Ślązaczka
Konstanty Wolny – Ślązak, polski patriota, I-szy marszałek Sejmu Śląskiego
Konstanty Wolny
Konstanty Wolny był wybitnym działaczem narodowym i społecznym na rzecz polskości Górnego Śląska. Był zasłużonym w okresie powstań śląskich i plebiscytu współpracownikiem Wojciecha Korfantego, współautorem Statutu Organicznego Województwa Śląskiego i pierwszym marszałkiem Sejmu Śląskiego. Z zawodu był prawnikiem.
Urodził się w Bujakowie (obecnie dzielnica Mikołowa) w dniu 5 kwietnia 1877 roku, w rodzinie kowala Wawrzyńca i Ludwiny z domu Jarczyk.
Jego matka zmarła na tyfus gdy był małym chłopcem. Wtedy ojciec wraz z dziećmi przeniósł się do Zawodzia k. Katowic(obecnie dzielnica Katowic), gdzie w hucie "Baildon" otrzymał pracę w charakterze kowala. Tam Konstanty wychowywał się wraz z siedmiorgiem dzieci wujostwa. Szkołę powszechną, a następnie średnią ukończył w Katowicach, gdzie poznał Wojciecha Korfantego. W krótkim czasie wstąpił do założonego przez Korfantego tajnego kółka patriotycznego, którego celem było między innymi poznawanie literatury i historii polskiej. Po maturze w roku 1898 rozpoczął studia na Uniwersytecie Medycznym we Wrocławiu. Jednak już na pierwszym roku zmienił kierunek, i wbrew nadziejom ojca podjął studia prawnicze. We Wrocławiu Wolny ponownie spotkał W. Korfantego, który tam studiował filozofię. Za jego namową włączył się Wolny w pracę w zakazanym propolskim Towarzystwie Akademików – Górnoślązaków oraz w Związku Młodzieży Polskiej „Zet”, gdzie zaangażował się szczególnie w rozwijanie i pielęgnowanie kultury polskiej wśród studentów. Między innymi organizował wycieczki do polskich miast, np. do Krakowa, Warszawy czy Lwowa.
We Wrocławiu Wolny poznał też swoją przyszłą żonę Wandę, z domu Sworowską, również pochodzącą z rodziny o polskich tradycjach.
Konstanty Wolny z żoną Wandą
Po ukończeniu studiów w roku 1901, podjął pracę jako adwokat na Górnym Śląsku. Po kilkuletniej praktyce sądowej zdał państwowy egzamin asesorski w Ministerstwie Sprawiedliwości w Berlinie. Zamieszkał w Gliwicach, gdzie został pierwszym polskim adwokatem. Swoje umiejętności wykorzystywał broniąc śląskich Polaków, członków Towarzystwa Katolickich Mężów i Młodzieńców z Zabrza i Rudy czy gliwickich gimnazjalistów przed władzami i sądami niemieckimi.
Tam wraz z Wojciechem Korfantym rozpoczął aktywną działalność w Towarzystwie Demokratyczno-Narodowym.
W latach 1909–1915 pełnił funkcję radnego miejskiego. Zorganizował w Gliwicach koło, zwane gniazdem, Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. W latach 1907–1909 pełnił funkcję prezesa tego gniazda. Współtworzył również powstałe w 1911 roku Stronnictwo Polskie na Śląsku, gdzie został członkiem rady nadzorczej.
W chwili wybuchu I wojny światowej został jak większość działaczy narodowych prewencyjnie aresztowany i osadzony w twierdzy w Nysie, a następnie powołany do odbycia trzyletniej służby wojskowej w armii pruskiej. Służbę odbył w stopniu szeregowca w Janowie Podlaskim, gdzie początkowo pracował w lazarecie dla koni a później jako tłumacz w sztabie (znał język polski, francuski, niemiecki i łacinę).
Po zdemobilizowaniu w listopadzie 1918 roku osiadł w Bytomiu, który w tym czasie był głównym ośrodkiem polskiej działalności politycznej na Górnym Śląsku.
