Według "Rzeczpospolitej", zrabowany przez Niemców w czasie II wojny światowej pierścień króla Zygmunta I Starego, który powrócił do Polski w 2016 roku, znowu jest za naszą zachodnią granicą. Bezcenna pamiątka znajduje się w niemieckim muzeum biżuterii w Pforzheim. Resort kultury i dziedzictwa narodowego stara się o jego zwrot.
Pierścień Zygmunta I Starego - pochodzenie
Pierścień Zygmunta Starego to masywna złota obrączka z dużym kwadratowym diamentem, osadzonym w oprawie milgryf i przytrzymywanym czterema pazurkami. Zdaniem historyków sztuki, pierścień mógł należeć wcześniej do królowej Bony. Po śmierci Zygmunta I w 1548 roku miał zostać przekazany jego córce Izabeli. Wydobyto go z grobu króla podczas eksploracji katedry wawelskiej w 1791 roku i włączono do prywatnych zbiorów Tadeusza Czackiego. Następnie w 1813 roku został zakupiony przez Izabelę Czartoryską i umieszczony w tzw. Szkatule Królewskiej — specjalnym hebanowym kuferku, w którym przechowywano najcenniejsze relikwie historii Polski.
Grabież pierścienia przez Niemców
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku Szkatułę Królewską przewieziono do Muzeum Książąt Czartoryskich w Krakowie. W obliczu zagrożenia wojennego w sierpniu 1939 roku zbiory, w tym pierścień, ukryto w pałacowej oficynie w Sieniawie. Niestety, po donosie Niemcy dokonali nocnej grabieży z 17 na 18 września. Przez dziesięciolecia losy pierścienia pozostawały nieznane.
W 2007 roku prof. Ewa Letkiewicz z UMCS w Lublinie jako pierwsza opisała, że pierścień znalazł się w zbiorach Schmuckmuseum w Pforzheim w Niemczech. Do muzeum trafił w 1963 roku razem z kolekcją Heinza Battke, który miał nabyć go między 1954 a 1962 rokiem. Jak opisano w badaniach naukowych, pierścień był nawet wystawiany w Częstochowie na początku XXI wieku.
Resort kultury chce powrotu pierścienia
W marcu 2023 roku Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego złożyło wniosek restytucyjny do muzeum w Pforzheim, a w październiku 2024 roku przekazało sprawę niemieckiemu MSZ. - Każdy przypadek utraconego dobra kultury i jego szans na zwrot jest analizowany indywidualnie, niezależnie od tego czy znajduje się ono w zbiorach prywatnych czy publicznych. W przypadku restytucji niezwykle istotna jest rekonstrukcja i ocena historii danego obiektu. Wykorzystujemy wszystkie dostępne mechanizmy prawne zmierzające do powrotu obiektu na terytorium Polski - powiedział rzecznik resortu Piotr Jędrzejowski w rozmowie z "Rzeczpospolitą".
Jeśli pierścień zostanie zwrócony, zgodnie z umową z 2016 roku trafi do Muzeum Narodowego w Krakowie. Polska posiada prawo własności do wszystkich dzieł z kolekcji Czartoryskich — także tych zaginionych, jak pierścień Zygmunta Starego. Problemem może się okazać brak szczegółowej dokumentacji – zachowało się jedynie słabej jakości zdjęcie wykonane w latach 30. XX wieku przez kustosza Stefana Saturnina Komornickiego.
To, oraz fakt, że pierścień jest obecnie własnością muzeum publicznego, może utrudniać jego odzyskanie. Placówka w Pforzheim nie odpowiedziała na pytanie dziennikarzy "Rzeczpospolitej", czy przekaże zagrabione w trakcie II wojny światowej mienie Polsce.
Fot. Schmuckmuseum w Pforzheim
Red.
Inne tematy w dziale Kultura
