Histmag Histmag
455
BLOG

Ante et post Diem Irae. Koniec ery Mubaraka w Egipcie?

Histmag Histmag Polityka Obserwuj notkę 0

„Dzień Gniewu”, jak okrzyknięto 25 stycznia 2011 roku, spowodował, że oczy świata zwróciły się ku Egiptowi. Chaos, masowe manifestacje, starcia z policją, narastające bezprawie, śmierć ponad stu osób, grabież i zniszczenie słynnych zabytków. Jakie są przyczyny i historyczne tło tych wydarzeń?

Ante et post Diem Irae – Przed i po Dniu Gniewu

Świat z niepokojem obserwuje coraz większy chaos panujący w Egipcie. Demonstranci nie chcą się rozejść, żądają ustąpienia prezydenta – Husniego Mubaraka. To właściwy moment, by przybliżyć tło aktualnych wydarzeń i spojrzeć na nie w szerszym kontekście.

Przede wszystkim warto odpowiedzieć na pytanie, kim jest osoba, na której skupia się tyle frustracji, a nawet nienawiści zwykłych Egipcjan? Niewiele wiadomo o życiu prywatnym obecnego prezydenta, jako że od lat konsekwentnie odmawia on wywiadów na swój własny temat. Pewnym jest natomiast, że to jego decyzje polityczne w dużej mierze ukształtowały współczesny Egipt.

Błyskotliwa kariera

Nie ukazało się do tej pory żadne książkowe wydanie biografii Mubaraka – ani w języku angielskim, ani w arabskim. Głównym źródłem informacji na jego temat są wywiady przeprowadzone z nim w różnych okresach jego życia. Naukowej analizy doczekały się natomiast przemówienia prezydenckie1 (fot. Presidenza della Repubblica)

 

Muhammad Husni Said Mubarak urodził się w 1928 roku w prowincji Al-Minufijja we wsi Kafr al-Musailha. Miejscowość ta słynęła z nacisku kładzionego przez jej mieszkańców na edukację – wywodziło się stamtąd czterech ministrów. Ojciec Husniego był niższym urzędnikiem w Ministerstwie Sprawiedliwości. Po zakończeniu nauki w szkole średniej w pobliskiej Szibin al-Kum, młody Mubarak wstąpił do Egipskiej Akademii Wojskowej, wybierając Akademię Lotniczą, którą ukończył w 1950 roku. Był ambitny – zrezygnował z przysługujących mu letnich wakacji, by w dwuletnim trybie zakończyć szkolenie wojskowe, a następnie wyjechać jako pilot do ZSRR (nauczył się tam języka rosyjskiego, którym włada do dziś oprócz rodzimego arabskiego oraz angielskiego). W Siłach Powietrznych spędził kolejne ćwierć wieku, między innymi dowodząc egipskimi bombowcami podczas wojny w Jemenie w latach 60. XX wieku.

W 1967 roku został mianowany dyrektorem Akademii Powietrznej przez prezydenta Gamala Abd an-Nasira2. Zadaniem Mubaraka było odbudowanie sił powietrznych zniszczonych w czasie Wojny Sześciodniowej z Izraelem w czerwcu 1967 roku – Egipcjanie stracili wówczas 80% sprzętu wojskowego, w tym 350 samolotów. Dwa lata później przyszły prezydent awansował na szefa sztabu, zaś w 1972 roku na naczelnego wodza. Miał udział w przygotowaniu planu ataku przeprowadzonego 6 października 1973 roku na siły izraelskie okupujące wschodni brzeg Kanału Sueskiego (Wojna Jom Kippur).

