Kto padnie ofiarą "spirali milczenia"?

Ludzie posiadający poglądy odbiegające od powszechnie obowiązujących często ich nie ujawniają. Boją się odrzucenia przez inaczej myślące otoczenie. Czasem całe grupy społeczne unikają manifestacji swych przekonań. Pierwszy raz to zjawisko opisała niemiecka politolog Elisabeth Noelle-Neumann, nadając mu nazwę „spirali milczenia”.

Przez „poglądy powszechnie obowiązujące” Noelle-Neumann rozumie przede wszystkim przekaz funkcjonujący w mediach oraz wśród elit. Media i elity wywierają tak silny nacisk na niektórych ludzi (zwłaszcza biednych, słabiej wykształconych orz mieszkańców wsi), iż ci uważają za niestosowne (lub wręcz groźne) przyznawać się do odmiennego sposobu myślenia.

„Spirala milczenia” odbija się najwyraźniej w badaniach pollingowych. Ludzie zgłaszają swoje poparcie dla partii wygrywającej w notowaniach, lub też najmocniej identyfikowanej z „prawomyślnością”. Tymczasem ostatecznie głosują w zupełnie inny sposób.

Typowym przykładem działania „spirali milczenia” w praktyce były polskie wybory parlamentarne 2005 roku. Okazało się, że w badaniach duża część ankietowanych ukrywała swoje poparcie dla Prawa i Sprawiedliwości. Było to zgodne z główną zasadą „spirali milczenia” – ludzie tworzą sobie własny model rozkładu i kierunku zmiany opinii publicznej, po czym głoszą poparcie dla tych, które uznają za większościowe.

Krótko mówiąc – Polacy myśleli, że wygra Platforma, więc deklarowali się jako jej zwolennicy, po czym poszli głosować na PiS (oraz inne partie).

W tym roku sytuacja jest dużo bardziej skomplikowana. Jakie bowiem poglądy nasi rodacy uznają za dominujące? Większość mediów ma jasny, antypisowski przekaz. Czy jednak teraz powoduje on u Polaków strach przed urzuceniem? A może odwrotnie, to przeciwnicy PiS boją się teraz wygłaszać swoje opinie?

Moim zdaniem „spirala milczenia” w najbliższych wyborach w ogóle nie zadziała. Ostatnie dwa lata były bowiem czasem takiego zamętu w głowach Polaków, iż nie wykluczone, że nauczyli się oni samodzielnie myśleć. I nie obawiać się wygłaszać swojego zdania.