PESACH, Cz. 3/3

ŻYDOWSKIE ŚWIĘTO PESACH

CZĘŚĆ 3/3

Sederowy stół

Jak pamiętamy z Części 1-szej, podczas Pesach odbywają się sedery, czyli spotkania rodzinne. Poniżej opisujemy jak przygotować sederowy stół i jakie znajdziemy na nim potrawy:

Jak przygotować talerz i stół sederowy

Na stole kładzie się trzy mace, jedną na drugą - symbolizują one strukturę społeczności żydowskiej: Kapłani, Lewici i lud.

Podczas każdego z dwóch Sederów, powinna być używana maca szmura, która jest spożywana trzy razy:

Jak powstaje maca szmura można zobaczyć tutaj: www.izrael.org.il/judaizm/217-maca-szmura.html

Na talerzu sederowm znajdują się następujące potrawy:

Zeroa - pieczona szyja kurczaka lub indyka. Jest to symbol ofiary pesachowej składanej w Świątyni tuż przed świętem Pesach.

Bejca - jaja ugotowane na twardo. Symbolizują korban chagiga, dodatkową świąteczną ofiarę składaną obok baranka pesachowego w Świątyni.

Maror - gorzkie zioła (chrzan lub sałata). Są one symbolem gorzkiego cierpienia narodu żydowskiego w Egipcie. Spożywany jest oddzielnie po macy, a potem razem z macą na kanapce Korech.

Charoset - mieszanka pokrojonych jabłek, gruszek i orzechów włoskich wymieszane z odrobiną miodu do których podczas Sederu dodaje się odrobinę wina. Ta mieszanka przypomina zaprawę murarską, używaną przez Żydów do wyrobu cegieł w Egipcie.

Karpas - warzywo, które również kładziemy na talerzu sederowym. Najczęściej jest to ugotowany ziemniak lub surowa cebula.

Chazeret - drugi rodzaj gorzkich ziół. Używany jako maror na kanapki.

Me melach - słona woda, w której zanurzamy karpas. Symbolizuje łzy wylewane przez Żydów w niewoli.

Jednym z bardzo ważnych przykazań w czasie sederu jest wypicie Arba kosot, czyli czterech kielichów wina. Każda osoba uczestnicząca w Sederze ma obowiązek wypicia czterech kielichów wina (wino może być zastąpione sokiem z winogron).

Wino pije się:

na zakończenie Kiduszu,
po opowiedzeniu historii Wyjścia z Egiptu, ale przed zjedzeniem macy,Moci Maca,
po zakończeniu Birkat Hamazon, błogosławieństwa po jedzeniu,
po deklamacji Halelu.

Porządek wieczoru sederowego

Kadesz - Uświęcenie

Seder rozpoczynamy po zapadnięciu zmroku recytacją Kiduszu, a następnie, opierając się na lewym boku, wypijamy pierwszy z czterech kielichów wina. Dodatkowo w pierwszą i drugą noc wypowiada się błogosławieństwo Szehechejanu

Urchac - Oczyszczenie

Myjemy rytualnie ręce (trzykrotne polanie woda każdej dłoni), ale nie odmawiamy błogosławieństwa "Al netilat jadaim". Niektórzy mają zwyczaj, iż ręce myje jedynie prowadzący seder.

Karpas - Warzywo

Zanurzamy mały kawałek gotowanego ziemniaka (albo selera, pietruszki, rzodkiewki, cebuli itp.) w słonej wodzie i zjadamy go po uprzednim odmówieniu błogosławieństwa nad warzywami. Słona woda symbolizuje łzy naszych przodków w Egipcie.

Jachac - Przełamanie środkowej macy

Przełamujemy środkową macę z talerza sederowego. Większą część odkładamy na afikoman, mniejszą kładziemy z powrotem na talerz. Czynność ta upamiętnia rozstąpienie się Morza Czerwonego. Złamana maca symbolizuje również skromność i będzie później zjedzona jako "chleb ubóstwa".