Jego zasługi zostały docenione przez prezydenta Anwara as-Sadata, który w 1975 roku mianował go wiceprezydentem. Ponieważ As-Sadat nie lubił administracyjnej rutyny, Mubarak niepostrzeżenie przejął jego obowiązki w codziennym kierowaniu rządem. Przewodniczył posiedzeniom gabinetu, kontrolował aparat bezpieczeństwa, chętnie wyjeżdżał za granicę (między innymi do Syrii, Iraku, Stanów Zjednoczonych, Chin) zdobywając tym samym bezcenne doświadczenie w polityce zagranicznej. To jego ekspertyza przyczyniła się do podpisania kończącego wieloletni konflikt porozumienia między Egiptem a Izraelem w Camp David w 1978 roku.

Przeciw fundamentalistom, bezrobociu i korupcji

Anwar as-Sadat (fot. ze zbiorów National Archives and Records Administration)

 

6 października 1981 roku, As-Sadat zginął w zamachu zorganizowanym przez muzułmańskich fundamentalistów nieaprobujących jego pokojowej postawy względem Izraela3. Mubarak odniósł tylko z lekkie obrażenia ręki i 14 października objął urząd prezydenta Arabskiej Republiki Egiptu. Stłumił powstanie w Asjucie i nakazał wtrącenie do więzienia ponad 2,5 tys. członków zbrojnych ugrupowań muzułmańskich (niewielką liczbę pojmanych stracono, większość po pewnym czasie uwolniono). Mubarak z jednej strony próbował ułagodzić fundamentalistów4, zezwalając na ściślejszą cenzurę publikacji i filmów oraz ograniczając emancypację kobiet, z drugiej strony zdawał sobie sprawę z zagrożenia, jakie stanowią, dlatego też zakazał organizowania zgromadzeń, zaś meczety – główne ośrodki propagandy – poddał pod kontrolę Ministerstwa Wakfów (fundacji religijnych). Wprowadzony po zamachu stan wyjątkowy nie został zniesiony i obowiązuje do dziś.

Na lata 80. XX wieku przypada walka Mubaraka z coraz bardziej palącymi problemami społecznymi: przede wszystkim bezrobociem oraz niewydolną gospodarką. Zapoczątkowana przez As-Sadata polityka „otwartych drzwi” w ekonomii była kontynuowana, jednak z pewnymi ograniczeniami. Mubarak starł się przesunąć akcent z importu dóbr, którym zainteresowane były przede wszystkim górne warstwy społeczeństwa, na przynoszące profity całemu narodowi inwestycje. Pamiętając o najuboższych, przeznaczył dla nich dużą część dochodów z Kanału Sueskiego. Nie odważył się wycofać rządowych subsydiów, które obniżały ceny zakupu podstawowych produktów spożywczych.

Jednocześnie dymisjonował ministrów, na których padł cień podejrzenia o korupcję, skazał brata As-Sadata (który zgromadził olbrzymią fortunę w bardzo krótkim czasie), ostrzegł członków własnej rodziny przed podobnymi zakusami. Nie zrezygnował z ekonomicznej oraz militarnej pomocy Stanów Zjednoczonych (nie udostępnił im jednak baz wojskowych), a jednocześnie po cichu przywrócił dobre relacje dyplomatyczne i gospodarcze ze Związkiem Radzieckim.

Dalekowzroczna dyplomacja

Jassir Arafat w 1999 roku (fot. Hans Jørn Storgaard Andersen)

 

Wszystkie kraje arabskie, za wyjątkiem trzech, zerwały stosunki z Egiptem oprotestowując w ten sposób jego traktat z Izraelem (Egipcjanie odzyskali Synaj po wycofaniu się z niego Żydów w 1982 roku, jednak odwołali swojego ambasadora z Tel Awiwu po izraelskiej inwazji na Liban w tym samym roku). Mubarak cierpliwie pracował nad odzyskaniem zaufania Jordanii, Iraku, Arabii Saudyjskiej oraz Organizacji Wyzwolenia Palestyny Jassira Arafata. Tego ostatniego otwarcie poparł w 1983 roku w czasie walk w łonie Al-Fatahu. Później stosunki pogorszyły się, gdy Palestyńczycy uzależnili swoje dalsze kontakty z Egiptem od anulowania traktatu pokojowego z Izraelem (Mubarak zamknął wówczas na kilka miesięcy biura OWP). W dalszej perspektywie jednak działania egipskiego prezydenta wpłynęły na lidera palestyńskiej opozycji tak, iż ten uznał prawo Izraela do istnienia oraz złagodził swoje ekstremistyczne stanowisko.

