OPL "Wisła" dla Bazy Aegis Ashore w Redzikowie

NATO BMD

Podczas szczytu w Lizbonie w 2010 roku kraje NATO uznały obronę przeciwrakietową za misję Sojuszu[1], otwierając drogę do budowy systemu NATO BMD (Ballistic Missile Defence). Obrona ta miała co do zasady opierać się na Zintegrowanym Systemie Dowodzenia i Kierowania Obroną powietrzną NATO  (Air Command and Control System, ACCS) oraz dobrowolnych wkładach państw członkowskich w postaci środków wykrywania (radary) oraz rażenia (efektory).

Przykładem dobrowolnego wkładu do NATO BMD jest amerykańska koncepcja European Phased Adaptive Approach (EPAA),[2] zakładająca rozmieszczenie w Europie statków morskich, stacji radiolokacyjnych oraz baz lądowych wyposażonych w systemy walki AEGIS. Polska zadeklarowała kontrybucję na rzecz NATO BMD na kilku poziomach: poprzez goszczenie komponentów systemu EPAA na swoim terytorium (baza AEGIS Ashore w Redzikowie), zakup i rozmieszczenie radarów stacjonarnych RAT-31DL[3], oraz zakup systemów OPL Wisła i Narew.[4]

Co do zasady, Sojusz odpowiedzialny jest za tworzenie architektury dowodzenia, zaś państwa członkowskie mają dostarczyć środki rażenia i wykrywania. Możliwe jest jednak finansowanie zakupów narodowych z programu inwestycyjnego NATO – Security Investment Programme (SIP). Przykładem są tu polskie posterunki radiolokacyjne dalekiego zasięgu wyposażone w radary RAT-31DL[5] , zakupione z środków SIP, a następnie włączone w NATO BMD.

OPL bazy AEGIS Ashore w Redzikowie

Podstawowym narzędziem NATO BMD chroniącym ludność europejską przed atakiem rakietowym pozostaje amerykański program EPAA. Bazuje on na modułach systemu AEGIS, ukierunkowanych na zwalczanie zagrożeń balistycznych w środkowej fazie lotu (midcourse).  Lądowa część tego systemu, Aegis Ashore (AA) używa w tym celu jedynie rakiet z rodziny standard missile 3(SM-3), niszczących cele poza granicą atmosfery, czyli powyżej 100 km n.p.m. W tym względzie wersja systemu AEGIS zainstalowana w Redzikowie jest bezbronna wobec zagrożeń działających poniżej tej wysokości – np. samolotów, rakiet manewrujących czy rakiet balistycznych o obniżonej trajektorii lotu (np.: rodzina rakiet Iskander). 

Dlatego też w treści ustawy budżetowej na rok 2016, Kongres USA zalecił Departamentowi Obrony podjęcie szeregu kroków zmierzających do zapewnienia zdolności przeciwlotniczych bazom AA w Polsce i Rumunii. Sekretarz Obrony wysłał zapytanie do agencji zarządzającej NATO Security Investment Programme, dotyczące uzyskania wsparcia finansowego w realizacji tego programu. Zatem intencją USA jest, by NATO odeszło od zasady wspólnego finansowania wyłącznie środków dowodzenia i wsparło także zakup środków rażenia. Do końca lipca 2016, Sekretarz ma przedstawić w komisjach Kongresu sprawozdanie dotyczące planu i budżetu ewentualnych zmian konstrukcyjnych, oceny zagrożeń lotniczych (włączając rakiety balistyczne) oraz potencjalnych środków obrony baz AA.

