Ponownie podzielę się wątpliwościami co do wiarygodności informacji rozpowszechnianych przez technolog żywności prof. dr hab. inż. Grażynę Cichosz spełniającą się obecnie jako kaznodziejka dietetyczna. Tym razem wezmę na tapet kwestie metodyki ustalania dopuszczalnego dziennego spożycia (ADI).
Sylwetkę pani profesor nakreśliłem bliżej w poprzednim artykule, więc przejdę od razu do rzeczy.
Dopuszczalne dzienne spożycie określane skrótem ADI, od angielskiej nazwy Acceptable Daily Intake, jest to maksymalna, dzienna ilość substancji, wprowadzana do organizmu wraz z żywnością lub wodą pitną, nie powodująca przy codziennym spożywaniu w ciągu całego życia znacznego zagrożenia dla zdrowia ludzi według obecnego stanu wiedzy.
ADI jest zwykle wyrażane w miligramach na kilogram masy ciała (mg/kg m.c.) i dotyczy substancji chemicznych, takich jak dodatki do żywności, pozostałości pestycydów czy leki weterynaryjne. [1,2,3,4]
Profesor Grażyna Cichosz 29 kwietnia 2025 roku podczas wystąpienia przed Parlamentarnym Zespołem ds. Ochrony Życia i Zdrowia Polaków przekazała następującą – według mojej skromnej wiedzy – nieprawdziwą informację dotyczącą ADI:
W badaniach na zwierzętach definiuje się LD50 – dawkę śmiertelną dla 50% populacji. Przyjmuje się, że 1/100 LD50 przeliczona na masę ciała jest dawką bezpieczną (ADI), nawet gdyby przyjmowana była codziennie przez całe życie. [5]
Wspomniana przez panią profesor w powyższym cytacie dawka LD50, której symbol pochodzi od angielskiej nazwy Lethal Dose, według polskiej terminologii jest nazywana medialną dawką śmiertelną. LD50 definiuje się jako pojedynczą dawkę substancji powodującą śmierć 50% badanych zwierząt. LD50, podobnie jak ADI, jest najczęściej wyrażana w miligramach na kilogram masy ciała. LD50 służy do określania toksyczności ostrej substancji, czyli zdolności do wytwarzania efektu szkodliwego w wyniku jednorazowego lub krótkotrwałego narażenia. [6,7,8]
Żaden ze znanych mi autorów literatury przedmiotu – z wyjątkiem prof. Grażyny Cichosz – nie podaje, że LD50 ma bezpośrednie zastosowanie w wyznaczaniu ADI. W opracowaniach innych niż autorstwa pani profesor jako podstawa do wyznaczania ADI wskazywana jest dawka NOAEL. [2,9,10]
NOAEL to skrót angielskiej nazwy No Observed Adverse Effect Level, co na polski jest tłumaczone jako poziom nie wywołujący dających się zaobserwować szkodliwych skutków. NOAEL definiuje się jako najwyższą dzienną dawkę substancji niepowodującą przy dłuższym podawaniu organizmom testowym niekorzystnych objawów zdrowotnych. Dawka NOAEL, podobnie jak LD50 i ADI, wyrażana jest przeważnie w miligramach na kilogram masy ciała. [11,12,13]
Z przedstawionej definicji wynika, że NOAEL jest wskaźnikiem toksyczności przewlekłej, czyli zdolności substancji do wywoływania efektu szkodliwego w warunkach długotrwałego narażenia.
Do wyznaczania ADI na podstawie dawki NOAEL korzysta się z wzoru:
NOAEL
ADI = ---------------------------------------------
współczynnik niepewności
Podstawiana do powyższego wzoru wartość współczynnika niepewności bardzo często równa się 100. [9,10,2,14,15]
Dawka NOAEL jest oczywiście niższa od LD50. Wobec tego wartość ADI szacuje się znacznie ostrożniej niż to wynika z przekazu profesor Cichosz.
„Ogólna technologia żywności” Eugeniusza Pijanowskiego, Mieczysława Dłużewskiego, Anny Dłużewskiej i Andrzeja Jarczyka to podręcznik dobrze znany wśród inżynierów zajmujących się produkcją i kontrolą jakości tego, co jemy. Gdyby pani profesor zajrzała do piątego wydania tej książki – którą być może ma w swojej bibliotece – dowiedziałaby się w jaki sposób wyznacza się ADI. Piszę, że profesor Cichosz dowiedziałaby się, bo nie chce mi się wierzyć, że okłamuje swoich odbiorców. [15]
Wartości dawek NOAEL, a w ślad za nimi ADI, powinny być rewidowane w miarę rozwoju metod diagnostycznych i nowych odkryć naukowych. By ta rewizja była dokonywana sprawnie, potrzebna jest społeczna presja. Ta presja jest tym skuteczniejsza, im większa jest świadomość konsumentów. Świadomość wynika ze znajomości faktów.
Moim zdaniem problem z profesor Grażyną Cichosz polega na tym, że próbując zwiększać świadomość konsumencką podchodzi czasem do faktów z dezynwolturą.
Źródła:
[1] https://pl.wikipedia.org/wiki/Dopuszczalne_dzienne_spo%C5%BCycie
[2] http://leksykon.pzh.gov.pl/index.php/Akceptowane_dzienne_pobranie_(ADI)
[3] https://www.pfpz.pl/index/?id=23af4b45f1e166141a790d1a3126e77a
[4] https://www.efsa.europa.eu/pl/glossary/acceptable-daily-intake
[5] https://youtu.be/lcLIDiXZiFE?si=wi-9rweee2fzCAzX&t=1874
[6] https://www.umw.edu.pl/sites/default/files/2023-02/Toksyk_Cwiczenie_1.pdf
[7] http://leksykon.pzh.gov.pl/index.php/Mediana_dawki_%C5%9Bmiertelnej
[8] https://dziennikustaw.gov.pl/D2005251211901.pdf
[9] R. Walker (1998) Toxicity testing and derivation of the ADI, Food Additives & Contaminants, 15:sup001, 11-16
[10] https://www.jagiellonskiecentruminnowacji.pl/wp-content/uploads/2019/11/dawki-toksycznosci_112019-003.pdf
[11] http://leksykon.pzh.gov.pl/index.php/Poziom_nie_wywo%C5%82uj%C4%85cy_daj%C4%85cych_si%C4%99_zaobserwowa%C4%87_szkodliwych_skutk%C3%B3w
[12] https://www.pfpz.pl/index/?id=add217938e07bb1fd8796e0315b88c10
[13] https://www.efsa.europa.eu/pl/glossary/noael
[14] https://www.chemsafetypro.com/Topics/CRA/What_Is_Acceptable_Daily_Intake_(ADI)_and_How_to_Calculate_It.html#:~:text=How%20to%20Calculate%20Acceptable%20Daily%20Intake%20(ADI),species%20and%20differences%20in%20toxicokinetics%20and%20toxicodynamics.
[15] Pijanowski E., Dłużewski M., Dłużewska A., Jarczyk A.: Ogólna technologia żywności. Warszawa, WNT 1996, str. 406.
Inne tematy w dziale Rozmaitości