Wyborcze sukcesy

Bastionami poparcia Mubaraka w kraju pozostawały: wojsko5, coraz bardziej rozbudowana administracja rządowa, zorientowana na konsumpcję klasa średnia oraz tradycyjna elita na obszarach wiejskich. Do rozproszonej opozycji zaliczali się z kolei: muzułmańscy idealiści, którym marzyła się teokracja, naseryści, lewicowcy zapatrzeni w populistyczne hasła rodem z lat 60. XX wieku oraz nowa prawica wyrosła wokół partii Al-Wafd, która domagała się liberalizacji ekonomicznej i politycznej.

-----------------------

Obecnie służba wojskowa w Egipcie trwa od 12 do 36 miesięcy – w zależności od wykształcenia. Zwolnieni z niej są Egipcjanie, którzy: są jedynymi synami w domu; posiadają dwa obywatelstwa; mają problemy ze zdrowiem i ci, których ojciec ma ponad 60 lat (zwolnienie obejmuje jedynie najstarszego syna).

***

Zgodnie z konstytucją z 1971 roku, zmodyfikowaną w roku 1980, ustrojem politycznym Egiptu jest republika prezydencka z systemem wielopartyjnym.

Zgromadzenie Ludowe (parlament), którego kadencja trwa 5 lat, składa się z 454 członków – 444 nominowanych w wyborach powszechnych i 10 mianowanych przez głowę państwa. 60 mandatów to zatem około 13 procent.

Kandydaturę prezydenta wysuwa parlament, a wybór zatwierdzają obywatele w głosowaniu powszechnym (referendum). Prezydent ma szerokie uprawnienia w zakresie władzy wykonawczej i ustawodawczej. Mianuje jednego lub więcej wiceprezydentów, premiera, członków Rady Ministrów i 1/3 składu Rady Konsultatywnej (organu doradczego). Prezydencka kadencja trwa 6 lat, przy czym liczba kadencji jest nieograniczona.
W wyborach parlamentarnych w maju 1984 roku Narodowa Partia Demokratyczna (NPD) Mubaraka zdobyła przeważającą większość głosów. W 1986 roku rozprzestrzeniła się plotka o przedłużeniu służby wojskowej – w zamieszkach w Kairze i innych miastach zginęło wówczas wiele osób; kolejne rozruchy miały miejsce jesienią tego samego roku oraz w lutym następnego. Dodatkowo odkryto spisek w armii, za którym stało fundamentalistyczne ugrupowanie Dżihad.

-----------------------------

Przeprowadzone w 1987 roku wybory parlamentarne wykazały przygniatającą przewagę rządzącej NPD, zaś koalicja – oficjalnie nielegalnych, choć praktycznie tolerowanych nawet w życiu publicznym – Braci Muzułmanów z partiami socjalistycznymi zdobyła 60 mandatów. Pozycję Mubaraka umocniło referendum narodowe (stanowisko wiceprezydenta pozostawało celowo nieobsadzone), rozpoczął on kolejną sześcioletnią kadencję. Fundamentaliści, cieszący się poparciem Iranu, nadal byli aktywni, a nawet zdobywali coraz większą popularność, między innymi dzięki działalności charytatywnej.

Wobec Palestyny i Iraku

Intifadą zwykło się określać arabskie powstanie. Najbardziej znane są intifady palestyńskie – powstania przeciwko izraelskiej okupacji. Pierwsza intifada (tak zwana intifada kamieni) miała miejsce w latach 1987–1993, zaś druga (intifada Al-Aksa) trwa od 2000 roku aż do dziś. Podczas drugiej kadencji Mubarak utrzymał w mocy traktat z Camp David (mimo rozpoczętej w 1987 roku intifady, w której Egipcjanie poparli Palestyńczyków) oraz bliskie relacje ze Stanami Zjednoczonymi. W 1988 roku rząd egipski podpisał z USA pięcioletnie porozumienie o współpracy wojskowej, które gwarantowało Egiptowi dostęp do najnowszej technologii.