W treści ustawy w kontekście potencjalnych środków obrony wymieniane są rakiety SM-2, Evolved Sea Sparrowlub ‘inne odpowiednie rakiety’.Sugeruje to upodobnienie baz AA do ich morskich pierwowzorów. Na statkach morskich wyposażonych w kompletny, zintegrowany system walki ACS (AEGIS COMBAT SYSTEM), 8-komorowe, uniwersalne wyrzutnie pionowego startu MK-41 uzbrojone są zarówno w przeciwrakietowe SM-3, jak i przeciwlotnicze SM-2[6].  Integracja rakiet SM-2 z posiadającą ‘deklaracje technicznej użyteczności’ bazą w Devesulu (Rumunia) lub z budowaną bazą w Redzikowie jest teoretycznie możliwa, gdyż systemy lądowe z założenia mają wiernie odzwierciedlać ich morskie pierwowzory.[7] Dodatkowo, przedstawiciel firmy Lockheed Martin (producent ACS) już w kwietniu 2015 przyznał, że firma ‘otrzymała sygnały’ i bada, jakie kroki powinny być podjęte w celu przeprowadzenia takich zmian. [8] Wypowiedź ta została jednak szybko zdementowana.

Potencjalne Trudności w Adaptacji ACS

Warto zauważyć, że baza w Redzikowie będzie posiadała zaledwie 3 podbudowy dla wyrzutni MK-41[9]. Zakładając możliwość instalacji jednej wyrzutni na podbudowę, daje to zaledwie 24 komory startowe i tyle samo rakiet gotowych do startu. Liczbę tę potwierdzają niektóre pozarządowe jednostki analityczne.[10] Jest to niewielka liczba w porównaniu z wyposażeniem statków AEGIS – dysponujące pełnym zakresem środków walki powietrznej niszczyciele klasy Arleigh Burke posiadają 96 komór (12 wyrzutni) natomiast fregaty klasy Ticonderoga – 122 komory.[11] Zatem wzbogacenie systemu AA o zdolności przeciwlotnicze wymagałoby zapewne zmian budowlanych w postaci dodatkowej infrastruktury dla wyrzutni, miejsc przeładunku i załadunku rakiet, etc.

Ponadto budowa instalacji testowych AA na Hawajach pochłonęła 278 milionów dolarów, natomiast bazy w Devesulu 600 milionów (włącznie ze sprzętem).[12] Przetestowane na Hawajach elementy zostały przetransportowane transportowane do Rumunii i w tej konfiguracji są instalowane. Testy nie uwzględniały wystrzeliwania rakiet SM-2 ani Sea-Sparrow, a dodatkowe badania na terenie kraju-gospodarza nie są przewidziane. Zatem integracja nowych rakiet wymagałaby nieprzewidywanych wcześniej testów, które mogą być utrudnione na gęsto zaludnionych terenach Europy. Natomiast transport modułów bazy z powrotem na Hawaje byłby kosztowny i opóźnił oddanie instalacji do użytku. 

Polska propozycja

Alternatywą dla zmian w systemie ACS może być propozycja objęcia obroną przeciwlotniczą bazy w Redzikowie przez polskie systemy OPL „Wisła.”  Do obrony AA przeznaczona byłaby jedna z ośmiu zamawianych przez MON baterii lub jej część, o ile pozwolą na to możliwości techniczne danego systemu.

Podstawowym argumentem, zwiększającym atrakcyjność takiego rozwiązania jest położenie geograficzne bazy w Redzikowie względem pomorskich skupisk ludności, zwłaszcza Trójmiasta. Zaletą baterii broniącej oba cele (Trójmiasto i bazę) mógłby być efekt synergistyczny w postaci wspólnej logistyki, zapasowych efektorów, pojazdów wsparcia, a być może nawet i stanowisk dowodzenia i radiolokatorów. Według założeń MON z 2013 r. OPL „Wisła” ma służyć do zwalczania celów lotniczych (samoloty, drony) na dystansie do 100 km oraz „pocisków balistycznych o zasięgu do 1000 km [tzw. short range ballistic missiles, SRBM] w końcowej fazie ich lotu.”[13] Nie precyzuje jednak obszaru, który ma być efektywnie chroniony. Warto dodać, że baza w Redzikowie znajduje się 80 km od granic Gdyni i 150 km od najdalszej części Gdańska.