Od roku 1918 działał w Naczelnej Radzie Ludowej, a następnie pełnił funkcję zastępcy podkomisarza i kierownika biura Podkomisariatu Naczelnej Rady Ludowej dla Górnego Śląska, podlegającej Naczelnej Radzie Ludowej w Poznaniu. Rok później z powodu grożących aresztowań biuro przeniesiono z Bytomia do Sosnowca.
W Sosnowcu z ramienia RP organizował opiekę dla uchodźców – szczególnie dla uczestników I Powstania Śląskiego, a następnie wszedł w skład powstałego w Sosnowcu Komitetu Głównego Niesienia Pomocy Ślązakom oraz Komisariatu Rad Ludowych Śląskich w Sosnowcu. W tym okresie brał też udział w przygotowywaniu przyszłych kadr Polskiego Komisariatu Plebiscytowego i komitetów plebiscytowych.
Po zawarciu polsko-niemieckiej umowy amnestyjnej w dniu 1 października 1919 ponownie wrócił do Bytomia, i został jednym z zastępców komisarza sekretariatu plebiscytowego - Korfantego.
Od roku 1919 pełnił też funkcję pierwszego prezesa Śląskiej Dzielnicy Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”.
Na początku 1920 roku rozpoczął działalność Polski Komisariat Plebiscytowy (PKPleb.) z siedzibą w Bytomiu, w hotelu „Lomnitz”. Funkcję polskiego komisarza plebiscytowego przyjął Wojciech Korfanty, który na swego pierwszego zastępcę wybrał właśnie Konstantego Wolnego. Wolny pełnił poza tym funkcję kierownika Wydziału Prawnego PKPleb., a także brał udział w redagowaniu tzw. Białej księgi, zawierającej między innymi informacje o wrogich działaniach antypolskich organizacji niemieckich.
W maju 1920 roku Wolny został przewodniczącym Komisji Samorządowej, przy Wydziale Prawnym PKPleb., która przez dwa miesiące , od maja do lipca 1920 roku opracowała Statut Organiczny Województwa Śląskiego, który stał się integralną częścią ustawy konstytucyjnej, uchwalonej przez Sejm Ustawodawczy RP, 15 lipca 1920 roku. Ten akt prawny określał kształt i zasady funkcjonowania autonomii Województwa Śląskiego.
Po wybuchu III powstania śląskiego, w roku 1921, Wolny wszedł w skład Komisariatu Likwidacyjnego, mającego między innymi zlikwidować PKPleb., po wypełnieniu jego misji. Następnie brał udział w pracach powstałej 30 lipca 1921 roku w Katowicach Naczelnej Rady Ludowej, przygotowującej administrację dla przyszłego autonomicznego województwa.
Od lutego do kwietnia 1922 roku brał udział w Genewie w pracach przygotowawczych poprzedzających podpisanie tam 15 maja 1922 roku umowy polsko-niemieckiej o podziale Górnego Śląska. W jej wyniku powstały instytucje arbitrażowe takie jak Górnośląski Trybunał Rozjemczy w Bytomiu czy Górnośląska Komisja Mieszana w Katowicach.
W roku 1922 został członkiem Tymczasowej Śląskiej Rady Wojewódzkiej. Przeniósł się do Katowic, gdzie otworzył kancelarię adwokacką. Został posłem z ramienia Chrześcijańskiego Zjednoczenia Ludowego (ChZL).
Również w roku 1922 został odznaczony Krzyżem Komandorskim „Polonia Restituta”.
W roku 1922 odbyły się pierwsze wybory do Sejmu Śląskiego. Wolny kandydował z ramienia ChZL. Trzynastego października 1922 roku został wybrany pierwszym marszałkiem Sejmu Śląskiego.Funkcję tę pełnił do roku 1935, czyli przez trzy kadencje.
W wyborach do IV Sejmu Śląskiego Wolny nie wziął udziału, gdyż nie zgadzał się z polityką sanacyjnego rządu polskiego oraz ze zmianami poczynionymi w związku z wprowadzeniem 23 kwietnia 1935 roku nowej, antydemokratycznej konstytucji RP, zwanej konstytucją kwietniową.