Inwazja Iraku na Kuwejt w 1990 roku była dla Mubaraka szokiem. Sądził, że wojny w Zatoce można było uniknąć, a winą za jej wybuch obarczał Saddama Husajna. Dlatego też wysłał aliantom (w skład koalicji wchodziły między innymi USA, Wielka Brytania, Francja, Kuwejt, Arabia Saudyjska, Zjednoczone Emiraty Arabskie i Polska) na pomoc 45 tysięcy żołnierzy. Decyzja ta spotkała się z ogólnonarodową aprobatą, przeciwni byli jedynie Bracia Muzułmanie. Ich opór został złamany dzięki wykorzystaniu prawa o stanie wyjątkowym. Po wojnie działania Mubaraka sprawiły, iż Egipt wysunął się na pozycję lidera w świecie arabskim, między innymi często uczestniczącego w tajnych rozmowach na linii OWP – Izrael i skutecznie pełniącego funkcję mediatora pomiędzy różnymi państwami arabskimi.

Husni Mubarak i Beniamin Netanjahu w czasie bliskowschodnich negocjacji pokojowych w Waszyngtonie, 2010 r. Na zdjęciu także prezydent USA Barack Obama i przywódca Autonomii Palestyńskiej Mahmud Abbas (fot. Pete Souza, Biały Dom)

Islamski terroryzm i represje

Od 1992 roku nasilił się fundamentalizm muzułmański. W 1992 i 1993 roku miały miejsce nieudane próby zabójstwa prezydenta, a ponadto szerzył się terror skierowany przeciw turystom (ich liczba spadła w tamtym okresie o 40%) oraz Koptom – egipskim chrześcijanom. W 1992 roku parlament przegłosował ustawę o zwalczaniu terroryzmu dającą szerokie uprawnienia siłom bezpieczeństwa. Te ostatnie, pomimo podpisanej w 1986 roku konwencji przeciw torturom, coraz częściej uciekały się do przemocy i znęcania się nad zatrzymanymi6. Uczeni zaczęli mówić wręcz o deliberalizacji7 kraju, jednak większość Egipcjan uważała, że tylko tak ostre środki zapobiegną dalszemu rozprzestrzenianiu się fundamentalizmu. W 1993 roku Mubarak został wybrany na trzecią kadencję przy poparciu wynoszącym 96,3%.

W 1994 roku, w związku z zabójstwem rządowego funkcjonariusza do spraw walki z terroryzmem, przeprowadzono istną czystkę, aresztując 29 tysięcy podejrzanych o sprzyjanie fundamentalizmowi. Rok później, podczas wizyty Mubaraka w Etiopii miał miejsce kolejny zamach na głowę państwa. Odpowiedzią na niego była jeszcze większa fala represji, egzekucji oraz zastraszania dziennikarzy, co spowodowało międzynarodową krytykę – protestowały między innymi Amnesty International oraz Egipska Organizacja Praw Człowieka. Dopiero w 1997 roku liczba i skala ataków terrorystycznych zaczęły się zmniejszać (stan wyjątkowy był wciąż przedłużany o kolejne lata).

W tym samym czasie Mubarak rozpoczął szeroko zakrojony projekt irygacyjny w pobliżu jezior Toshka, zwany przez wielu jego „wielką piramidą”. Efektem przekopania nowego kanału przez jedno z najgorętszych i najsuchszych miejsc na Ziemi miało być sprawienie, iż „pustynia rozkwitnie”. Inwestycja nie przyniosła jednak spodziewanych korzyści – ludzie nie chcieli się tam wprowadzić ani pracować z powodu trudnych warunków życia – temperatury przekraczają tam 50 stopni Celsjusza.

