Całym życiem pełnić służbę Bogu i Polsce
Jedni uważają je za archaiczne i niedzisiejsze, inni uznają jego ponadczasową wartość. Czym jest Prawo Harcerskie? Dlaczego budzi kontrowersje i jaka jest jego historia?
Skaut śmieje się i gwiżdże…
Początki Prawa Skautowego ściśle wiążą się z początkiem skautingu. Treści praw ukazywały sylwetkę człowieka, jakiego ma ukształtować organizacja skautowa, a więc człowieka uczciwego, godnego zaufania i otwartego:
"Przysięgam na swój honor uczynić wszystko, co leży w mojej mocy, by spełnić obowiązek względem Boga i Króla. Nieść pomoc bliźnim w każdej potrzebie. Być posłusznym prawu skautowemu."
1. Godność skauta polega na tym, że można mu zaufać.
2. Skaut jest lojalny względem Króla, swego kraju, przełożonych, rodziców, pracodawców i podwładnych.
3. Obowiązkiem skauta jest bycie pożytecznym i niesienie pomocy bliźnim.
4. Skaut jest przyjacielem wszystkich, a bratem każdego innego skauta, bez względu na to do jakiej należy on klasy społecznej.
5. Skaut jest rycerski.
6. Skaut jest przyjacielem zwierząt.
7. Skaut jest posłuszny bez zastrzeżeń rodzicom, zastępowemu i skautmistrzowi.
8. Skaut śmieje się i gwiżdże w każdej ciężkiej przygodzie.
9. Skaut jest oszczędny.
10. Skaut jest czysty w myśli, mowie i czynie.
Polska wersja
Przez pewien krótki czas przetłumaczone prawo obowiązywało w Polsce. Skauting jednak przyjęty na polskich ziemiach dostosowano do polskich realiów. Twórca harcerstwa - Andrzej Małkowski, dla podkreślenia różnicy, definiował harcerstwo, jako skauting + niepodległość. W związku z tym powstało także Prawo Harcerskie – w dużym stopniu podobne do wspomnianego prawa. Zawierało jednak także typowo polskie akcenty, jak choćby „na słowie harcerza polegaj jak na Zawiszy”, czy „harcerz (…) nie pali tytoniu i nie pije napojów alkoholowych”.
1.na słowie harcerza polegaj jak na Zawiszy.
2. Harcerz służy Ojczyźnie i dla niej spełnia sumiennie swoje obowiązki.
3. Harcerz jest pożyteczny i niesie pomoc bliźnim
4. Harcerz w kazdym widzi bliźniego, a za brata uważa każdego innego skauta.
5. Harcerz postępuje po rycersku.
6. Harcerz miłuje przyrodę i stara się ją poznac.
7. Harcerz jest karny, posłuszny rodzicom i wszystkim swoim przełożonym.
8. Harcerz jest zawsze pogodny.
9. Harcerz jest oszczędny i ofiarny.
10. Harcerz jest czysty w myśli, mowie i uczynkach: nie pali tytoniu, nie pije napojów alkoholowych.
Kwestia wstrzemięźliwości alkoholowej była ewenementem w skautingu i wynikała ze specyfiki powstającej organizacji. Harcerstwo powstało poprzez połączenie organizacji młodzieżowych: Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, Organizacji Młodzieży Niepodległościowej "Zarzewie" oraz Ruchu Etycznego "Eleusis". Były to organizacje dość różne, w związku z tym każda wniosła do nowo powstającego ruchu jakiś charakterystyczny element. Eleusis, którego ideowym celem była odnowa narodu polskiego, poprzez przygotowanie i wychowanie elit, wniosło do harcerstwa abstynencję.
Zmiany
Ogromna wartość harcerstwa została szybko doceniona i coraz więcej młodych ludzi zaczęło wstępować w szeregi drużyn. Metodę harcerką próbowano wykorzystywać w celach politycznych. W związku z tym przeprowadzano zmiany (szczególnie po 1945) w organizacji, które skutkowały też zmianami treści praw, z których próbowano eliminować niektóre wartości lub całkowicie zmienić ich przekaz. W konsekwencji Prawo Harcerskie mimo chwilowych zmian przetrwało do dziś w formie niemal niezmienionej w porównaniu do jego pierwszej wersji.
Znaczenie
Prawo Harcerskie jest wskazaniem kierunku dla harcerzy. Sama jego treść jest dość zrozumiała mimo swej archaicznej formy. Próbę objaśnienia praw podjął Kardynał Wyszyński:
Komentarz do Prawa Harcerskiego - Stefan Wyszyński
1. Harcerz służy Bogu i Polsce i sumiennie spełnia swoje obowiązki.
Pamiętam, że mam Ojca w Niebie, który jest Miłością i Prawdą. Z Ojca czerpię - przez Chrystusa, Syna Bożego i mojego Brata, prawdę o Ojcu i miłość do całej rodziny ludzkiej. Mój Ojciec Niebieski, jest Ojcem ludów i narodów. Jest Ojcem mojego narodu, z którego woli naród żyje, działa, pracuje, tworzy dzieje, cierpi i zwycięża, daje mi wspólnotę ojczystą, język, kulturę. Jestem wszczepiony w mój naród, do którego posłany jest przez Chrystusa - Kościół z prawdą i miłością.
