Rewolucja narodowa

Przedstawiamy następną pozycję analityczną Europejskiego Centrum Analiz Geopolitycznych, napisaną przez dr Jarosława Tomasiewicza.Prezentowana książka jest monografią poświęconą nacjonalistycznym koncepcjom rewolucji społecznej w Drugiej Rzeczpospolitej. Książka zapoczątkowuje serię książką działającego przy ECAG Ośrodka Badań Ideopolitycznych.

SPIS TREŚCI

 1. Narodowy anarchizm

2. Narodowy syndykalizm

3. Narodowy radykalizm (falangizm)

4. Narodowy komunizm

5. Narodowy socjalizm

Pozycja do nabycia TUTAJ.

Za wstępu

Niektóre nurty myśli politycznej pomijane są przez historyków idei, a jeśli już stają się przedmiotem badań – traktowane są w sposób powierzchowny i uproszczony. Dotyczy to zwłaszcza tych ideologii, które nie znajdują dziś wyznawców, które nie mieszczą się we współczesnym „formacie” sceny ideowo-politycznej. Na ogół niekonwencjonalną myśl polityczną usiłuje się usytuować w dominującym schemacie ideologicznym, pomijając elementy wyłamujące się z tego schematu, i przez to zatracając swoistość, oryginalność badanej ideologii.

Do nurtów ideowych dotkniętych tą przypadłością należą wszelkie próby syntezy nacjonalizmu i radykalizmu społecznego. Najczęściej klasyfikuje się je en masse jako „faszyzm”; jeśli z jakichś względów taka operacja jest niemożliwa – wycisza się wątki nacjonalistyczne. Na lewicy obowiązuje niepodzielnie paradygmat internacjonalistyczny, wszelkie odstępstwa od reguły są negowane. Również zwolenników prawicy, dziś utożsamianej z konserwatyzmem społecznym i wolnorynkowym modelem gospodarki, wprowadzają w zakłopotanie antykapitalistyczni enfant terrible z ich własnego obozu. „Takie zwierzę nie może istnieć”, jak powiedział pewien zoolog na widok żyrafy.

Rzeczywistość jawi się nam jednak bardziej złożoną. Nie da się, oczywiście, zaprzeczyć, że ze związku nacjonalizmu z socjalizmem często rodził się bękart faszyzmu – nieprzypadkowo pojęcie „narodowego socjalizmu” kojarzy nam się w pierwszym rzędzie z ludobójczym totalitaryzmem i rasizmem NSDAP. Nazbyt łatwo zapominamy jednak, że przed partią hitlerowską istniała Czeska Partia Narodowo-Socjalistyczna (Česká strana národně sociální), która z faszyzmem nie miała nic wspólnego [1]. Zapominamy, że liczne ruchy nacjonalistyczne – zwłaszcza narodów uciemiężonych – logika oporu doprowadziła na lewicę [2]. Zapominamy, że postulat wyzwolenia narodowego obecny był w ruchu socjaldemokratycznym co najmniej od londyńskiego kongresu II Międzynarodówki w 1896 r. (pomijając już jego blankistowskie i lassallowskie antecendencje) [3]. Zapominamy o – dwuznacznym skądinąd – wątku nacjonalbolszewickim, praktycznie od początku przewijającym się w komunizmie [4].

Niniejsza publikacja próbuje przypomnieć, że takie zjawisko istniało również w Polsce. Spróbuję przedstawić je w całej jego złożoności: od polskiego syndykalizmu (tyleż patriotycznego co antyfaszystowskiego) przez lewicowo-nacjonalistyczne i nacjonalbolszewickie eksperymenty po niewolnicze naśladownictwo nazizmu. Pozostaje natomiast poza zakresem zainteresowań tej pracy niepodległościowy socjalizm PPS, choć pewne jego odłamy (zwłaszcza PPS dawna Frakcja Rewolucyjna) zbliżały się do lewicowego nacjonalizmu [5]. Absorpcja postulatów narodowych przez ruch marksistowski – choć symetryczna wobec socjalnej radykalizacji nacjonalizmu – jest jednak zjawiskiem odrębnym. Nie będę się też zajmował – niewątpliwie interesującymi – koncepcjami korporacjonistycznymi, kooperatystycznymi i dystrybucjonistycznymi, zrodzonymi na orbicie obozu narodowego, gdyż stawiając na ewolucyjne przekształcenie gospodarki kapitalistycznej nie miały one charakteru socjalnie rewolucyjnego [6].

Pozycja do nabycia TUTAJ.

________________________________

1. R. Chwedoruk: Ruchy i myśl polityczna syndykalizmu w Polsce, Warszawa 2011, s. 173–178. Podobny był casus francuskiej Parti Socialiste National Pierre'a Bietry. P. Rees, Biographical Dictionary of the Extreme Right Since 1890. New York – London, 1990, s. 34–35.
2. Opisuję to na przykładzie m.in. nacjonalizmu syryjskiego i – mniej jednoznacznie – ukraińskiego. J. Tomasiewicz: Naród jako projekt. Wielkosyryjski nacjonalizm narodotwórczy /w:/ Religia – Polityka – Naród. Pod red. R. Łętochy. Kraków 2010; Idem: Ukraiński ruch narodowy między faszyzmem i nacjonalkomunizmem, Studia nad Faszyzmem i Zbrodniami Hitlerowskimi, t. XXVI (2003). O lewicowym nacjonalizmie baskijskim i irlandzkim zob. też Idem: Współczesne ruchy regionalistyczne w Europie zachodniej, Sprawy Narodowościowe, t. VI z. 2 (1997); Idem: Terroryzm na tle przemocy politycznej, Katowice 2000, s. 134–146; Idem: Zło w imię dobra, Warszawa 2009, s. 223–229.
3. Zob. szerzej Idem: Niepodległościowe tradycje polskiego socjalizmu, zaKORZENIEnie (zeszyt specjalny C, bdw).
4. Idem: Osmoza komunizmu i nacjonalizmu w Rosji: geneza hybrydy, Historia i Polityka nr 4 (2010); Idem: Białe i czerwone. Z dziejów narodowego komunizmu w Polsce, zaKORZENIEnie (zeszyt specjalny B, bdw).
5. Zob. Idem: Naprawa czy zniszczenie demokracji. Tendencje autorytarne i profaszystowskie w polskiej myśli politycznej (1921–1935), Katowice 2012 [w druku], rozdz. „Polska Partia Socjalistyczna dawna Frakcja Rewolucyjna”.
6. Niektóre fragmenty tej książki pokrywają się ze złożoną do druku w Wydawnictwie UŚ rozprawą Naprawa czy zniszczenie demokracji, op. cit.