Magid - Czytanie Hagady

Nalewamy drugi kielich wina a najmłodszy uczestnik Sederu zadaje pytanie: Ma nisztana halajla haze mikol halejlot? - Czym ta noc różni się od wszystkich innych nocy? Dlaczego jemy macę? Dlaczego zanurzamy warzywa w słonej wodzie? Dlaczego jemy gorzkie zioła? Dlaczego opieramy na poduszkach jakbyśmy byli królami? Pytania dziecka to wprowadzenie do kulminacyjnego punktu i najważniejszej micwy wieczoru: Hagady - opowieści o Wyjściu Żydów z Egiptu. Odpowiedź na pytania zawiera krótki rys historyczny, opis prześladowań, jakim poddani zostali Żydzi w Egipcie, opis plag, jakie spadły na Egipt i listę cudów, jakie uczynił Bóg, aby uwolnić Swój naród.

Rachac - Rytualne mycie rąk

Umycie rąk jak przed każdym jedzeniem chleba - z wypowiedzeniem błogosławieństwa al netilat jadaim.

Moci Maca

Trzymając trzy mace odmawiamy błogosławieństwo nad chlebem. Następnie odkładamy dolną macę recytujemy nad górną i przełamaną macą błogosławieństwo: "Al achilat maca" i odłamujemy kawałek każdej z dwóch mac. Następnie je zjadamy, opierając się na lewym boku.

Maror - Gorzkie zioła

Należy wziąć przynajmniej 25 gram gorzkich ziół, zanurzyć je w charoset (lecz by nie było zbyt wiele charosetu) i zmówić błogosławieństwo "Al achilat maror". Następnie spożywamy maror, opierając się na lewym boku.

Korech - kanapka

Zjadamy kanapkę z macy i maroru, zanurzoną w charoset, opierając się na lewym boku.

Szulchan Orech - posiłek

Podajemy świąteczny posiłek. Niektórzy rozpczynają go od zjedzenia jajka na twardo zanurzonego w słonej wodzie. Jest to potrawa żałobna i przypomina o zburzeniu Światyń. Dobrze jest, by się wspierać na lewym boku podczas jego spożywania.

Cafun - zjedzenie afikomanu

Po posiłku zjadamy połowę macy, która została "ukryta" - odłożona na Afikoman. Przypomina on o korban pesach - ofierze pesachowej i powinien być zjedzony przed północą. Należy ułamać kawałek i zjeść opierając się na lewym boku. Po zjedzeniu afikomanu nie wolno jeść już niczego innego.

Barech - Błogosławieństwo po jedzeniu

Nalewamy trzeci kielich wina, odmawiamy "Birkat Hamazon". Następnie recytujemy błogosławieństwo: "...borei pri hagafen" i wypijamy wino opierając się na lewym boku. Napełniamy winem kielich Elijasza i nasz własny, otwieramy drzwi i w symboliczny sposób zapraszamy proroka, zwiastuna nadejścia Mesjasza. Otwierając drzwi okazujemy także naszą ufność w opiekę Boga.

Halel - Psalmy pochwalne

Czytamy i śpiewamy psalmy i pieśni chwalące Boga jako Pana wszechświata. W czasie czytania Halelu nie wolno się opierać na boku.
Po Halelu ponownie odmawiamy błogosławieństwo nad winem i wypijamy czwarty kielich, spoczywając w wygodnej pozycji.

Nirca - Akceptacja

Kończąc seder wyrażamy naszą nadzieję, że zrobiliśmy wszystko według woli Boga, i że sprawi On, że powrócimy wszyscy na Syjon.

Na zakończenie Sederu wypowiadamy słowa:

Leszana haba biruszalaim
Na przyszły rok w Jerozolimie!

Pesach wielu z nas wydaje się czasem zakazów spożywczych. Tak faktycznie jest, ale kuchnia żydowska wypracowała szereg przepisów, które pozwalają spędzić to święto i nie myśleć o kanapce z białego pieczywa.

Wiele potraw przeszło do codziennej kuchni żydowskiej, ale jest kilka, które spożywamy tylko podczas sederu pesachowego (np. Haroset). Nie można wyobrazić sobie Pesach bez potraw przygotowanych na bazie macy. Wariantów jest tak wiele, że święto miast ośmiu dni, mogłoby trwać cały miesiąc. Pesach to także gefilte fisz, zapiekanki warzywne oraz ciasta przygotowywane z mąki macowej.

