Janusz Jarosławski Janusz Jarosławski
1261
BLOG

Szwecja w pigułce

Janusz Jarosławski Janusz Jarosławski Historia Obserwuj temat Obserwuj notkę 3

Tereny dzisiejszej Szwecji były zamieszkiwane przez ludy zajmujące się zbieractwem i łowiectwem już 10 tysięcy lat temu. W miarę ustępowania lodowca koczownicze plemiona przemieszczały się coraz dalej na północ ewoluując w kierunku osadnictwa opartego na rolnictwie i rozwoju rzemiosła. Obfitość lasów jak i łatwy dostęp do rud cyny, miedzi i żelaza spowodowały, że intensywnie rozwijał się handel a szlaki handlowe mieszkańców Skandynawii, którzy swe życie bardzo szybko związali z morzem sięgały w starożytności aż po Dunaj. Około 1000 lat p.n.e. Szwedzi posiadali już umiejętność wytopu żelaza. Wysoka jakość rudy żelaza jak i doskonała umiejętność jej obróbki spowodowały, że produkty żelazne, zwłaszcza broń, cieszyły się dużą popularnością. Ówcześni Szwedzi nie zbudowali jednak, w tamtych czasach, silnego organizmu państwowego, tak jak miało to miejsce w przypadku Danii.

Kraj rządzony był przez lokalnych władców – Jarlów, którzy, uznając zwierzchnictwo duńskiego władcy, uczestniczyli w zamorskich ekspedycjach wojennych, zawierali doraźne sojusze i prowadzili między sobą wojny. Prowadzone przez nich wyprawy morskie nie zawsze miały charakter militarny. Podróże handlowe sięgające aż Konstantynopola wzbogacały ich w złoto, srebro i bogate tkaniny uzyskiwane w handlu za miód, futra i bursztyn. Zakładali też faktorie kupieckie wzmacniając kontakty handlowe z Bizancjum i krajami arabskimi. Największą sławę i potęgę przynosiły im jednak podboje. Dość powiedzieć, że w okresie pierwszego tysiąclecia naszej ery, znakomita umiejętność budowy łodzi, niezwykłe umiejętności żeglarskie, ich znajomość rzemiosła wojennego jak i brak poszanowania dla innych niż skandynawskie systemów wartości, przyniósł im spektakularne sukcesy. Jednego lokalnych przywódców – Ruryka, doprowadził do przejęcia władzy nad plemionami wschodniosłowiańskimi tworząc księstwo w Nowogrodzie Wielkim. Jego potomkowie stworzyli Ruś Kijowską. Wikingom oferowano służbę w bizantyjskiej elitarnej gwardii cesarskiej, siejącej postrach wśród Arabów, nazywających ich „złymi wąsatymi aniołami o niemiłym zapachu”.


image


Początek państwowości szwedzkiej zaczyna się dopiero w roku 1523, kiedy to kraj pod panowaniem Gustawa I Wazy uniezależnia się od Danii. Okres rządów Wazów 1523-1720 jest czasem wojen i prób zyskania dominacji w obrębie Morza Bałtyckiego. Silna, nowoczesna flota jak również dobrze zorganizowana, uzbrojona w broń palną i liczną artylerię armia lądowa siały postrach w Europie. Szczytowy okres jej potęgi przypada na lata panowania Gustawa II Adolfa 1611-1632, kiedy to Szwecja przejmuje kontrolę nad Zatoką Fińską i opanowanymi przez Polskę, po bitwie pod Kircholmem w 1605 roku, Inflantami. Kolejny władca Karol X Gustaw, za cenę ogromnych strat w wojnach lat 1654-1660 wypiera Duńczyków z południowej Szwecji i zyskuje rezygnację króla polskiego Jana Kazimierza z praw do tronu szwedzkiego. Dopiero klęska w walkach z Rosją w tzw. III wojnie północnej (1700-1721) i śmierć Karola XII stają się początkiem końca szwedzkiej potęgi.

Wiek XVIII w historii Szwecji nazywany jest wiekiem wolności. Kraj zmierzał w kierunku, trwającej ponad 50 lat, monarchii parlamentarnej. Rozwijała się gospodarka. Powstały liczne kopalnie i fabryki. Utworzono Szwedzką Akademię Nauk. Szwecja stała się znaczącym partnerem w handlu międzynarodowym i głównym europejskim eksporterem stali i jej wyrobów. Pod koniec XVIII wieku, za panowania Gustawa III przywrócono monarchię absolutną. Miało to wzmocnić potęgę rozwijającej się gospodarki państwa. Jednak słabość kolejnego władcy – Gustawa IV Adolfa, doprowadziła Szwecję do stagnacji i utraty, w wojnie 1808-1809, na rzecz Rosji Finlandii (skolonizowanej przez Szwecję w XII wieku). Dalsze zagrożenie suwerenności jak i próba neutralnego balansowania pomiędzy walczącymi stronami w czasie Wojen Napoleońskich  spowodowały, iż parlament szwedzki zaproponował koronę królewską bliskiemu współpracownikowi Napoleona – marszałkowi Jean-Baptiste Bernadotte. Ten, objął władzę jako Karol XIV Jan a jego potomkowie zasiadają na tronie królewskim po dziś dzień.


image


Wyciągając wnioski z wcześniejszych konfliktów zbrojnych i poniesionych strat, od upadku Napoleona w 1815 roku, Szwecja zaprzestała prowadzenia wojen i skupiła się na rozwoju gospodarczym. Pomimo utrzymywania sprawnej i nowoczesnej armii kraj ten zachowywał neutralność w czasie I i II wojny światowej. Korzyści płynące z eksportu surowców i towarów dla walczących stron przyniosły Szwedom finansowe podstawy do budowy państwa opiekuńczego. Liczące około 50 tysięcy żołnierzy, Szwedzkie siły Zbrojne (Försvarsmakten) składające się z Królewskiej Armii Lądowej, Szwedzkich Królewskich Sił Powietrznych, Królewskiej Szwedzkiej Marynarki i Królewskich Sił Obrony Terytorialnej (Hemvärnet) podlegają królowi, jako naczelnemu wodzowi tradycyjnie obdarowywanemu tytułem honorowego „generała i admirała a la suite”. Do 1994 roku, w Szwecji, istniał obowiązkowy pobór do wojska. Następnie zamieniono go na służbę ochotniczą, wliczając w to oddziały obrony terytorialnej przekształcone w Narodowe Siły Bezpieczeństwa. Do zadań Szwedzkich Sił Zbrojnych należą: obrona kraju oraz udział w misjach obserwacyjnych, pokojowych i humanitarnych.


image

Nowości od blogera

Komentarze

Inne tematy w dziale Kultura