Czym Bauman za młodu nasiąknie, tym na starość trąci

Bauman, socjolog i filozof, absolwent filozofii na UW w 1954 roku. Zatem   MUSIAŁ   to znać na pamięć.

SOCJOLOGIA—nauka o społeczeństwie. Próby teoretycznego uzasadnienia socjologii jako nauki o społeczeństwie czynione były jeszcze przed Marksem. Do prób tych należy w szczególności zaliczyć teorie uczonych burżuazyjnych XIXw., Augusta Comte'a (patrz) i HerbertaSpen­cera(patrz). Sam termin „socjo­logia" został po raz pierwszy użyty przez Comte'a. Comte dzieli socjolo­gię na statykę socjalną, badającą organizm społeczny w stanie spo­czynku, i dynamikę socjalną, bada­jącą go w ruchu. Według Comte'a cały mechanizm społeczny ma za swą siłę napędową idee; kierunek roz­woju społecznego nadaje duch ludzki. Zbliżony poglądami do Comte'a był Spencer — przedstawiciel tzw.orga­nicznej teorii społeczeństwa(patrz). Kierunek ten usiłuje objaśnić życie społeczeństwa i jego strukturę przez analogię do organizmu, upodabnia funkcje społeczeństwa do funkcji or­ganizmu zwierzęcego: tak więc rolni­ctwo i przemysł (tu należą w myśl tej teorii robotnicy) spełniają funk­cje odżywcze, handel jest odpowied­nikiem systemu organów rozdziel­czych (krwiobiegu), kapitaliści wprzemyśle — mają być odpowiedni­kiem narządów spełniających w or­ganizmie funkcje regulacji. Wszyst­kie te niedorzeczne porównania ma­ją na celu udowodnienie, że robotni­cy są z natury skazani na wieczna pracę fizyczną, a kapitaliści są powołani do kierowania społeczeń­stwem itp. Uczeni burżuazyjni stworzyli również wiele innych teo­rii socjologicznych; ale również i one są idealistyczne i nie mają nic wspólnego z nauką. Pozostając pod wpływem ideologii burżuazyjnej socjologowie burżuazyjni przystoso­wywali swoje teorie do interesów kapitału, usiłując udowodnić wiecz­ność ustroju kapitalistycznego.

Dopiero ideologowie proletariatu, Marks i Engels, dokonali epokowego przewrotu w rozwoju myśli ludzkiej stworzyli po raz pierwszy prawdzi­wą naukę o społeczeństwie i pra­wach jego rozwoju. Na podstawie szczegółowej analizy kapitalistycznej formacji społeczno-ekonomicznej Marks wykazał, że rozwój społeczeń­stwa jest określany nie przez idee, lecz przezsposób produkcji dóbr materialnych(patrz) koniecznych do istnienia ludzi. Stosunki ekonomiczne stanowią podstawę całego polityczne­go i duchowego życia społeczeństwa. Marksizm sprowadził działania jed­nostek do działań klas społecznych, wykazując, że o strukturze klasowej społeczeństwa stanowi charakter pa­nującego w danym czasie sposobu produkcji. Marksizm wytłumaczył rozwój społeczeństwa materialistycznie i tym samym po raz pierwszy podniósł socjologię do poziomu nau­ki.

W przeciwieństwie do socjologii burżuazyjnej, zacierającej charakte­rystyczne cechy rozmaitych okresów historycznych, marksizm udowodnił, że każdy okres historyczny posiada swe własne prawa. Zadanie nauko­wego badania społeczeństwa polega więc na „wyjaśnieniu tych szczegól­nych (historycznych) praw, które re­gulują powstanie, istnienie, rozwój i śmierć danego organizmu społecz­nego i zamianę go przez inny, wyż­szy organizm"(Lenin,t. 1, str. 170). Jednocześnie marksizm uczy, że ist­nieją ogólne prawa ekonomiczne działające we wszystkich formacjach. Są to prawa socjologiczne. Dotyczą one wszystkich faz rozwoju społecz­nego. Znaczenie ich polega na tym, że wiążą one wszystkie formacje w jeden, przebiegający zgodnie z okre­ślonymi prawami proces rozwoju społeczeństwa od szczebli niższych ku wyższym, od form prostych do form złożonych.

Marksistowska nauka o społeczeń­stwie uzbroiła proletariat i jego par­tię w prawdziwie naukową wiedzę o prawach rozwoju społeczeństwa, jego rozwoju w kierunku socjalizmu i komunizmu; stanowi ona niezłom­ny fundament teoretyczny polityki Partii Komunistycznej. Każdy nowy krok w rozwoju społeczeństwa po­twierdza prawdziwość tej nauki. Po­stępowy rozwój historii obalił i oba­la wszelkie możliwe socjologiczne szkoły i szkółki burżuazyjne, dla któ­rych charakterystyczna jest jedynie obrona ustroju kapitalistycznego niewolnictwa. Współczesna socjologia burżuazyjna głosi otwarcie imperia­listyczne teorie rasizmu, rasowej nierówności narodów, kosmopolitycz­ne teorie likwidacji suwerenności narodów i podporządkowania ich kapitałowi amerykańsko-angielskiemu, reakcyjną maltuzjańską teorię przy­rostu ludności, w myśl której przy­czyna zła tkwi nie w ustroju burżuazyjnym opartym na wyzysku, lecz w „nadmiarze" ludności, zbójecką teo­rięgeopolityki(patrz) itp. Lecz roz­wój społeczeństwa obala wszystkie te „teorie". Nie burżuazyjne, przepo­jone nienawiścią do człowieka poglą­dy na społeczeństwo, lecz jedyny naukowy światopogląd — marksizm-leninizm — coraz szerzej rozpo­wszechnia się obecnie w całym świe­cie. Zwycięstwo socjalizmu w ZSRR, budowa socjalizmu w krajach demo­kracji ludowej, zwycięstwo narodu chińskiego, postępujący wciąż wzrost sił całego światowego obozu de­mokracji i socjalizmu — wszystko to oznacza prawdziwy tryumf mar­ksistowsko-leninowskiej nauki o społeczeństwie.