Poniżej podajemy garść przepisów na potrawy żydowskie

Najprostszy przepis na macę z patelni:

Składniki:
- Mąka
- woda.

Wykonanie:
Mąkę rozrobić z niewielką ilością wody. Rozwałkować na cienkie placki. Nakłuć placki widelcem.
Piec na czystej patelni (bez tłuszczu), aż zrobią się chrupiące.

Maca z nutą zapachową:

Składniki:
szklanka mąki Graham
2 szklanki maki pszennej białej
2 łyżeczki soli
szklanka i 2 łyżki wody
łyżka czarnuszki

Wykonanie:
Wymieszać składniki, wyrobić ciasto, uformować za pomocą wałka placki, nakłuć widelcem i piec na blasze - jeśli nie ma blachy, to na patelni, ale bez tłuszczu.

Maca z piekarnika:

Składniki:
2 szklanki mąki pszennej
2/3 szklanki wody

Wykonanie:
Przesiać mąkę, zrobić wgłębienie, dodając letnią wodę zagnieść ciasto (bez dodatku soli), następnie cienko wałkować ciasto nadając mu kształt owalny bądź kwadratowy. Nakłuć gęsto widelcem. Piec w nagrzanym piekarniku do lekkiego przyrumienienia, nie później niż 18 minut od chwili zrobienia ciasta.

Maca brei:

3 mace, połamane na małe kawałki, trochę ciepłego mleka, 2 jajka, masło lub margaryna do smażenia.
Połamane mace zalać na parę minut ciepłym mlekiem, aż zmiękną. Roztopić tłuszcz na patelni, wrzucić odciśniętą ręką mace i smażyć minutkę mieszając. Wbić jajka i mieszać, smażyć tak długo, aż jajka będą ścięte jak na jajecznice.
Uwaga: zależy, jak kto lubi, to występują takie warianty:
na smażącą się mace, przed jajkami, nasypać cukier, potem jajka.
dodać soli, pieprzu, papryki i tym podobnych - wersja pikantna.

Racuchy z macy:
3 jajka, 1/2 szklanki wody, 1/2 łyżeczki soli, 1 szklanka przesianej macy, starta cebula, olej do smażenia.
Rozkłócić jajka, połączyć z wodą, cebulą i solą. Mieszając wsypać tyle zmielonej macy, aby powstało gęste ciasto. Ciasto nabierać łyżką, kłaść na rozgrzany olej, smażyć do zarumienienia z obu stron. Osączyć na ściereczce z tłuszczu. Podawać z przecierem jabłkowym lub owocami z kompotu.

Placki zapiekane:
3 jaja, 1/2 szklanki wody, 1 szklanka zmielonej macy, łyżeczka soli i szczypta pieprzu, posiekana cebula, 3 łyżki margaryny, 25 dog pokrojonych pieczarek, 3 szklanki pomidorów pokrojonych w kostkę (obranych ze skórki), 1/2 szklanki startego żółtego sera.
Białka ubić na sztywno. Żółtka roztrzepać z wodą i połową macy, wymieszać z ubitymi białkami, dodać sól, pieprz i pozostałą macę. Cebulę zarumienić na patelni, wybrać łyżką cedzakową. Łyżką kłaść ciasto na rozgrzanej margarynie, smażyć do zarumienienia z obu stron. Placki przełożyć do posmarowanego margaryną żaroodpornego naczynia posypać podsmażoną cebulą, pieczarkami, pomidorami i serem. Piec w rozgrzanym piekarniku (170 stopni) przez 45 min.

Macowe naleśniki:
Ciasto: 3 jaja, 3/4 szklanki mąki macowej, 1 1/2 szklanki wody, sól, masło do smażenia.
Nadzienie: 45 dag twarogu, 1 jajko, 1/2 łyżeczki cukru, łyżka śmietany.
Jaja rozkłócić, ubijając dodać na przemian mąkę i wodę, dodać sól. Smażyć na patelni do zarumienienia z jednej ze stron. Składniki nadzienia wymieszać, posmarować naleśniki i zwinąć w rulon - ponownie obrumienić na patelni. Podawać posypane cukrem z cynamonem.

