Polski rynek najmu znalazł się w impasie. Z jednej strony właściciele boją się utraty kontroli nad swoimi mieszkaniami i rezygnują z wynajmu, z drugiej – najemcy nie mają żadnej stabilności i nie wiedzą, kiedy wzrośnie czynsz albo czy będą mogli przedłużyć umowę. Raport Polskiego Instytutu Ekonomicznego pokazuje, że polskie prawo nie chroni skutecznie ani lokatorów, ani wynajmujących, a sytuacja tylko się pogarsza.
Wynajmujesz? Możesz nie odzyskać mieszkania
Chcesz odzyskać swoje mieszkanie, ale lokator nie chce się wyprowadzić i gra ci na nosie? I jeszcze długo tak będzie – polskie prawo wciąż nie chroni wystarczająco właścicieli lokali. Wynajmujący mają ograniczone możliwości skutecznego wypowiedzenia umowy, a procesy sądowe trwają miesiącami. To jeden z głównych wniosków raportu Polskiego Instytutu Ekonomicznego (PIE) „Regulacje rynku najmu mieszkań w Polsce i w Europie”.
Najem w Polsce? Rzadko i drogo
Tylko 12,7 proc. gospodarstw domowych w Polsce mieszka w wynajmowanym mieszkaniu – to jeden z najniższych wskaźników w całej Unii Europejskiej. Choć 40 proc. najemców deklaruje, że nie stać ich na własną nieruchomość, ceny najmu w Polsce rosną. Od 2015 do 2024 r. przeciętne stawki wzrosły aż o 66 proc.
– Oprócz niewielkiej skali, polski rynek najmu charakteryzuje się dużym stopniem rozdrobnienia. Większość właścicieli to osoby prywatne posiadające tylko jeden lokal – podkreśla Jędrzej Lubasiński, starszy analityk PIE.
Mniej mieszkań komunalnych, więcej problemów
Polska notuje jeden z największych spadków udziału najmu w UE – w porównaniu z 2015 r. o 4 pkt. proc. Gorzej jest tylko na Węgrzech, Słowacji i w Bułgarii. Kluczowym powodem jest zmniejszająca się liczba mieszkań komunalnych – z ponad 1 mln w 2009 r. do 779 tys. w 2022 r.
Prawo nie działa. Najemcy i wynajmujący bez ochrony
Z raportu PIE wynika, że obecne regulacje nie zapewniają stabilności żadnej ze stron. Najemcy nie mogą planować życia długoterminowo, bo większość umów zawierana jest na rok, a właściciele boją się strat i ryzyka braku eksmisji, więc często trzymają mieszkania puste.
– Brakuje skutecznych instrumentów egzekwowania prawa. Sądy działają zbyt wolno, a brak mieszkań komunalnych blokuje procesy eksmisyjne – mówi dr Paula Kukołowicz, kierowniczka zespołu zrównoważonego rozwoju w PIE.
Jak naprawić rynek najmu w Polsce?
Eksperci PIE wskazują konkretne rozwiązania:
- uproszczenie i ujednolicenie zasad podnoszenia czynszów,
- zmniejszenie restrykcyjności przy wypowiadaniu umów,
- skuteczniejsze egzekwowanie obowiązujących przepisów,
- stworzenie rejestru umów najmu,
- powołanie instytucji arbitrażowych,
- wydłużanie standardowego okresu najmu,
- rozwój mieszkań socjalnych.
– Obecne przepisy są uznaniowe i nieprecyzyjne. Trudno mówić o bezpieczeństwie na rynku, jeśli jedna strona umowy zawsze musi ustępować – podkreśla Dominika Prudło, analityczka PIE.
Tomasz Wypych
Zdjęcie ilustracyjne, źródło: Canva
Inne tematy w dziale Gospodarka