Na grafice 1 zieloną sferą o promieniu 100 km i przykładowym pułapie 50 km n.p.m. zaznaczono zasięg baterii „Wisła”, ustawionej w przykładowej lokalizacji pomiędzy Trójmiastem a Słupskiem.

Finalistami przetargu zostały dwa systemy należące do systemów teatru działań (Theatre Missile Defense – TMD), PATRIOT oraz SAMP/t. W grze pozostaje również konsorcjum MEADS, oferujące system o tej samej nazwie. Analiza możliwości oferowanych efektorów (grafika 2) pokazuje że łatwiejszym do spełnienia jest wymóg MON odnoszący się do zwalczania celów lotniczych (samolotów, dronów, helikopterów, etc.) Na grafice, zaznaczono zasięgi oferowanych Polsce pocisków do zwalczania ww., ponownie z przykładowej lokalizacji na Pomorzu. Dla czytelności grafiki, zasięgi pokazane są w niepełnym azymucie.

• Sfera niebieska to PAC-2 GEM/t (zasięg 70km, pułap 20km, System PATRIOT / Raytheon)[14]
• Sfera żółta to Aster 30 (System SAMP/t, MBDA, zasięg i pułap: 100 km / 20 km)[15]
• Dane na temat PAC-3 CRI (Oferta Lockheed Martin / MEADS) nie są dostępne

Drugie ze wzmiankowanych przez MON zagrożeń, rakiet SRBM, nastręcza więcej problemów. Parametry rakiet balistycznych, takie jak prędkość, trajektoria czy zastosowane systemy mylenia, są bardzo zróżnicowane i nie zawsze publicznie znane. Dlatego trudno jest określić wysokość, na której opisane przez MON pociski przenikałyby z powrotem do atmosfery, rozpoczynając tym samą ‘końcową fazę lotu.’[16]   Ponadto niektóre pociski balistyczne o obniżonej trajektorii lotu[17] nigdy nie wychodzą poza atmosferę, zatem wymaganie Polskich Sił Zbrojnych dotyczące ‘fazy końcowej’ jest niejednoznaczne, przynajmniej w zakresie treści podanej do wiadomości publicznej. W większości niejawne są także dokładne obszary efektywnie chronione przez poszczególne systemy OPL oferowane Polsce (PATRIOT, SAMP/t, MEADS). Ponadto zestawy oferowane w ramach przetargu na OPL ‘Wisła’ należą do systemów tzw.: ‘point defense’, czyli broniących bardzo ograniczone powierzchniowo obszary. Na grafikach 3A oraz 3B kolorami zobrazowano zasięgi rakiet antybalistycznych poszczególnych systemów.

• Sfera fioletowa - PAC-3MSE (zasięg 35km, pułap 36km, dla ofert MEADS oraz PATRIOT)[18]
• Sfera żółta - Aster 30 Block 1NT (zasięg 35km, pułap 20 km)[19]

Należy zaznaczyć, że zasięgi sfer nie oznaczają efektywnie bronionego obszaru, a jedynie teoretyczne zasięgi poszczególnych elementów systemu.

Przykładowe ustawienie baterii – Launch/Engage on remote

Niezależnie od oferowanego efektora, tradycyjnie zgrupowana bateria nie jest w stanie spełnić postulowanej tu misji obrony dwóch celów jednocześnie. Dlatego niezbędne byłoby zastosowanie nowszych taktyk modułowego i zdalnego lokowania elementów baterii systemu tzw.: „Launch on Remote” (LoR) lub „Engage on Remote” (EoR). Obie techniki umożliwiają odpalenie efektora w oparciu o dane z radaru innego systemu (LoR) lub nawet zniszczenia celu przy użyciu tych danych (EoR). Właściwość taka jest rozwijana w wielu systemach obrony przeciw-balistycznej, lecz brak jest operacyjnych danych dla systemów OPL teatru działań (TMD). Publicznie dostępna jest natomiast procedura Remote Launch dla systemów PAC-3 używanych w Siłach Zbrojnych USA, która podobnie jak EoR oraz LoR pozwala na znaczne zwiększenie bronionego obszaru. Remote Launch nie zakłada ona używania zewnętrznych radiolokatorów, lecz umożliwia umiejscowienie wyrzutni na dystansie do 30km od centrum dowodzenia (tzw: Engagement Control Station, ECS).