Wolny dał się także poznać jako mecenas sztuki, kultury i sportu oraz publicysta śląskich czasopism, w tym „Przeglądu Notarialnego”. W 1924 roku z jego inicjatywy utworzono Bibliotekę Sejmu Śląskiego, z której później powstała Biblioteka Śląska. W latach 1934–1935 był członkiem Kuratorium utworzonego w 1934 roku Instytutu Śląskiego. Wspierał artystów, kupując dzieła sztuki dla Sejmu Śląskiego oraz finansował organizację wystaw w westybulu Sejmu.
Wraz z żoną Wandą miał pięcioro dzieci. Żona, absolwentka szkoły kosmetycznej w Paryżu, od roku 1923 zdecydowała się żyć osobno. Konstanty zamieszkał sam z dziećmi, a w ich wychowaniu pomagała mu teściowa.
Konstanty Wolny z synem Zbigniewem
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/68/1934_Sejm_Śląski._Politycy_śląscy_oraz_władze_i_członowie_Towarzystwa_Gimnastycznego_"Sokół"_1-P-2629-1.jpg)
Konstanty Wolny w holu Sejmu Śląskiego wraz ze śląskimi politykami i członkami Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. Rok 1934
Był również dziekanem Rady Adwokackiej w Katowicach, długoletnim prezesem Automobilklubu Śląskiego od jego założenia w roku 1924 do ostatnich wyborów w kwietniu 1939, chociaż początkowo sam nie miał prywatnego samochodu ani prawa jazdy.
Portret olejny Konstantego Wolnego namalowany przez Stanisława Kotowicza-Gilewskiego. Do wybuchu II wojny św. wisiał we wnęce westybulu Urzędu Marszałkowskiego w Katowicach. Po wojnie uznany za zaginiony.
Został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.
Po wybuchu II wojny światowej, we wrześniu 1939 roku, uciekając wraz z dziećmi przed Niemcami, dotarł do Lwowa, gdzie był jednym ze współzałożycieli Śląskiego Komitetu Uchodźców. Tam zmarł na zawał serca 9 listopada 1940 roku w wieku 63 lat. Został pochowany w grobowcu OO. Jezuitów na cmentarzu Janowskim we Lwowie.
Lwów. Grobowiec OO. Jezuitów
6 listopada 2004 odsłonięto ku Jego czci tablicę pamiątkową na cmentarzu przy ulicy Francuskiej w Katowicach.
Tablica pamiątkowa
Uroczystości obchodów Święta Niepodległości 11.11.2012, rozpoczęto odsłonięciem tablicy poświęconej Konstantemu Wolnemu. Tablica została ufundowana przez Radę Izby Notarialnej w Katowicach. Umieszczono ją na budynku przy ul. Warszawskiej 1, w którym przed II wojną światową marszałek Wolny miał kancelarię notarialną.
Zimą 2012 roku z inicjatywy wnuka Konstantego Wolnego oraz władz województwa śląskiego, Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa wystąpiła do władz Ukrainy z prośbą o otwarcie grobowca oraz identyfikację i ekshumację prochów marszałka. Po uzyskaniu zgody na ekshumację, szczątki Konstantego Wolnego zostały przewiezione do Katowic, gdzie 6 czerwca 2012 roku odbył się ponowny, uroczysty pogrzeb. Marszałka pochowano na cmentarzu przy ul. Francuskiej w pobliżu grobu Wojciecha Korfantego.
Msza pogrzebowa w Archikatedrze Chrystusa Króla, której przewodniczył arcybiskup senior Damian Zimoń. Katowice, rok 2012
W związku z 135 rocznicą urodzin Konstantego Wolnego i 90 rocznicą pierwszych wyborów do Sejmu Śląskiego Sejmik Województwa Śląskiego ogłosił rok 2012 Rokiem Konstantego Wolnego.
Źródła:
http://pl.wikipedia.org/wiki/Konstanty_Wolny
http://www.slaskie.pl/strona_n.php?jezyk=pl&grupa=10&art=5558
http://www.slaskie.pl/wolny2012/index.php?grupa=10&kart=0&art=1352792065&id_menu=0
http://www.slaskie.pl/wolny2012/index.php?grupa=9&dzi=1334681968&art=1335266254&id_menu=281
http://www.slask.travel/object,10328/Konstanty_Wolny_Marszałek_Sejmu_Śląskiego.html
Komentarze