2. Na słowie harcerza polegaj jak na Zawiszy.
Słowo Boże oznacza prawdę, która wyzwala i miłość, która jednoczy. Mam promieniować prawdą w miłości. Słowo moje niech ujawnia prawdę i niech będzie zawsze w miłości. Unikam słów popędliwych, gniewnych, złośliwych i obłudnych. Jestem wierny Słowu Bożemu i słowu, które promieniuje z warg i myśli moich.
3. Harcerz jest pożyteczny i niesie pomoc bliźnim.
Harcerstwo oznacza gotowość służenia. Szukam wzoru - znajduję go w Bogurodzicy Służebnicy Pańskiej i w Chrystusie, który przyjął postać Sługi. Służby mej wymaga sprawiedliwość, gdyż wszyscy ludzie mi służą, jestem odbiorcą ich wieloletniej posługi. Służby mej wymaga miłość, która jednoczy serca wzajemnej pomocy tym, którzy jej potrzebują. Służyć będę w miłości, która tworzy życie społeczne.
4. Harcerz w każdym widzi bliźniego, a za brata uważa każdego innego harcerza.
Dzieci Jednego Ojca, który jest Miłością, jednoczyć będą dążeniem serca i dłoni - w braterstwie powszechnym. To jedyna droga do przezwyciężenia nienawiści i ducha wojen. Pamiętam, że każdemu należy się szacunek, uznanie jego prawa do istnienia, do życia, do prawdy, do sprawiedliwości, do miłości, do wolności. Staram się zacierać różnicę między ludźmi wielkimi i małymi, mądrymi i prostymi, białymi i kolorowymi.
5. Harcerz postępuje po rycersku.
Postępować po rycersku, to znaczy być zdolnym do ofiary z siebie, aż do krwi za sprawy Boże i ludzkie. Rycerz nie godzi w ludzi, tylko w zło. Nie toczy walki by zwyciężać innych, tylko siebie i to, co w nas nie jest godne człowieka. Rycerz unika walki podstępnej, ale umie stanąć jasną twarzą wobec każdego, który się uważa za wroga, by powiedzieć mu: Bracie!
6. Harcerz miłuje przyrodę i stara się ją poznać.
Przypatrzcie się liliom polnym - przypatrzcie się ptakom niebieskim - to uśmiech Ojca, który ubiera i ozdabia, który karmi i żywi... Słońce Boże, światło i zieleń żyzna, barwne kwiaty, czyste powietrze, są dla wszystkich dzieci Bożych, są głosem miłującego Ojca, który poznajemy w pięknie stworzenia. Dziękuję Bogu - Stwórcy za każdy kwiat i kłos, za każdy owoc i kęs chleba. Dzielę się z braćmi darami Bożymi - z radością.
7. Harcerz jest karny i posłuszny rodzicom i wszystkim swoim przełożonym.
Idę Ojcze, aby wypełnić nie moją, ale Twoją Wolę, - bo tak Ci się podobało... i wykonało się... wszystko, - to głos z Krzyża... Niech przenikną do mego serca i niech uczą mnie poczucia obowiązku i odpowiedzialności w pracy i w myśleniu, czci dla tych, którym zawdzięczam życie i serce. Ład myśli i czynów, to ład współżycia z Rodzicami, ze Zwierzchnikami i Podwładnymi.
8. Harcerz jest zawsze pogodny.
Uśmiechnij się do Ojca Niebieskiego. Uśmiechnij się do Brata i Zbawcy Twojego - Chrystusa. Uśmiechnij się do utrudzonej twej matki w czterech ścianach domu rodzinnego. Uśmiechnij się do ojca, który wrócił znużony pracą. Uśmiechnij się do tych, co Ciebie otaczają. Uśmiechnij się do zagniewanych, obrażonych, smutnych, cierpiących. Uśmiechnij się do tych, co Cię mają w nienawiści.
9. Harcerz jest oszczędny i ofiarny.
Jesteśmy zbyt biedni, byśmy mogli być rozrzutni, wystawni, nieobliczalni... Jest wokół nas zbyt wielu głodnych i opuszczonych - byśmy zmarnotrawili dobra, które im się należą. Staraj się wiele posiadać, by móc wiele dawać potrzebującym. Lepiej dawać niż brać... Kubek wody, podany spragnionemu, otwiera bramy niebios... i rodzi radość i szacunek. Kropla do kropli rodzi potok, który niesie radość...
10. Harcerz jest czysty w myśli, mowie i uczynkach, nie pali tytoniu i nie pije napojów alkoholowych.
Świat czystych, prawdomównych, wstrzemięźliwych, tworzy nowych ludzi plemię, jakich jeszcze nie widziano, których pragną nowe czasy. Jeszcze brak jest odważnych, by przezwyciężyć brud, niechlujne moce, niewstrzemięźliwość. Stanę w szeregu odważnych i wolnych sercem - by służyć odradzającej się Ojczyźnie wolnością od nałogów. Świat należy do trzeźwych i czystych. Prowadź Matko swoje Dzieci w wiary nowe tysiąclecie - Patrzę w Twoje czyste Oczy.
Ktokolwiek będzie Wiernym tym Prawom - pokój nad nim i błogosławieństwo.
Zgodnie z prawem…
Treści Praw Harcerskich są zbiorem wskazań. Przestrzeganie tych praw w większości przypadków nie jest mierzalne. Dla harcerzy oddanych idei nie są one pustymi hasłami, ale wartościami które mają wpływ na styl życia oraz pomagają w przestrzeganiu wyższych praw Dekalogu.
autor: phm. Przemysław Zyra