Bazując na tej taktyce, grafika 4 przedstawia przykładowe rozmieszczenie elementów baterii systemu Wisła w odległości 40 km od stacji dowodzenia (10 km więcej niż obecne możliwości PAC-3.) Kolejnym założeniem jest, że bateria będzie posiadała dookólny radar kierowania ogniem o zasięgu co najmniej 110 km (pomarańczowy okręg). Dwie grupy wyrzutni zdalnych (RLG- remote launcher group–czerwony okręg ) ustawione są 40 km (żółty okręg) od radaru kierowania ogniem (RS- Radar System) oraz centrum dowodzenia ECS. Każda z grup zapewnia efektywną ochronę przed atakiem balistycznym w promieniu 20 km, co jest górną granicą podaną przez NATO przy okazji rozlokowania systemu PAC-3 w Turcji w 2012 roku.[20] Kolorem niebieskim zaznaczone są zasięgi rakiet do zwalczania celów lotniczych (zasięg 70 km, pułap maksymalny 20 km). Warto zauważyć, że obecnie używany w systemie PAC-3 radar AN/MPQ-65 jest radarem sektorowym (120/90 stopni), zatem niepozwalającym na rozmieszczenie wyrzutni zaprezentowane na grafice 4. Zdolność dozoru w zakresie 360 stopni posiada rotacyjny radar MEADS – Multi Fire Control Radar, który według producenta, firmy Lockheed Martina, spełnia wymagania systemu ‘Wisła.’ Jego parametry nie zostały jednak podane to publicznej wiadomości.

Powyższa symulacja pokazuje, że objęcie jednym parasolem ochronnym zarówno bazy AA jak i Trójmiasta znajduje się poza możliwościami obecnie użytkowanych systemów (PAC-3). Z uwagi na dynamikę i kierunki rozwoju technologii BMD, a zwłaszcza takie jej właściwości jak launch/engage on remote,modułowość czy plug and fight,docelowe parametry systemu OPL „Wisła” powinny umożliwiać sugerowaną tu, synergiczną obronę Pomorza.

Wnioski

1. Intencją Kongresu USA jest zapewnienie bazie Aegis Ashore w Redzikowie możliwości obrony przeciwlotniczej. Kroki w tym kierunku mają być podjęte wspólnie z Polską, jako krajem gospodarzem i mają wpisywać się w strategię obrony przeciwrakietowej NATO. Analizowane są możliwości techniczne modyfikacji systemu Aegis Combat System poprzez dodanie rakiet przeciwlotniczych i niskopułapowych pocisków antybalistycznych.
2. W interesie Polski leżą zarówno dalsze inwestycje armii USA w kraju, jak i aktywne uczestnictwo polskich Sił Zbrojnych w obronie bazy Aegis Ashore. Dlatego celowe jest przeprowadzenie przez Ministerstwo Obrony Narodowej analizy możliwości włączenia bazy Aegis Ashore pod parasol obronny systemu OPL „Wisła.”
3. Zakładając, że wyniki wyżej wymienionej analizy MON wykażą możliwość skutecznej oraz efektywnej kosztowo obrony bazy w Redzikowie, Polska powinna zwrócić się z taką propozycją do rządu USA.
4. W dalszej perspektywie należy wesprzeć USA w staraniach o finansowanie NSIP dla systemu obrony bazy AA. Fundusze byłyby przeznaczone na zakup i utrzymanie wydzielonej z Sił Zbrojnych RP baterii systemu OPL „Wisła”.
5. Jeśli projekt nie uzyska finansowania NSIP, a wybrany zostanie jeden z systemów amerykańskich (MEADS lub PATRIOT), możliwa będzie negocjacja zniżek na system OPL „Wisła” bezpośrednio od rządu amerykańskiego.