Człowiek-paradoks: Czy Rok Żeromskiego wstrząsa Polską inteligencją?

„Naród, który zapomina o swoich grzechach, musi je powtórzyć w kolejnym pokoleniu. Naród, który pamięta – musi ponieść ich ciężar, bo prawda wyzwala tylko tych, którzy potrafią ją udźwignąć.”

FELIETON O CIĘŻARZE DZIEDZICTWA

 Rok 2025 to rok Stefana Żeromskiego. Wielki pisarz, bez formalnego wykształcenia, ale z gigantycznym sercem bijącym dla Polski Biednej i Ludowej. To on, niczym duchowy prawodawca literacki młodej inteligencji, ukształtował jej wrażliwość – tę lewicową, zaangażowaną, wściekłą na krzywdę społeczną. Sejm ustanowił go pomnikiem. Ale czy my naprawdę jesteśmy gotowi go postawić?

Żeromski: Duchowy Wieszcz, Socjalista i... moralna hipokryzja? Rok pisarza odsłania cienie!

Dzieje grzechu i winy społecznej

 Żeromski to socjalista o duszy romantyka, a jego wizja Polski to mroczny kontrapunkt dla triumfalistycznych, pokrzepiających serca dzieł Sienkiewicza. Podczas gdy jeden karmił nas pozytywnym zakończeniem i heroiczną chwałą, drugi wbijał szpilę w sumienie, pokazując nędzę, problemy klasowe i moralne zmagania jednostek. Dzieła takie jak „Dzieje grzechu” czy niepokojące „Przedwiośnie” – będące akcjomatem moralnym dla całej lewicy – rzucają naszą uwagę na fakt, że wolność to tylko początek. Prawdziwe wyzwania, ta autentyczna odpowiedzialność społeczna, czekają już w niepodległym kraju. To jest ta surowa lekcja, którą Żeromski oferował polskiej inteligencji od zaborów aż po II RP: zaangażowanie jest jedyną słuszną postawą.

Wieszcz pod ostrzałem: Kontrowersje i Styl

 I tu dochodzimy do paradoksu, który musi poruszyć każdy tabloid publicystyczny z prawdziwą pasją. Człowiek, który domagał się reform, który brał czynny udział w ruchu spółdzielczym i PPS, nie zawsze był kryształowy w swojej własnej, prywatnej biografii. Profesor Andrzej Mencwel, znakomity literaturoznawca i antropolog kultury, w rozmowie na kanale „Dwie Lewe Ręce” nie unika tematu mniej znanych oraz kontrowersyjnych aspektów z życia Pisarza. Czy możemy oddzielić wzniosłe przesłanie autora od jego ludzkich słabości i potencjalnych błędów moralnych?

 Właśnie tutaj, w świetle psychologii społecznej, objawia się największa bolączka jego dziedzictwa: idealizacja. Postrzegany jako czwarty wieszcz, stał się figurą zbyt posągową, aby współczesny, ironiczny i zdystansowany świat chciał go bezkrytycznie przyjąć. Współczesna krytyka nierzadko zarzuca jego prozie nadmierny sentymentalizm, który w czasach post-prawdy i technokratycznego podejścia do polityki wydaje się po prostu... nie na czasie.

Dlaczego dziś musimy czytać Żeromskiego?

 Wnioski z kontekstu społecznego i historycznego są jednoznaczne: Żeromski jest dziś PILNIE POTRZEBNY. Nie jako dekoracja Roku Pisarza, ale jako lustro, w którym przegląda się dzisiejsza Polska.

• Moralny Kompas: Jego dzieła stawiają fundamentalne pytania, które są dziś aksjomatami: o nierówności, o los ubogich, o odpowiedzialność elity.
• Łączenie Idei: Pisarz, który łączył powstańcze tradycje polskie z ideami socjalistycznymi, pokazuje, że niepodległość i społeczne reformy nie mogą istnieć bez siebie.
•  Lekcja odrzucenia Elity: Żeromski, który konsekwentnie stał po stronie najsłabszych, stanowi ciągłą krytykę dla każdej inteligencji, która zapomniała o swoich zadaniach w kształtowaniu społeczeństwa.

 Choć wyblaknięcie jego idei jest odczuwalne w świecie skupionym na cyfrowej obojętności, to właśnie w jego mrocznych wizjach możemy znaleźć klucz do zrozumienia naszej teraźniejszości. Czy potrafimy jako naród przyjąć nie tylko jego etos lewicowości i zaangażowania, ale także uznać, że jego twórczość i życie obarczone były skomplikowaną odpowiedzialnością?

Fascynacja Żeromskim w roku 2025 to nie jest tylko hołd literacki. To test na dojrzałość narodu. Pisarz uczy nas, że żadna decyzja – polityczna, moralna, czy nawet literacka – nie jest wolna od konsekwencji. Jeżeli Sejm ogłosił go autorytetem, to zobowiązał nas wszystkich do podjęcia wysiłku: zrozumienia nie tylko jego szczytnych idei, ale i kontrowersyjnego dziedzictwa. Triumfalizm Sienkiewicza jest łatwy do przyswojenia. Mroczna, socjalistyczna prawda Żeromskiego jest ciężarem, który polska socjaldemokracja i antropologia kultury muszą dźwignąć, aby móc podejmować potencjalne decyzje w przyszłości z pełną świadomością winy oraz odpowiedzialności. Niech Rok Żeromskiego będzie rokiem nie czci, lecz bolesnej, koniecznej refleksji.

^{| Stefan Żeromski | Rok Żeromskiego | Socjalizm | Inteligencja Polska | Mencwel | Przedwiośnie | Kontrowersje | Literatura Polska |}

_{Oprac. 26/10/2025,
redaktor Gniadek}

Co zyskuje czytelnik:

Czytelnik zdobywa wszechstronne rozeznanie w złożonej postaci Stefana Żeromskiego, jego roli jako socjalistycznego krytyka społecznego oraz zrozumienie, dlaczego jego dzieła są nadal aksjomatem moralnym dla debaty publicznej, pomimo jego kontrowersyjnej biografii. Czytelnik zyskuje także świadomość odpowiedzialności związanej z interpretacją narodowego dziedzictwa.

_{Fot. ilust. zeromszczacy.pl - Rok 2025 rokiem Żeromskiego | Żeromszczacy}

_{[ Nota: Materiał opracowano z największą starannością przy użyciu narzędzia generatywnego modelu językowego w celach informacyjnych i analitycznych w oparciu o dostarczone dane, choć może zawierać niezamierzone błędy np. językowe. ]}