Maca smażona z cebulą:
2 jaja, 2 łyżki wody lub mleka, sól, 2 mace, posiekana cebula, 2 łyżki masła lub margaryny.
Jaja ubić, dodać wodę lub mleko i sól, wszystko wymieszać. Mace połamać na kawałki, wymieszać z jajkami, odstawić na 15 min.
Na patelni podsmażyć z cebulą, wlać macę z jajkami. Smażyć na średnim ogniu pod przykryciem do zarumienienia.

Haroset:
Szklanka mielonych orzechów włoskich, 1 obrane i starte drobno jabłko, miód, trochę słodkiego, czerwonego wina.
Wszystko połączyć i dobrze wymieszać. Musi być dostatecznie gęste, żeby jeść widelcem lub posmarować kawałek macy.

Sałatka ziemniaczana (parwe):
8 ziemniaków, szklanka oliwy, 1/4 szklanki octu, sól, 1/2 łyżeczki musztardy, dwa ząbki czosnku, szklanka pokrojonych w krążki selerów, szklanka startej marchewki, pół pokrojonej drobno cebuli, pół szklanki posiekanej pietruszki.
Ugotować ziemniaki, obrać i pokroić w kostkę. Zrobić sos z oliwy, octu i cukru, soli, musztardy i czosnku. Do ziemniaków dodać seler, marchew, cebulę i pietruszkę. Dodać sos i lekko wymieszać.

Zapiekanka z warzyw:
Duże kwaśne jabłko, pokrajane w małą kostkę, 1 1/2 szklanki startej marchwi, 1 1/2 szklanki startych ziemniaków, 1/2 łyżeczki soli, 1/2 łyżeczki cynamonu, 3/4 szklanki cukru, 1/2 szklanki mąki macowej, 1/2 szklanki rodzynek, starta skórka cytryny, sok z cytryny, 1 szklanka smalcu kurzego lub margaryny.
Nagrzać piekarnik do 180 stopni, wstawić żaroodporne naczynie ze smalcem lub margaryną, aby tłuszcz się stopił. Sól, cynamon, cukier i macę zmieszać, wsypać rodzynki i jabłka, wszystko wymieszać. Dodać warzywa, sok z cytryny - wymieszać, przyprawić skórką z cytryny. Do masy wlać gorący tłuszcz - wymieszać. Masę przełożyć do gorącego naczynia, wstawić do piekarnika, piec do zarumienienia (50-60 min).

Kurczak Ezechiela:
1 kurczak, sól, pieprz, 1/3 szklanki pokrojonych czarnych oliwek, 4 łyżki oliwy, 3 zmiażdżone ząbki czosnku, 1 łyżka posiekanej szałwi, 1 łyżka posiekanego rozmarynu, 1 łyżka posiekanej bazylii, 2 duże pomidory (obrane ze skórki i pokrojone w kostkę), 1/2 szklanki czerwonego wina.
Kurczaka posolić i popieprzyć, odstawić na pół godziny w chłodne miejsce. Oliwę podgrzać na patelni i kłaść pokrojonego kurczaka. Smażyć aż zrobi się brązowy z obu stron. Dodać oliwki, czosnek, zioła i pomidory. Przykryć i na najmniejszym ogniu i gotować do miękkości kurczaka. Pod koniec dodać czerwone wino i czekać aż sok wyparuje.

Marchwiowa sałatka:
90 dag obranych marchewek startych na tarce, 6 łyżek drobno posiekanej zielonej pietruszki, 1/4 szklanki oleju, 4 łyżki soku z cytryny, 3 roztarte ząbki czosnku, 1 1/2 łyżeczki soli, 1/2 łyżeczki pieprzu.
Marchew wymieszać z pietruszką. Pozostałe składniki dokładnie połączyć i polać marchew.
"Morze Czerwone" - sałatka:
Obrane i pokrajane w cienkie plastry jabłko, sałata pokrajana w wąskie paski, szklanka ugotowanych buraków - pokrajanych w kosteczkę, 2 łyżki soku z cytryny, 2 łyżki miodu, białko, sól.
Sok z cytryny wymieszać z miodem. Białko roztrzepać z solą i połączyć z miodem. Salaterkę wyłożyć paskami sałaty, plasterki jabłka ułożyć wokoło na sałacie, z kostek buraków pośrodku ułożyć kopiec. Polać wszystko sosem - przed podaniem.

