Fiskus coraz lepiej typuje podatników do kontroli podatkowych. W ponad 99 proc. przypadków znajduje nieprawidłowości - i to w sumie na miliard złotych.
Ministerstwo Finansów podało, że w pierwszej połowie 2025 roku wszczęto 4271 kontroli podatkowych, o 16,4 proc. mniej niż przed rokiem i zakończono 3979 takich działań, o 25,6 proc. mniej niż rok wcześniej. Wówczas było ich 5346.
Mniej kontroli podatkowych, więcej czynności sprawdzających
– Nie zaskakuje fakt, że od kilku lat obserwujemy znaczący spadek liczby kontroli podatkowych. W 2024 roku, w porównaniu z 2022 rokiem ich liczba spadła o prawie połowę. To nie oznacza jednak osłabienia aktywności organów podatkowych. Do weryfikowania prawidłowości rozliczeń coraz częściej wykorzystywane są czynności sprawdzające, których liczba z roku na rok rośnie. One są mniej sformalizowane, szybsze i wygodniejsze dla urzędów skarbowych niż sama kontrola podatkowa – komentuje dr Renata Burchart z Wydziału Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie.
Zdaniem prof. dr hab. Piotra Krajewskiego z Wydziału Ekonomiczno-Socjologicznego Uniwersytetu Łódzkiego sama liczba kontroli podatkowych nie jest miarą efektywności tego, jak urzędy skarbowe intensywnie kontrolują, bo kontrola nie jest równa kontroli. Widoczny spadek nie jest miarą mniejszej skali działania skarbówki, ale raczej zmniejszania się działalności niezgodnej z przepisami.
- Procedura czynności sprawdzających nie jest ograniczona czasowo, natomiast kontrole podatkowe, według ustawy Prawo przedsiębiorców, mają takie ograniczenia, w zależności od wielkości jednostki. Organy podatkowe mogą weryfikować, w ramach czynności sprawdzających, prawidłowość rozliczeń w wybranych okresach i z dowolną częstotliwością. Natomiast kontrole podatkowe przeprowadzane są wtedy, gdy organ podatkowy spodziewa się, z dużym prawdopodobieństwem, wystąpienia nieprawidłowości u podatnika - dodaje dr Renata Burchart.
Skuteczność kontroli sięga aż 99 proc.
Spośród kontroli podatkowych zakończonych w I połowie 2025 roku, 3948 było pozytywnych (99,2 proc.). W okresie od stycznia do czerwca 2024 roku było to 5269 (98,6 proc.). W ocenie dr. hab. Piotra Krajewskiego, prof. UŁ, te dane pokazują przede wszystkim to, że zjawisko nieprawidłowości w Polsce ulega stopniowemu zmniejszeniu. Rok do roku widzimy bowiem mniej podatników, u których je wykazano. Zdaniem eksperta, to nie świadczy o tym, że urzędnicy przeprowadzający kontrole działają skuteczniej.
- Tak wysoka skuteczność kontroli podatkowych wynika z faktu, iż organy podatkowe mają coraz lepszy dostęp do informacji o podatnikach, w tym JPK czy kasy fiskalne online. Do tego dochodzą narzędzia pozwalające na trafniejsze typowanie podatników do kontroli podatkowej. Jeszcze w 2020 roku pozytywnie kończyło się 85,8% kontroli podatkowych, podczas gdy w 2024 roku było to 98,1 proc. kontroli. Trafność kontroli w tym roku zapewne wyniesie powyżej 99%, a w 2026 roku będzie jeszcze skuteczniejsza, po wprowadzeniu obowiązkowego Krajowego Systemu e-Faktur – zaznacza dr Renata Burchart.
Z danych przekazanych przez resort wynika również, że w I połowie br. uszczuplenia wyniosły 768,662 mln zł. To o 15,3% mniej niż w analogicznym okresie 2024 roku, kiedy mówiono o 907,591 mln zł. Z kolei ostatnio pokontrolne wpłaty były na poziomie 207,980 mln zł. To o 33,5% mniej w porównaniu z pierwszymi sześcioma miesiącami ubiegłego roku. Wówczas wpłacono 312,580 mln zł.
- Oczywiście, nie wszystkie uszczuplenia zostają wykryte, ale widzimy zmniejszenie rok do roku. Krytycy mogą stwierdzić, że to efekt mniejszej skuteczności urzędów skarbowych. Natomiast, moim zdaniem, wskazuje to jednak na zmiany zachodzące wśród podatników. Jednocześnie bardzo trudno oszacować rzeczywistą skalę uszczupleń. Te dane pokazują tylko jakiś wierzchołek góry lodowej - podkreśla dr hab. Piotr Krajewski.
Spada egzekucja wpłat
Zdaniem ekspertów z udostępnionych statystyk wynika, że wykrywanie dodatkowych należności przez organy podatkowe dla budżetu idzie bardzo sprawnie, ale egzekucja wciąż spada. Przyczyny tak niskich wpłat w stosunku do uszczupleń podatkowych można dopatrywać się w tym, iż wielu podatników nie zgadza się z wynikami kontroli i próbuje je podważać. Odwołują się oni od decyzji w kolejnych instancjach podatkowych oraz w sądach administracyjnych.
Z artykułu dowiesz się:
- W I połowie 2025 roku przeprowadzono 4271 kontroli podatkowych, o 16,4% mniej niż rok wcześniej
- 99,2% kontroli zakończyło się pozytywnie – to rekordowy poziom skuteczności, możliwy dzięki lepszym narzędziom analitycznym i JPK
- Uszczuplenia podatkowe wyniosły 768,6 mln zł, a pokontrolne wpłaty do budżetu 207,9 mln zł – aż o 33,5% mniej niż w 2024 roku
- Coraz częściej zamiast tradycyjnych kontroli stosowane są czynności sprawdzające, szybsze i mniej sformalizowane
Źródło zdjęć: MondayNews
Tomasz Wypych
Inne tematy w dziale Gospodarka
