wymieniony jest jako główny łącznik z agentem sowieckim Lapterem Karolem.
Rozprawa w Sądzie angielskim ma się odbyć w krótkim czasie mgr. Modelski T. powoła szereg świadków ze sfer O.N.R.
Będzie to wyciąganie niektórych sprawek jeszcze z czasów przedwojennych w Polsce i działalność niektórych osób będących dzisiaj u steru rządu polskiego.
[dopisek odręczny prawdopodobnie Banaczyka: "Ja skargi nie wnosiłem gdyż ubliżałoby mi to p. Koreywo zwrócił się o zezwolenie na wniesienie skargi c/a [contra?] Modelski, [nieczytelny wyraz] za niesłuszne oskarżenie wyd. tajnych ulotek c/a K[?]W. wyraziłem zgodę 6 VII B"]"
***
------------
Występujący tu jako przewodniczący opisywanego wyżej "Polskiego Komitetu Słowiańskiego" założonego w Londynie - Stanisław Wilanowski ("członek RN PPS") odnajduje się 28 lipca 1945 r. w Warszawie, kiedy to "obradowało pierwsze spotkanie Komitetu Organizacyjnego Komitetu Słowiańskiego w Polsce" (wśród "gości" przedstawiciele ZSRS i Czechosłowacji). Przewodniczącym został prof. Mieczysław Michałowicz (węglarz, SD), a Wilanowski był członkiem założycielem i następnie członkiem Egzekutywy Komitetu Słowiańskiego.
"urzędnika Działu Politycznego M.S.Wewn. Koreywo" - opisanego w cytowanej notatce-sprawozdaniu jako pośrednik w kontaktach pomiędzy Banaczykiem a Lapterem - nie znalazłem, niestety brak imienia. (Google ciągle podsyła biogram jakiegoś dziennikarza Trybuny Ludu i PR w Szczecinie oraz pisarza w PRL).
Władysław Banaczyk (ur. 1902), PSL/ SL /PSL, a później, od 1949 r. w ZSL). W latach 1940–1944 na emigracji, 1940–1945 członek Komitetu Zagranicznego Stronnictwa Ludowego, 1940–1942 kierownik Wydziału Społecznego Prezydium Rady Ministrów, 1942–1943 wiceprezes Rady Narodowej, Od 14 lipca 1943 do 24 listopada 1944 r. minister spraw wewnętrznych w rządzie Stanisława Mikołajczyka. Od 1944 do 1947 roku był "posłem" do Krajowej Rady Narodowej czyli "parlamentu" PPR, a następnie - do 1952 - był "posłem" na "Sejm RP" ("Ustawodawczy").
Karol Dawid Lapter - agent sowiecki, obywatel czeski (1944):
Dostępne dane biograficzne: (1912 - 2003) – "historyk i działacz komunistyczny" (taki oksymoron)
W 1932 rozpoczął studia na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, w tym samym roku w Komunistycznej Partii Zachodniej Ukrainy. Aresztowany w 1932 r. zwolniony w 1936 r. W 1937 wyjeżdża do Pragi, gdzie miał kontynuować przerwane studia. W czasie II wojny w Wielkiej Brytanii "pracuje jako robotnik", pisuje do komunistycznej prasy brytyjskiej. Od sierpnia 1945 r. sekretarz Ambasady RP w Londynie. "W latach 1947-1953 pracownik MSZ. Wykładał w Szkole Głównej Służby Zagranicznej (1950/1951 zastępca profesora) po uznaniu za magisterium artykułu, który opublikował w „Nowych Drogach”. Od maja 1953 pracownik naukowy Instytutu Nauk Społecznych przy KC PZPR (od 1955 zastępca kierownika Katedry Historii Powszechnej). W latach 1954-1956 pracownik Instytutu Historii PAN, kandydat nauk historycznych – 1954. Docent 1954, profesor nadzwyczajny od 1964. W latach 1957-1968 kierownik Katedry Historii Powszechnej w Wyższej Szkole Nauk Społecznych przy KC PZPR. Jednocześnie w latach 1961-1965 zatrudniony jako docent w Wojskowej Akademii Politycznej". Odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1951). Od 1969 przebywał w Szwecji, pracował w Instytucie Polityki Międzynarodowej w Sztokholmie.
Inne tematy w dziale Rozmaitości
