JANKE: Myślenie wiąchami

Igor Janke

Myślenie wiąchami

Myślenie pakietowe jest zjawiskiem naturalnym. Najstraszniejszą rzeczą, jaka może się zdarzyć człowiekowi, to poruszanie się po świecie, którego mechanizmów nie rozumie, w którym jest zagubiony. Łatwiej i wygodniej jest nam poruszać się po rzeczywistości, która jest zrozumiała, którą możemy sobie uporządkować. Dlatego chętniej łączymy jeden pogląd z drugim, porządkujemy sobie świat, układając ludzi w grupy, klasyfikując i upraszczając ich poglądy. Robimy to, bo tak jest łatwiej. Robimy tak, bo taki świat wymaga od nas mniejszego wysiłku umysłowego.

Im bardziej jesteśmy leniwi, im bardziej uproszczony świat chcemy czy jesteśmy w stanie widzieć, tym bardziej „pakietujemy” ludzi i ich poglądy. Przyporządkowanie kogoś do danej grupy tłumaczy nam bardzo wiele i daje łatwiejsze odpowiedzi na pytania.

Dziś w Polsce przeżywamy czas wielkiego lenistwa. Leniwy rząd może działać, bo za nim stoi leniwe społeczeństwo. Lenistwo umysłowe, które ogarnęło moich rodaków, powoduje, że coraz mniej wymagamy od świata zewnętrznego. Widzimy go w prostych, wyrazistych barwach.

Lenistwo to ogarnia wszystkich: upraszczające świat i ulegające emocjom elity intelektualne; stadnie myślących dziennikarzy; kombinujących, a nie uprawiających politykę polityków. Stan ten nie omija też milionów zwykłych obywateli, którzy coraz mniej wymagają od tych, w których ręce oddają losy kraju.

Świat stał się prosty. Są źli i dobrzy. Bohaterowie i zdrajcy. Stoimy po dobrej albo złej stronie mocy. Nie ma półcieni, nie ma wątpliwości, nie ma miejsca na pytania. Należysz do jednego albo do drugiego obozu. Ci, którzy nie chcą się zapisać, którzy deliberują, którzy biorą pod uwagę argumenty jednej i drugiej strony, którzy próbują zrozumieć intencje i argumenty drugiej strony, myśleć zgodnie z regułami logiki, spotykają się z w najlepszym wypadku z niezrozumieniem, ironicznym śmiechem, a zwykle z oskarżeniami o zaprzaństwo, płynącymi z obu stron.

I lud, i elity myślą w Polsce „pakietami” czy „wiązkami”. Grupują, metkują, przypinają łatki, nie wnikając w głąb, nie badając, nie dociekając prawdy czy istoty rzeczy. Coraz częściej nie są to „wiązki” poglądów, a wiąchy. Ludowi można to wybaczyć, ale elitom?

Ten brak myślenia, refleksji i realnej, a nie pozorowanej debaty sprawia, że demokracja funkcjonuje coraz gorzej. Debata publiczna jest coraz bardziej powierzchowna i prymitywna, a polityka staje się pusta, jałowa i coraz bardziej bezalternatywna. Nie dokonujemy dziś bowiem wyborów politycznych, ale emocjonalnych. Od polityków nie oczekujemy decyzji ale tego, by rezonowali nasze emocje. I to jest niebezpieczne.

* Igor Janke, dziennikarz, publicysta i komentator polityczny, dziennikarz „Rzeczpospolitej”. Szef serwisu blogowego Salon24.pl.
 

„Kultura Liberalna” nr 106 (3/2011) z 18 stycznia 2011 r.