Zdjęcie satelitarne jezior Toshka (fot. NASA)

Chwilowe odprężenie i nowe zamachy

W 1999 roku rozpoczęła się czwarta kadencja Mubaraka. W 2000 roku Kair odwiedził papież Jan Paweł II. Był to relatywnie spokojny okres, gdyż ugrupowanie fundamentalistyczne Dżihad ogłosiło zaprzestanie antyrządowych działań zbrojnych; z kolei wielu Braci Muzułmanów prewencyjnie aresztowano. Mubarak ostro potępił zamachy terrorystyczne z 11 września 2001 roku. Jego ostry kurs względem ekstremistów zaowocował podpisaniem umowy handlowej z Unią Europejską oraz rozwojem turystyki (wzrost o 53,8% do 2003 roku), która jest obok przychodów z eksploatacji Kanału Sueskiego najważniejszym źródłem dochodów kraju. W roku 2010 przybyło do Egiptu ponad 14,8 miliona turystów.

 

---------------------------

Ruch na Rzecz Zmian to koalicja ludzi z szerokiego spektrum politycznego opowiadających się za ustąpieniem prezydenta Mubaraka i demokratyzacją Egiptu. Po 2005 roku straciła na znaczeniu na skutek wewnętrznych sporów, zmiany przywództwa oraz niemożności osiągnięcia zamierzonych celów politycznych. W latach 2004–2005 miały miejsce nowe ataki terrorystyczne na Synaju (w Tabie i Szarm asz-Szajch). Wtedy też zmarł wieloletni przywódca Braci Muzułmanów, a jego następca, Muhammad Mahdi Usman Akif, zapowiedział kolejne zamachy. Dodatkowo pojawiła się niefundamentalistyczna opozycja w postaci Ruchu na Rzecz Zmian, szerzej znanego jako Kifaja (Dość).

----------------------------

Problem sukcesji

Gamal Mubarak (fot. World Economic Forum)

 

Już wówczas przewidywano, że leciwy Mubarak zacznie przygotowywać swojego syna Gamala na następcę; dowodem na to miało być powierzenie mu ważnego stanowiska sekretarza generalnego Komitetu Politycznego NPD. Urodzony w 1963 roku syn prezydenta aktywnie działa na arenie politycznej, jest jednak niepopularny wśród Egipcjan. Oskarża się go między innymi o nieodpowiedzialność i rozrzutność.

Być może to dlatego Mubarak kolejny raz osobiście wystartował w wyścigu o fotel prezydenta. Przy tym jeszcze przed zapowiedzianymi na 7 lutego 2005 roku wyborami zmienił ordynację wyborczą, wprowadzając do konstytucji poprawkę: prezydent po raz pierwszy miał zostać wyłoniony w powszechnych wyborach bezpośrednich, a nie – jak miało to miejsce wcześniej – mianowany przez parlament i zatwierdzony w referendum.

Zmiana ordynacji miała służyć większej legitymizacji władzy, jednak Egipcjanie byli sceptycznie nastawieni co do zasadności głosowania w systemie ograniczonej demokracji. W Egipcie, podobnie jak w wielu innych państwach arabskich, teoretycznie funkcjonuje system demokratyczny, jednak w rzeczywistości władzę pełnią ci sami od lat przywódcy, którzy czasem zakładają quasi-dynastie, jak na przykład w Syrii.

Ajman Nur zyskał międzynarodową sławę, gdy został uwięziony w styczniu 2005 roku po tym, jak zajął drugie miejsce. Zwolniony w lutym 2009 roku oficjalnie z powodu złego stanu zdrowia, w rzeczywistości na skutek presji opinii publicznej tak w kraju, jak za granicą. Zgodnie z oczekiwaniami wybory wygrał Mubarak, pokonując dziewięciu kontrkandydatów (najsilniejszym rywalem był przywódca partii Al-Ghad, Ajman Nur). Frekwencja wyborcza wyniosła 25%, padły zarzuty o fałszowanie wyborów (Mubarak otrzymał 88% głosów) i brutalne tłumienie antyrządowych manifestacji. W wyborach parlamentarnych w tym samym roku znowu wygrała NPD, ale radykalni fundamentaliści również zdobyli mandaty.

