Narodziny z wody: Czy słowa Jezusa definiują początek życia człowieka?

"Gdzie zaczyna się 'ja'? Pytanie starsze niż świat, dziś stawiane w zaskakującym świetle."

 Dyskusja o początku życia człowieka toczy się od wieków, angażując teologów, filozofów, prawników i naukowców. Tradycyjne nauczanie większości Kościołów chrześcijańskich, w tym Kościoła Katolickiego, Prawosławnego oraz wielu nurtów protestanckich, konsekwentnie wskazuje na moment poczęcia jako początek godności ludzkiego życia. Opiera się to często na interpretacjach Pisma Świętego, które mówią o Bożej obecności i planie wobec człowieka formującego się w łonie matki (np. Psalm 139, Jeremiasz 1). Jednakże w złożonym krajobrazie współczesnej teologii pojawiają się głosy proponujące alternatywne spojrzenie, inspirowane zaskakującą lekturą fragmentu z Ewangelii Jana – rozmowy Jezusa z Nikodemem.

Kontrowersyjna interpretacja Ewangelii Jana: Czy świadomość, a nie poczęcie, decyduje o byciu osobą?

 Według tej nowatorskiej interpretacji, klucz do zrozumienia początku osobowego istnienia człowieka leży w słowach Jezusa o "narodzeniu z wody i Ducha" (Jan 3, 5-6). Zwolennicy tej tezy argumentują, że Jezus używa znanych Nikodemowi, "nauczycielowi Izraela", realiów cielesnego istnienia człowieka, aby wyjaśnić nieznaną mu rzeczywistość istnienia duchowego. Z tego punktu widzenia, "narodziny z wody" mają odnosić się do momentu fizycznych narodzin – chwili, gdy dziecko opuszcza środowisko wód płodowych, rozpoczyna samodzielne oddychanie i, co kluczowe dla tej teorii, zaczyna kształtować się jego świadomość. Jest to analogiczne do narodzin z Ducha, które wprowadzają człowieka w nową, duchową świadomość przynależności do Królestwa Bożego.

 Centralnym punktem tej argumentacji jest utożsamienie pojęcia osoby ze świadomością. Podobnie jak w Księdze Rodzaju pierwszy człowiek (Adam) jest przedstawiony jako istota świadoma, tak i indywidualne istnienie człowieka jako osoby miałoby rozpoczynać się w momencie uzyskania świadomości. Dziecko w łonie matki, pozbawione według tej interpretacji rozwiniętej świadomości, nie byłoby jeszcze w pełni osobą w tym sensie, w jakim osobą staje się po fizycznych narodzinach i odłączeniu od ciała matki. Przekładając to na grunt etyki, oznaczałoby to, że przerwanie ciąży przed momentem porodu, kiedy świadomość w rozumieniu tej tezy jeszcze nie istnieje, nie byłoby naruszeniem prawa do życia osoby. Co istotne, zwolennicy tej interpretacji podkreślają, że przyjęcie świadomości jako kryterium nie prowadzi do odrzucenia ochrony prawnej niemowląt czy osób w śpiączce, ponieważ przeszły one już proces narodzin fizycznych i uzyskały status post-natalny.

 Należy jednak podkreślić, że taka interpretacja Ewangelii Jana i pojęcia początku życia spotyka się ze zdecydowanym sprzeciwem ze strony głównego nurtu teologii chrześcijańskiej. Krytycy wskazują przede wszystkim, że tradycyjna lektura Jana 3, 5-6 postrzega "wodę i Ducha" symbolicznie, często odnosząc "wodę" do chrztu jako symbolu oczyszczenia i nowego życia w Duchu Świętym, a nie do fizjologii porodu. Ponadto, tradycja teologiczna opiera się na szerszym kontekście biblijnym w którym fragmenty takie jak Psalm 139 czy Księga Jeremiasza 1, 5 są rozumiane jako świadectwo o wyjątkowej relacji Boga z człowiekiem od najwcześniejszych etapów jego formowania w łonie matki, co nadaje życiu prenatalnemu fundamentalną godność, niezależną od stopnia rozwoju świadomości. Odrzucenie kryterium poczęcia jako początku życia osoby budzi także poważne pytania etyczne dotyczące statusu noworodków, osób w stanie wegetatywnym czy z ciężkimi uszkodzeniami mózgu, co zdaniem krytyków tworzy niebezpieczny precedens. Dyskusja ta pokazuje, jak złożone są próby pogodzenia starożytnych tekstów sakralnych z współczesnym rozumieniem biologii i psychologii, a także jak różne lektury Pisma Świętego mogą prowadzić do diametralnie odmiennych wniosków etycznych i pastoralnych.

Ta teologiczna i etyczna łamigłówka pokazuje, jak złożone jest poszukiwanie odpowiedzi na fundamentalne pytania o początek ludzkiego życia, gdy próbujemy pogodzić starożytne teksty z współczesnymi dylematami i rozumieniem biologii oraz świadomości. Dyskusja z pewnością będzie trwać, a jej echo wykracza poza teologiczne sale wykładowe, wpływając na wrażliwość i poglądy wielu.

_{Oprac. redaktor Gniadek}