Ciasto bananowe:
7 jaj, szklanka cukru, 1/4 łyżeczki soli, szklanka przetartych dojrzałych bananów, 3/4 szklanki mąki macowej, 1/4 szklanki mąki ziemniaczanej, 1/2 szklanki posiekanych włoskich orzechów.
Krem bezowy: roztrzepane białko, 3/4 szklanki cukru, szczypta soli, 3 łyżki wody, 1/4 - 1/2 łyżeczki aromatu waniliowego.
Ubić żółtka z cukrem na pulchna masę. Przecier bananowy wymieszać z mąką i solą, połączyć z masą z żółtek i orzechami. Białka ubić na sztywno, wymieszać z ciastem. Przełożyć do wysmarowanej masłem tortownicy, wstawić do nagrzanego piekarnika (170 stopni) i piec 40-45 min. Składniki kremu ubić w małym garnku, postawić na większym z wrząca wodą. Gotować na parze i ciągle ubijać do uzyskania puszystej masy (około 7 min), dodać aromat. Posmarować wystudzone ciasto.

Tort marchewkowy:
6 jajek, sól, 1 1/2 szklanki cukru, łyżka cukru waniliowego, 2 łyżki soku pomarańczowego, 1/4 szklanki mąki ziemniaczanej, 1/4 szklanki mąki macowej, 1 1/4 szklanki orzechów włoskich (mogą być także migdały), łyżeczka zmielonego cynamonu, 1/4 łyżeczki imbiru, sok z cytryny, 1 szklanka zmielonej gotowanej marchewki.
Zmieszać białka z solą, dodać 1 szklanki cukru i ubić na sztywno. W oddzielnej misce ubić żółtka z 1 szklanką cukru (ubijać do zgęstnienia). Dodać cukier wanilowy, sok pomarańczowy, mąkę macową i ziemniaczaną, orzechy, przyprawy i sok z cytryny. Do żółtek dodać marchew i ubite białka. Ciasto przelać do formy wyłożonej aluminiową blachą i natłuszczonej. Piec w nagrzanym piekarniku około 50 min.

No i KRÓLOWA STOŁU:

Gefilte fisz

1 kg karpia, 2 ugotowane ziemniaki,1 duża cebula , 1 marchewka ugotowana, 1 łyżeczka mąki ziemniaczanej, 1 łyżeczka mąki macowej, pieprz, sól, surowe jajko, 1 łyżka płatków migdałowych, garść rodzynek, 1/2 łyżeczki cukru.
Rybę umyć, oskrobać z łusek, usunąć wnętrzności. Oddzielić mięso od ości i skóry. Zmielić dwukrotnie kawałki ryby wraz z cebulą, marchwią i ziemniakami (gotowanymi). Dodać pozostałe składniki. Formujemy pulpety. W dużym, płaskim garnku zagotowujemy wodę z dodatkiem cukru i soli, marchewki i rodzynek. Pulpety do wrzątku wkładamy delikatnie cedzakiem. Gotujemy na małym ogniu (w zależności od pulpetów) do 10 minut. Ugotowane pulpety wyciągamy cedzakiem i układamy na półmisku. Wywar na galaretę: 3 szklanki wody, skóra, kręgosłup, marchewka, cebula, pieprz (ziarna), pietruszka, sól, głowy karpia (usuwamy oczy i skrzela).Tak ugotowany wywar gdy przestygnie nalewamy do półmiska z pulpetami a między nie wkładamy rodzynki, płatki migdałów i talarki marchewki z wywaru na galaretę.

Życzymy smacznego!!!

Dla ułatwienia zrozumienia terminow proponujemy skorzystanie ze słowniczka religijnych terminów hebrajskich zamieszczonego na stronie FŻP:

fzp.net.pl/gloss.html

Tekst powyższy jest kompilacją tektsów własnych autorstwa Haliny Marcinkowskiej oraz Rochel Joanny Czopnik

Zostały one opublikowane przez FŻP:

www.fzp.net.pl/kuchnia3.html

www.fzp.net.pl/pesach6.html

www.fzp.net.pl/pesach5.html

Przepis na gefilte fisz pochodzi z: www.fzp.net.pl/kuchnia.html