Wielu niezadowolonych

Ostatnie pięć lat to z jednej strony umocnienie wizerunku Egiptu jako „turystycznego raju”, z drugiej narastanie społecznej frustracji. Proamerykańska polityka prezydenta od wielu lat rozmija się z oczekiwaniami społecznymi – względy ideologiczne zdecydowanie przeważają nad argumentacją ekonomiczną (po Izraelu Egipt jest obecnie na drugim miejscu wśród państw bliskowschodnich pod względem wielkości militarnej i gospodarczej pomocy otrzymywanej od USA). Na domiar złego rosnące bezrobocie uderza przede wszystkim w ludzi młodych, którzy nie mając w ojczyźnie perspektyw, radykalizują się.

Grupą, która czuje się coraz bardziej zagrożona, są Koptowie, niejednokrotnie oskarżani przez muzułmańską większość o dominację ekonomiczną i bycie agentami obcych sił. W ostatnich latach ataki na egipskich chrześcijan stały się częstsze, zaś napastnicy zwykle umykali sprawiedliwości. Do tej pory nieznani są sprawcy tragicznego zamachu, który miał miejsce 1 stycznia 2011 roku w Aleksandrii – w eksplozji przed kościołem koptyjskim zginęło wówczas ponad 20 osób, zaś około stu zostało rannych.

Koptyjscy diakoni w czasie uroczystości wielkanocnych w Kairze (fot. λⲁⲛτερⲛιξ, Creative Commons CC0 1.0 Universal Public Domain Dedication)

 

-----------------

Żona prezydenta Mubaraka przez lata odgrywała ważną rolę w polepszaniu wizerunku Egiptu i jego przywódcy. W początkowym okresie prezydentury męża młoda absolwentka socjologii nie próbowała odgrywać roli bardzo widocznej „pierwszej damy”, czym jej poprzedniczka, Gihan as-Sadat, zraziła sobie wielu Egipcjan. Z czasem jednak Suzanne stała się symbolem walki o prawa dzieci i kobiet, co zjednało jej między innymi przychylność UNICEF-u.

------------------

Egipskie kobiety8, mimo osobistego zaangażowania prezydenckiej małżonki, Suzanne Mubarak, w poprawę ich losu (między innymi nieznaczne ułatwienia rozwodów) nie cieszą się pełnią praw, na przykład nie wolno im wyjeżdżać za granicę bez zgody opiekuna. W swoim własnym kraju nie czują się bezpieczne – w 2006 roku głośna była sprawa swoistego polowania na dziewczęta w centrum Kairu, którego dopuściła się w czasie święta Aid al-Fitr grupa kilkudziesięciu mężczyzn. Reakcją na te wydarzenia był milczący protest ubranych na czarno kobiet niosących transparenty wyrażające sprzeciw wobec seksualnego molestowania – pomysł na taką manifestację pojawił się na blogu niejakiej Nermeeny.

Internet środkiem organizacji protestów

Rzecz jasna egipski Internet nie jest wyłącznie domeną kobiet – najsłynniejszym bodajże internautą znad Nilu jest Wael Abbas, okrzyknięty przez CNN i BBC – może nieco na wyrost – jednym z najbardziej wpływowych ludzi świata. Ryzykując zdrowiem (jest on postacią zbyt znaną na świecie, by reżim mógł się go cicho pozbyć – pozostając na wolności służył również jako dowód na poszanowanie „wolności słowa” w Egipcie) wielokrotnie ujawniał on na swoim blogu przypadki łamania prawa przez rząd i podległe mu instytucje. Posty oraz filmy umieszczane w Internecie przez Waela i innych egipskich blogerów docierały – wraz z rozwojem sieci – do coraz większych rzesz odbiorców – dostęp do internetu ma blisko 20% egipskiego społeczeństwa.

Jedno z nagrań wideo zamieszczonych w Internecie przez Waela Abbasa w 2005 roku. Na jego kanale w serwisie YouTubemożna też znaleźć wiele filmów z trwających obecnie protestów.

W 2008 roku w Egipcie miała miejsce kampania mobilizująca ludzi za pośrednictwem mediów społecznych. 6 kwietnia grupa użytkowników Facebooka zainspirowana przez Ahmada Mahira zwołała strajk powszechny dla poparcia żądań robotników z miasteczka przemysłowego Al-Mahalla al-Kubra. Korzystając z Facebooka, Twittera, Flickra oraz blogów, aktywiści zachęcali uczestników protestu, by ubrali się na czarno i pozostali w domach. Rezultat był zadziwiający – strajk okazał się sukcesem, zaś egipscy blogerzy poczuli się dumni, iż „potrząsnęli tronem”. Tym bardziej, że w noc strajku rząd wydał oświadczenie krytykujące planowaną akcję, paradoksalnie przyczyniając się w ten sposób do jej powodzenia. W styczniu 2009 roku grupa liczyła już 70 tysięcy członków – głównie młodych i wykształconych Egipcjan, którzy wcześniej nie byli aktywni politycznie. Ich najważniejszym celem stała się walka o wolność słowa, wyrugowanie nepotyzmu i korupcji9 z kręgów rządzących oraz wyrwanie ojczystej gospodarki ze stagnacji.

Członkowie grupy, którą zachodni obserwatorzy zaczęli nazywać ruchem politycznym, domagali się również uwolnienia dziennikarzy zaangażowanych w protesty, jakie miały miejsce w trakcie trwania konfliktu w Gazie w latach 2008–2009. Sam Ahmad Mahir został aresztowany w maju 2008 roku, następnie zwolniony i ponownie aresztowany wraz z czternastoma innymi członkami ruchu w lipcu tego samego roku.

Wybuch

W okrągłą rocznicę udanego strajku – 6 kwietnia 2009 roku – miały miejsce ataki na grupę, najprawdopodobniej przeprowadzone przez stronę rządową. Wiele stron internetowych zostało wówczas zhakowanych, zaś protestujących aresztowali ubrani po cywilnemu policjanci. Ruch 6 kwietnia nie przestał jednak istnieć. Jaśminowa rewolucja w Tunezji zainspirowała jego członków do podjęcia nowych działań, których rezultatem był „Dzień Gniewu”. Ujawnili się wówczas także inni przeciwnicy reżimu, wywodzący się z różnych środowisk – opozycja jest nadal bardzo rozproszona. Do Egiptu przybył Muhammad al-Baradai, były szef Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej, laureat Pokojowej Nagrody Nobla, jeden z najbardziej znanych opozycjonistów. Dalej wydarzenia potoczyły się lawinowo…

Egipski transporter opancerzony pokryty napisami takimi jak „Przecz z Mubarakiem” czy też „Dyktator Mubarak upadł” (fot. monasosh, na licencji Creative Commons Attribution 2.0 Generic)

Protestujący w Kairze na transporterze opancerzonym, Plac Tahrir w Kairze, 29 stycznia 2011 roku (fot. Ramy Raoof, na licencji Creative Commons Attribution 2.0 Generic)

Przypisy

1 Zob. M. Durocher Dunne, Democracy in Contemporary Egyptian Political Discourse, Amsterdam–Philadelphia 2003.

2 O Egipcie za Gamala Abd an-Nassira zob. A. Abdel-Malek, Egipt: Military Society. The Army Regime, The Left, and Social Change under Nasser, New York 1968.

3 O okolicznościach zamachu na As-Sadata zob. więcej Egypt. A Country Study, ed. H.Ch. Metz, Washington 1990, s. 85-86.

4 O muzułmańskich radykałach zob. S.E. Ibrahim, Egypt, Islam and Democracy. Twelve Critical Essays, Cairo 1996, s. 1-92; M. Kassem, Egyptian Politics. The Dynamics of Authoritarian Rule, London–Colorado 1996, s. 133-166.

5 O armii egipskiej zob. S.H. Gotowicki, The Military in Egyptian Society, [w:] Egypt at the Crossroads. Domestic Stability and Regional Role, ed. Ph. Marr, Washington 1999, s. 105 i nast.

6 Więcej na ten temat zob. A. Seif El-Dawla, Torture: a state policy, [w:] Egypt. The Moment of Change, ed. R. El-Mahdi, Ph. Marfleet, London–New York 2009, s. 120 i nast.

7 E. Kienle, A Grand Delusion, Democracy and Economic Reform in Egypt, London–New York 2001, s. 89-170.

8 Więcej o egipskich kobietach i o egipskim feminizmie w: S. Abdel Kader, Egyptian Women in a Changing Society, 1899–1987, London–Colorado 1987.

9 Zob. A. El-Sayed El-Naggar, Economic policy: from state control to decay and corruption, [w:] Egypt. The Moment of Change..., s. 34 i nast.

Bibliografia

  • Abdel Kader S., Egyptian Women in a Changing Society, 1899–1987, London–Colorado 1987.
  • Abdel-Malek A., Egipt: Military Society. The Army Regime, The Left, and Social Change under Nasser, New York 1968.
  • Durocher Dunne M., Democracy in Contemporary Egyptian Political Discourse, Amsterdam–Philadelphia 2003.
  • Egypt. A Country Study, ed. H.Ch. Metz, Washington 1990.
  • Egypt at the Crossroads. Domestic Stability and Regional Role, ed. Ph. Marr, Washington 1999.
  • Egypt. The Moment of Change, ed. R. El-Mahdi, Ph. Marfleet, London–New York 2009.
  • „Encyclopedia of World Biography”.
  • Ibrahim S.E., Egypt, Islam and Democracy. Twelve Critical Essays, Cairo 1996.
  • Kassem M., Egyptian Politics. The Dynamics of Authoritarian Rule, London–Colorado 1996.
  • Kienle E., A Grand Delusion, Democracy and Economic Reform in Egypt, London–New York 2001.
  • Madeyska D., Historia współczesna świata arabskiego, Warszawa 2008.


Redakcja: Roman Sidorski

Wsparcie dla serwisu Histmag.org


Marta Woźniak:

Doktor nauk humanistycznych w zakresie nauk historycznych, specjalizuje się w tematyce bliskowschodniej. Absolwentka Wydziału Studiów Międzynarodowych i Politologicznych Uniwersytetu Łódzkiego, studia magisterskie ukończyła w 2006 roku, uzyskując tytuł Primus Inter Pares (w konkursie na Najlepszego Studenta w Polsce). Rozprawę doktorską zatytułowaną „Współcześni Asyryjczycy i Aramejczycy: w poszukiwaniu tożsamości narodowej” obroniła w 2010 roku. W ramach doktoratu prowadziła badania w Syrii, Turcji, Szwecji, Niemczech i Brazylii.

[ więcej o autorze ]

 

 

Artykuł pierwotnie opublikowano na stronach portalu historycznego histmag.org, a konkretnie pod adresem: histmag.org/, Przedrukowano za zgodą redakcji.

Histmag
O mnie Histmag

Prezentujemy najciekawsze informacje i wieści ze świata historii, opublikowane na łamach portalu historycznego "Histmag.org" - histmag.org. UWAGA - NIE PUBLIKUJEMY INFORMACJI Z INNYCH ŹRÓDEŁ. Autorów zainteresowanych współpracą, prosimy o przesłanie nam informacji wg wzoru z: http://histmag.org/?id=213

Nowości od blogera

Komentarze

Inne tematy w dziale Polityka